Úrval - 01.05.1976, Qupperneq 58

56
ÚRVAL
á Krít væri að minnsta kosti jafn
gömul. Þvílíka krossrímasetningu var
þó ekki hægt að nota í Vesturevrópu,
þar sem engar þess konar menningar-
minjar höfðu fundist — af egypskum
uppmna eða frá Eyjahafi. Hins vegar
virtist sanngjarnt að álíta, að þeir sem
hvorki kunnu að lesa ellegar skrifa
hefðu verið fmmstæðari en þeir, sem
höfðu þessar listir á valdi sínu, og
þess vegna slógu menn því föstu, að
evrópskar fornminjar væm eldri.
Því var talið, að hinar mikilfeng-
legu steinminjar og steingrafir á
Pýreneaskaga, í Vesturfrakklandi,
Stórabretlandi, írlandi og í Skandi-
navíu væm fmmstæðar eftirlíkingar
fullkomnari bygginga í austurlönd-
um. Meistaraverk eins og Stonehenge
gat aðeins verið gert undir leiðsögn
arkítekta frá Mykenu, að sögn.
Hópur fræðimanna komst meira að
segja að þeirri niðurstöðu, að saga
Evrópu á fornsögulegum tíma gæti
aðeins orðið sagan um „útbreiðslu
upplýsinga frá menningarmiðstöðv-
um austurlanda til barbaranna í
vestri.”
RANGAR ,,STAÐREYNDIR’ ’.
Það var bæði sanngjarnt að ætla,
að útbreiðsla menningarinnar hefð
orðið með þessum hætti, og því
fylgdi líka töluverð rökvísi. Að því er
virðist lágu til þess ómótmælanlegar
sannanir, sem í fræðslunni voru
kallaðar staðreyndir. Og þó voru
næstum allar forsendur kenninganna
rangar. Nýjar uppgötvanir og ná-
kvæmari vísindalegar tímasetningar-
aðferðir hafa til dæmis leitt í ljós, að
Thailendingar hófu að rækta korn og
aðrar plöntur án vitneskju um það,
sem fram fór í Miðaustulöndum og
kannski fullt eins fljótt og þar, en
Perú og Mexíkó var aðeins á eftir.
Japanir gerðu leirker fyrr en þjóðirnar
í Austurlöndum nær, og íbúar
Rúmeníu hafa sennilega haft ein-
hvers konar ritmál á valdi sínu
nokkrum öldum á undan súmerum.
Jafn mikið kemur sú uppgötvun á
óvart, að elstu steingrafírnar í Vestur-
evrópu em um það bil tvöþúsund
árum eldri en egypsku pýramídarnir
og grikkirnir frá Mýkenu hafa
ómögulega getað staðið fyrir gerð
Stonehenge, þar sem gerð þess
mannvirkis var lokið nokkur hundmð
ámm en Mýkenumenningin varð til.
Þessar nýju uppgötvanir hafa skek-
ið hinar eldri „staðreyndir” um
forsögulegan tíma. Þótt ennþá verði
að telja miðaustursvæðið og umhverfi
Eyjahafs eina merkilegustu þróunar-
stöðmenningarogmennta, hafaþessir
staðir enga einokun lengur. í vissu
tilliti náði menningin meira að segja
seint til þessara staða. Sem dæmi má
nefna spíralmunstrið, sem fundist
hefur á steinhofum á Möltu, og talið
var eftirlíking af samskonar munstri á
Mínoskum höllum. Nú er vitað, að
spíralarnir á Möltu em eidri, sem
þýðir að ef skipst hefur verið á
hugmyndum í byggingarlist, hafa
þau hugmyndaskipti komið frá vestri