Dagfari - 01.03.2024, Síða 21

Í stjórnartíð George W. Bush árið
2002 drógu Bandaríkin sig til baka
úr samningnum um bann við eld-
flaugavarnakerfum (Anti-Ballistic
Missile Treaty eða ABM Treaty), sem
hafði verið undirritaður árið 1972 af
Richard Nixon og Leoníd Brezhnev.
Þessi samningur markaði tímamót á
sínum tíma, þar sem þetta var fyrsti
stóri afvopnunarsamningurinn sem
var undirritaður á milli stórveldanna
í kalda stríðinu. Tilurð hans má rekja
til þess aðsvokölluð eldflauga-
varnakerfi (Anti-Ballistic Missiles)
höfðu verið þróuð og tekin í notkun
nokkrum árum áður, árið 1968. Þetta
þótti grafa undan ógnarjafnvæginu
og fælingarmætti andstæðingsins,
vegna þess að önnur hvor hliðin gæti
skotið niður langdrægar eldflaugar
andstæðingsins, sem höfðu þann
tilgang að verja hann fyrir árás
af fyrra bragði. Með þessum eld-
flaugavarnarkerfum gæti sá sem
hefði forskot skotið fyrst og í
kjölfarið varið sig frá öllu varnareld-
flaugum andstæðingsins og þannig
komist upp með að „vinna“ allsherjar
kjarnorkustríð. Þetta var allavega
möguleiki sem margir óttuðust.
Ef þetta hefði fengið að ganga eftir
hefði uppbygging þessara eldflauga-
varnarkerfa leitt til óðavopnakapp-
hlaups þar sem gríðarlegum fúlgum
væri eytt í að koma upp fleiri og fleiri
eldflaugavarnarkerfum samhliða því
að fjölga langdrægum eldflaugum
verulega, til að tryggja að þær gætu
komist í gegnum eldflaugavarnar-
kerfi andstæðingsins. Þetta þótti svo
slæmt og óstöðugt ástand fyrir báða
aðila að nauðsynlegt væri að semja
um að setja verulegar skorður við
notkun eldflaugavarnarkerfa.
En nú er svo komið að Bandaríkin
hafa dregið sig til baka úr þessum
samningi og hafa verið að koma upp
eldflaugavarnarkerfum í Póllandi og
Rúmeníu, sem Rússar hafa andmælt
harðlega. Fyrst um sinn var sagt að
þessi eldflaugavarnarkerfi í Evrópu
hefðu þann eina tilgang að skjóta
niður mögulegar eldflaugar frá Íran.
En margir sérfræðingar í kjarna-
vopnamálum hafa bent á að þessi
sömu eldflaugavarnarkerfi gætu
grafið undan fælingarmætti
Rússlands, þ.e.a.s. að þau gætu verið
notuð til að skjóta niður langdrægar
eldflaugar, sem yrði skotið frá
Rússlandi í varnarskyni, ef það kæmi
til kjarnorkustyrjaldar. Hér ber að
ítreka að langdrægar eldflaugar
henta aðeins til notkunar í varnar-
skyni, en ekki í sókn, eins og
meðaldrægar eldflaugar eða
svokallaðar stýriflaugar, sem eru
mun nákvæmari, komast fyrr að
skotmarkinu og er erfiðara að skjóta
niður. Þessi nýju eldflaugavarnar-
kerfi sem Bandaríkin hafa verið að
byggja upp í Evrópu eru því talin geta
grafið undan jafnvæginu sem hefur
verið ríkjandi frá því á tímum kalda
stríðsins. Það boðar heldur ekki gott.
Þetta sést m.a. í því að Rússar
hafa eytt miklu í að hanna nýjar
svokallaðar ofurhljóðfráar (hy-
personic) eldflaugar síðustu ár,
en það eru eldflaugar sem fljúga á
fimmföldum hljóðhraða og er þess
vegna ómögulegt að skjóta niður
með venjulegum loftvarnarkerfum.
Hugmyndin með þessum eldflaugum
er væntanlega að vega upp á móti
loftvarnarkerfum Bandaríkjanna og
bandamanna þeirra, og sýna fram á