Gerpir - 01.07.1947, Side 10

en ef vel er að gáð þá eru nokkrir höfuð-
drættir furðu líkir.
Grundvöllur þeirrar tegundar þjóðrík-
is sem nú rennur sitt skeið hér á landi,
var lagður seinnihluta 19. aldar af Jóni
Sigúrðssyni og samverkamönnum hans,
sem sumir hverjir störfuðu í sama anda
eftir hans dag, allt fram að upphafi fyrri
heimsstyrjaldarinnar. Það sé fjarri mér
að bera þá saman við hinn blóði stokkna
Davíð konung og herforingja hans. Samt
var starf þeirra sama eðlis stjórnmála-
lega. Hvorir tveggju lögðu alltraustan
grundvöll þjóðríkis og skiluðu í hend
ur eftirmanna sinna landi og þjóð með
miklum framtíðartnöguleikum. En því
miður verður líkingin meiri þegar eftir-
menn og arftakar Jóns Sigurðssonar,
forustumenn íslenzku þjóðarinnar eftir
1914, eru bornir saman við arftaka
Davíðs, Salomon konung. Salomon átti
þess kost að sameina þjóð sína með
því, að létta okinu af hinum sigruðu
ættflokkum, og ef hann, svo sem skylda
hans var, sem sameiginlegs stjórnara
allra hinna tólf ættkvísla, hefði gætt
þess að raska ekki jafnvæginu á milli
þeirra með því, að láta eina þeirra,
þá sem hann tilheyrði sjálfur, ná
forréttinda-aðstöðu, hefði hann getað
orðið konungur yfir sterkasta þjóðríki
sinna tíma. Vegna legu landsins hefði
fsrael þá vafalítið náð stórveldisaðstöðu.
En Salomon reyndi ekki að nota þetta
einstæða tækifæri, tók allt aðra stjórn-
málastefnu, gaf byggingabrjálæði sínu
og óhófstilhneigingum lausan tauminn
og steypti ætt sinni og þjóð í ógæfu.
Eftirmenn og arftakar Jóns Sigurðs-
sonar hafa að vísu ekki átt og eiga þess
ekki kost, að skapa íslenzku þjóðinni
stórveldisaðstöðu, en samt hafa þeir
hlotið einstætt tækifæri. Og slíkt tæki-
færi hefir varla fram til þessa fallið:
nokkrum þjóðarleiðtogum í skaut. Jóni
Sigurðsyni tókst það, sem er fágætt og
næstum einstætt afrek, að leiða þjóð
sína, sem á hans dögum taldi langt innan
við 100 þúsundir manna, til stjórnarfars-
legs sjálfstæðis. Arftakar hans fengu það
göfuga hlutverk að sanna það að slík
stjórmálaleg starfseining, svo hlægilega
smá sem hún er í heimsins augum, gæti
starfað og lifað farsælu lífi. Það er að
sjálfsögðu afarmikilvægt fyrir íslenzku
þjóðina, hvernig þessi tilraun tekst, um
það eru allir sammála, en það er engu
síður mikilvægt einnig á alþjóðlegan
mælikvarða. Ekkert er heiminum nú
jafn nauðsynlegt og það, að losna við þá
skaðlegu hégilju að fjöldi skapi farsæld,
að milljónaþjóðir hljóti að hafa meiri
möguleika til velgengni en þær;sem telja
einstaklinga sína í þúsundum, og að það
sé nauðsynlegt að þyrpast í stórborgir
til þess að geta lifað menningarlífi. Is-
land hefði getað orðið, og gæti ef til vill
enn orðið, að lifandi afsönnun þessarar
alþjóðlegu trúar á mikilvægi milljón-
anna, og þar með forustuland nýrrar
aldar á sviði félagsmála. En arftakar
Jóns Sigurðssonar eru á allt annari
braut. Þeir viðurkenna að vísu og eru
raunar alltaf með það á vörunum, hve
mikilvægt það sé, að tryggja vöxt og
velgengni hins íslenzka þjóðríkis. Þeir
eru einnig sígelltandi út af hugsanlegri
ágengni erlendra þjóða, en þá geigvæn-
legu hættu sem steðjar að 'ninni íslenzku
þjóð innan frá, að verulegu leyti vegna
athafna þeirra sjálfra, sjá þeir ekki. Þeir
feta dyggilega í fótspor Salomons, mark-
mið þeirra eru hin sömu og hans, en að-
ferðirnar eru nýrri af nálinni. Til þess
að tryggja sér völd stofna þeir til fjölda-
samtaka af ýmsu tagi. Stefnuskrár og
8