Úrval - 01.05.1976, Qupperneq 126

124
ÚRVAL
Sumir sérfræðingar álitu áður fyrr,
að orsakarinnar væri að leita í
heilaskemmdum, þar eð vitað var, að
sumir þeir, sem hlotið hafa höfuð-
meiðsl, hafa glatað hæfni sinni til
þess að lesa og skrifa. En líkskoðanir
og heilaritsprófanir útiloka yfirleitt
meiðsl sem algenga orsök lesblindu.
Séu greinanlegar heilaskemmdir
ekki orsök hennar, getur þá ekki
verið um að ræða heilaskemmdir,
sem fóstrið eða ungbarnið hefur
orðið fyrir? Sumar rannsóknir virðast
benda til þess, að blý í andrúmsloft-
inu, líkamlegt lost eða súrefnisskortur-
við fæðingu geti stundum haft áhrif á
getu barnsins til þess að læra málið.
En ýtarlegar ættfræðirannsóknir
benda til, að orsakarinnar geti oftar
verið að leita á vegum erfðafræðinnar.
Talsvert margir halda dauðahaldi í
kenninguna um seinan þroska, sem
komi þó um síðir. Samkvæmt henni
ná sum börn einfaldlega ekki nægi-
lega miklum þroska til þess að læra
að lesa og skrifa fyrr en nokkru síðar
en börn almennt.
Sú kenning, sem virðist líklega enn
vera rökréttasta skýringin á orsökum
lesblindu, kom fram fyrir um 50'
árum, og var það dr. Samuei Torrey
Orton, sem kom fram með hana að
undangengnum athugunum sínum.
Hann var þá forstöðumaður Sálsýkis-
sjúkrahús Iowafylkis. Við rannsókn
sína á ýmsum vandamálum á sviði
geðheilsu tók hann að fá áhuga á
börnum, sem lásu ekki aðeins orð
aftur á bak og skiptu um innbyrðis
stöðu stafa heldur áttu auðvelt með
að skrifa ,,spegilskrift”. Sum þeirra
áttu raunverulega auðveldara með að
skrifa frá hægri til vinstri og skrifuðu
þá betur, þannig að stafirnir stefndu
aftur á bak og voru í öfugri röð,
þannig að spegill, sem haldið var á
lofti við hlið þeirra, sýndi orðin eins
og þau eru venjulega skrifuð.
Orton vissi, að margir þeir, sem
eru örvhentir að öllu eða nokkru
leyti, áttu auðveldara með að skrifa
spegilskrift en venjulega skrift. Leon-
ardo da Vinci, sem var jafnvígur á
báðar hendur, teiknaði oft með
hægri hendi, en skrifaði um leið
athugasemdir með spegilskrift með
þeirri vinstri. Orton, sem var sérfræð-
ingur í vefrænum taugasjúkdómum,
dró þá ályktun af þessu, að enda þótt
hvor heilahelmingur stjórni ýmsum
eðlilegum störfum, verði aðeins ann-
ar helmingurinn ráðandi, hvað mál
snertir. Ef báðir heilahelmingarnir
halda áfram að taka þátt í námsstarf-
inu, þegar verið er að læra og þjálfa
þá tillærðu hæfni að þekkja tákn og
breyta þeim í orð, kynnu þeir á
einhvern hátt að keppa innbyrðis og
hindra starf hvors annars með þeim
afleiðingum, að skynjunin yrði
brengluð eða alveg öfug. Orton dró
þá ályktun, að það væri ekki sú
staðreynd, að hinn lesblindi væri
örvhentur, sem væri orsök lesblind-
unnar, þar eð margir lesblindir eru
alls ekki örvhentir, heldur væri
orsakarinnar að leita hjá brenglaðri