Dagfari - 01.03.2024, Qupperneq 23

hefja kjarnorkustyrjöld. Þetta eru
semsagt vopnin sem eru notuð til að
tryggja fælingarmátt, hafa getuna til
að granda siðmenningunni og drepa
hundruðir milljónir manna skyldi
þeim öllum vera varpað á sama tíma
í allsherjar kjarnorkustyrjöld.
Taktísk kjarnavopn eru aftur á móti
með minni sprengikraft og eru
hugsuð til hernaðar á vígvellinum
gegn herfylkingum andstæðingsins.
New START samkomulagið nær ekki
til taktískra kjarnavopna, en stór-
veldin hafa talsvert fleiri slík heldur
en strategísk í sínum vopnabúrum.
Sprengikraftur taktískra kjarnavopna
er yfirleitt minni en 50 kílótonn, þau
eru oft á tíðum af svipaðri stærðar-
gráðu eins og sprengjurnar sem var
varpað á Hiroshima og Nagasaki
1945 (sú fyrri var um 15 KT og hin
seinni 20 KT). Strategísk kjarnavopn
eru hins vegar vetnissprengjur sem
eru yfirleitt yfir 100 KT og jafnvel
hátt í 1000 KT (eitt megatonn).
Stærstu sprengjurnar sem hafa
nokkurn tímann verið sprengdar
í tilraunaskyni voru 15 MT
(Bandaríkin – Castle Bravo, 1954)
og 50 MT (Sovétríkin – Tsar Bomba,
1961), en þessar sprengjur hafa þó
aldrei verið teknar í notkun. Vitað
er að öflugasta sprengjan sem
Bandaríkjamenn eru með í notkun er
B83 sem er 1,2 MT – á meðan stærstu
kjarnaoddar á eldflaugum þeirra eru
í kringum 500 KT. En ein eldflaug
getur verið fær um að varpa hátt í
12 slíkum á sama tíma, svokallað
„Multiple independently targetable
reentry vehicle” eða MIRV. Minna er
vitað fyrir vístum kjarnavopn Rússa,
en þeir virðast vera með kjarnaodda
á sínum eldflaugum sem eru hátt í 5
MT.
Þekkt var þegar Sovétmenn skutu
niður U-2 njósnaflugvél Bandaríkja-
manna árið 1960 og handsömuðu
flugmanninn Gary Powers, sem hafði
mjög neikvæð stigmagnandi áhrif á
framþróun kalda stríðsins. Það var í
þessu stirða andrúmslofti sem að
heimsveldin hófu kjarnavopna-
tilraunir á ný, árið 1961 eftir þriggja
ára bann. Þetta var einnig þegar
Berlínarkrísan svokallaða átti sér
stað, þegar Austur-Þýskaland hóf að
reisa Berlínarmúrinn (árið 1961),
og þegar spennan náði hápunkti
í Kúbudeilunni sem gerðist stuttu
síðar (árið 1962), þegar heimurinn
stóð á barmi kjarnorkustyrjaldar.
Rússland
Hvað Rússland varðar þá drógu þeir
sig nýlega til baka úr New START
samkomulaginu og einnig
samningum um alhliða bann við
kjarnavopnatilraunum
(Comprehensive Nuclear-Test-Ban
Treaty eða CTBT). New START
stendur fyrir „Treaty Between the
United States of America and the
Russian Federation on Measures for
the Further Reduction and
Limitation of Strategic Offensive
Arms,” og fjallar um að takmarka
heildarfjölda svokallaðra
„strategískra” kjarnorkusprengna
og þeirra vopna sem eru notuð til að
skjóta þeim.
Gerður er greinarmunur á
strategískum kjarnavopnum annars-
vegar og taktískum hinsvegar.
Strategísk kjarnavopn hafa yfirleitt
meiri sprengikraft og eru hugsuð til
þess að nota gegn borgum og
innviðum óvinarins í hefndarskyni,
skyldi hann vera árásaraðilinn og