Dagfari - 01.03.2024, Síða 20

Bandaríkin
Í stjórnartíð Donald Trumps árið
2019 drógu Bandaríkin sig einhliða
frá samningnum um bann við
meðaldrægum eldflaugum
(Intermediate-Range Nuclear Forces
Treaty eða INF Treaty). Þetta var
samningurinn sem var undirritaður
af Ronald Reagan og Míkhaíl
Gorbatsjov árið 1987, eftir fund
þeirra í Höfða í Reykjavík árið
áður. Þetta þótti mikilvægt skref
vegna þess að með þessum samn-
ingi tókst að banna heila tegund
vopna sem bera kjarnaodda, nefni-
lega meðaldrægar eldflaugar. En í
kjarnavopnastrategíu henta slíkar
eldflaugar best til að ráðast á and-
stæðinginn af fyrra bragði, en ekki
til þess að svara fyrir sig, skyldi
andstæðingurinn vera sá sem skýtur
fyrsta skoti. Til þess eru notaðar
langdrægar eldflaugar (ICBMs) sem
eru staðsettar á skotpöllum á megin-
landi Bandaríkjanna og Rússlands,
og einnig eldflaugar sem er skotið frá
kafbátum úti á sjó (SLBMs). Þessar
langdrægu- og kafbátaeldflaugar eru
uppistaðan í fælingarmætti
stórveldanna og ógnarjafnvæginu
sem hefur verið ráðandi síðan á 7.
áratugnum. Saman mynda þær hina
svokölluðu kjarnorkuþrenningu
ásamt sprengjuflugvélum.
Vegna þess að meðaldrægar eld-
flaugar drífa talsvert styttra,
þurftu Bandaríkin að staðsetja þær í
Evrópu eða Tyrklandi til að þær væru
í skotfæri við Sovétríkin. Á meðan
þurftu Sovétríkin að koma sínum
meðaldrægu eldflaugum upp á Kúbu
til að vera í skotfæri við Bandaríkin,
sem leiddi til Kúbudeilunnar
árið 1962 eins og þekkt er. Þá eru
meðaldrægar eldflaugar einnig mun
nákvæmari og talsvert fljótari að
komast að skotmarkinu (heldur en
langdrægar- eða kafbátaeldflaugar),
aðeins örfáar mínútur. Þær eru því
kjörið vopn til að skjóta fyrst og
koma andstæðingnum á óvart. Þær
henta mun betur í sókn heldur en í
vörn. Þ.e.a.s. þær henta mun betur
til að skjóta fyrst en að vera notaðar
til að svara fyrir sig í varnarskyni
og tryggja fælingarmátt (hlutverk
langdrægra- og kafbátaeldflauga).
Þetta voru ástæðurnar fyrir því að
meðaldrægar eldflaugar þóttu
vera sérstaklega hættulegar, vegna
þess að annað hvort stórveldið gæti
reynt að notfæra sér þær til að ná
forskoti á andstæðinginn í mögulegu
kjarnorkustríði.
Vegna þess að meðaldrægar eld-
flaugar þóttu grafa undan ógnar-
jafnvæginu svokallaða voru þessi
vopn bönnuð samkvæmt INF samn-
ingnum sem samið var um árið 1987.
Í kjölfarið var fjöldi þeirra tekin úr
notkun og hlutaður í sundur, sem var
eitt mesta afrek stjórnartíðar
Reagans og Gorbatsjovs. En núna,
þegar Bandaríkin hafa dregið sig úr
þessum samningi, geta stórveldin
farið að framleiða og beita meðal-
drægum eldflaugum á ný. Þetta
boðar ekki gott. Við eigum ennþá
eftir að sjá hvað afleiðingar þessi
ákvörðun mun hafa í för með sér.