Mímir - 01.05.1964, Side 50

eru persónur sögunnar kynntar. Gyðjunafnið
„Gefjun” er skylt sögninni að gefa,# en það er
einnig rótskylt finnska orðinu „kapiot" (brúðar-
gjöf) og „kave" (göfugur). Einnig eistneska orð-
inu „kabie" (hreinn, fíngerður). I vesturgerm-
önskum heimildum á latínu kemur fyrir gyðju-
heitið Gabiae, sem merkir beinlínis þá sem gef-
ur eða hina ríku. „Gylfi" er aftur á móti nafn
á sækonungi, einnig er til orðið „gylfin"
(ófreskja) og „gylfier" (alda, haf). Snorri segir, að
Gefjun hafi verið tengdadóttir Oðins og Gylfi
hafi verið konungur í Svíþjóð, enda skýrir hann
vísuna á sama hátt og útgefandi Heimskringlu,
eða m. ö. o. útgefandinn hefur notað þann efnis-
þráð, sem Snorri rekur og vandinn því sá einn
að fá hvert einstakt orð vísunnar til þess að
standa heima við upphaf V. kapítula Ynglinga-
sögu. En einhvern veginn er það nú svo, að ég
efast um að Sjáland sé plógrista Gefjunar og ger-
ist meira að segja svo óskammfeilinn að efast um
konungdóm Gylfa í Svíþjóð. Annað mál er það,
að fyrir Snorra Sturlusyni er sækonungsheitið
„Gylfi" einungis nafn, sem eins vel má nota á
sænskan konung og sjálfan sækonunginn, og
mjög er til efs, hvort hann hefði nokkuð sett of-
an í hugarheimi Snorra Sturlusonar, þótt hann
hefði einungis heitið Jón. I goðsögunni hefur
persónan „Gefjun" haft eiginleika í samræmi
við nafn sitt, einnig sá, er „Gylfi" hét. Ekki þarf
annað en líta í ævintýrabækur til að sjá dæmi
slíks. — Mjallhvít hét ekki sínu nafni í höfuðið
á ömmu sinni, heldur af því, að sagan þarfnað-
ist slíks nafns til að lýsa eiginleikum svo yndis-
legrar stúlku. Leppalúði hét ekki heldur í höf-
uðið á afa sínum, en sagan krafðist slíks nafns
á eiginmann Grýlu (d. gruelig og Gru). — I
öðru vísuorði:
„glpð djúprpðul pðla",
gefur vísuhöfundur Gefjuni einkunnarorðið
„glöð", sem hefur merkinguna „björt". Er þá
* í þessari grein er einkurn stuðzt við: Jan de Vries,
Altnordisches etymologisches Wörterbuch.
fenginn sá reginmunur, sem sagan krefst að sé á
Gefjuni og Gylfa. Um „djúprpðul pðla", er öllu
verra að segja, flestir hallast að því að „djúp-
roðul" sé kenningin djúprpðull (gull) í þf., en
einnig geturverið að hér sé lo. djúprpðul, djúpvit-
ur, sbr. gotneska orðið raþjo og fornháþýzka
orðið redea. Nú er frummerking orðsins „röðull"
kringlóttur hlutur, sbr. þýzka orðið Rad, svo hér
er hugsanlegt að þetta sé ekki kenning á gulli.
Um „pðla" verður heldur ekki sagt með vissu,
en sennilega er þó um hvorugkynsorðið „pðli" að
ræða, sem mun koma fyrir í merkingunni óðal.
Ekki er því óhugsandi að „djúprpðul pðla" eigi
við Gylfa, þ. e. a. s. að Gefjun hafi dregið landið
frá Gylfa, sem býr að djúprpðulpðli.
Eins og vikið hefir verið að, var Gylfi sækon-
ungur og því ekkert óeðlilegt að kenna gersemar
hans sem röðul djúpsins. Að vísu vantar eignar-
falls „s" á „djúprpðul", en annað eins hefur nú
misfarizt á hundruðum ára, og auk þess eru til
samsetningarnar „röðul skin" og „röðul glóð".
I þriðja og fjórða vísuorði:
„svát af rennirauknum
rauk, Danmarkar auka",
segir þá frá, hvernig og hvað Gefjun dró frá
Gylfa. I Islenzkum fornritum XXVI, er „renni-
raukn" þýtt sem eyki og auki Danmarkar sem
það, er Gefjun bætti við Danmörku, og efalaust
er það gert með góðum huga. En sagan er ekki
öll sögð með því. „Raukn" er skylt orðinu roka
(enn tala menn um roknaóhljóð) og latneska
orðinu rugio (sá sem öskrar). Sögnin að renna
merkir að hlaupa, en ókunnugt er mér um
hvernig stendur á því, að hún fær bæði í Lexicon-
poeticum og íslenzkum fornritum merkinguna
að draga. Þýðingin: „svo að rauk af eykjunum",
er því allsendis ófullnægjandi, því setningin:
„Svát af rennirauknum rauk", lýsir hlaupum,
öskri og reykjarmekki, hamförum dráttardýr-
anna. Sömuleiðis er vert að gera sér grein fyrir
merkingu orðsins „Danmörk". Fyrir hluti orðs-
ins „dan", er samstofna fornenska orðinu „denn"
(sem þýðir nánast kvos, eða hola, jafnframt bæli
50