Læknaneminn - 01.07.1973, Blaðsíða 39

rauðir hundak
A fSUAADI
Haraldur Ó. Tómasson
Hclga M. Ógmiindstlóttir
Inngangur
I grein þessari er skýrt jrá rannsóknarvinnu, sem lœknanemar unnu á vegum rannsóknarnefndar Félags
lœknanema. Verkefnið var rauði.r hundar á Islandi, faraldursfrœði og athugun á mótefnum (epidemio-
logia og seroepidemiologia). Starfið var þríþœtt, og skiptist eftirfarandi grein í sömu þœtti:
1. Könnun heimilda, aðattega heilbrigðisskýrslna og tímaritsgreina. Fœst þannig yfirlit yfir sögu og
hegðun sjúkdómsins hér á landi.
2. Gagnasöfnun: Valið úrtak, safnað upplýsingum og blóðsýnum til mótefnamœlinga.
3. Úrvinnsla og niðurstöður: Mœld mótefni í blóði og kannað samband mœlingarniðurstaðna við ýmsa
upplýsingaþœtti.
I• I. Sagu
Rauðir hundar urðu skráningarskyldir á Islandi
arið 1888. Fyrst mun getið um faraldur af rauðum
hundum hér á landi 1883-1884. Á þessum tíma var
enn ruglazt á rauðum hundum og vægri skarlats-
sótt, og er efazt um, hvort faraldrar, sem gengu 1887
-1889 og 1895-1897 hafi verið rauðir hundar.1 Eft-
ir 1900 er greining rauðra hunda öruggari, 1906-
1907 er skráður faraldur og síðan á 5-10 ára fresti,
sbr. 1. mynd.
Heilbrigðisskýrslur eru eina heimildin um gang
farsótta á landinu. Þær segja örugglega til um, hve-
nær faraldrar af rauðum hundum gengu, nokkurn
veginn á hvaða staði þeir komu, en lölulegar upplýs-
ingar eru varasamar. Skráning rauðra hunda er yfir-
leilt mjög óáreiðanleg. Ber þar margt til. Greiningin
er heldur óviss, bæði ofgreint (liking við aðra út-
brotasjúkdóma) og vangreint (útbrolin koma ekki
alltaf fram, sýkingin er subklinisk í ca. 15-50% til-
vika-). Fólk þekkir sjúkdóminn, og telur sig geta
greint hann hjálparlaust, veit, að hann er mildur, og
leitar því oft ekki læknis vegna hans. Rauðir hund-
ar voru taldir með öllu meinlausir fyrir 1944. Þá
vanlar auðvitað allar upplýsingar um Jrennan sjúk-
dóm sem aðra frá læknislausum héruðum, og þó
læknir hafi verið á staðnum hefur henn ekki endi-
lega alltaf getið um rauða hunda. (Fram að 1940
(meðt.) og 1954 eru öll héruð skipuð lækni á far-
aldursárum rauðra hunda, annars vantar lækni í 2-
8 héruð.)
Við litum dálítið nánar á faraldrana frá og með
’25-’26.3 Þeir eiga ])að yfirleitt sameiginlegt að
byrja hægt um vor eða sumar, færast í aukana um
haustið, ná hámarki nálægt áramótum og fjara út
næsta vor.
Ekki er sjáanlegt, að rauðu hundarnir hafi borizt
alllaf eftir ákveðnu mynztri um landið (tveir far-
aldrar á Taiwan bárust sömu leið eftir landinu4).
Faraldrarnir ’25-’26 og ’30-’31 hefjast báðir á Norð-
urlandi, en síðan eiga þeir allir upptök í Reykjavík
(eða Kópavogi). Dreifing um landið virðist oft vera
fremur í stökkum en samfelld og ráðast nokkuð af
samgöngum og athafnalífi staðanna á hverjum tíma.
Seinni faraldrar voru víðtækari, dreifðust jafnar og
fóru hraðar yfir en fyrstu tveir, eins og skiljanlegt
er.
I hverjum faraldri verða einhverjir slaðir úl und-
an, en rauðir hundar virðast ekki hafa sniðgengið
læknaneminn
29