Goðasteinn - 01.09.2003, Qupperneq 28

Goðasteinn 2003
verið síst minni en Skaftáreldagossins 1784 og því verið fyrstu stórfelldu nátt-
úruhamfarir sem forfeður okkar upplifðu eftir komu sína til landsins. Við tóku um
170 ár, eða um 3-4 kynslóðir er ekki upplifðu neinar meiriháttar ógnir frá eld-
fjöllum landsins. Það mun því væntanlega hafa komið landanum í opna skjöldu er
Hekla gaus fyrsta sinni á sögulegum tíma, síðla árs 1104, eftir langan og væran
svefn. í þessu gríðarlega gosi komu alls upp um 2,5 rúmkílómetrar af ösku (1
rúmkílómetri samsvarar kubb sem er 1 km á alla kanta). Gosmökkurinn mun hafa
risið í um það bil 33-36 km hæð yfir eldfjallinu og dreifðist gjóskan til norðurs
um Kjöl (mynd 1). Ámi Hjartarson jarðfræðingur telur að áhrif gjóskufallsins hafi
verið varanlegt og jarðir eyðst í allt að 70 km fjarlægð eftir megin stefnu
gjóskugeirans. Búsifjar af völdum gossins munu þó hafa náð yfir mun víðtækara
svæði, eða sem nemur stærð öskugeirans (mynd 1). Mun þar einkum hafa verið
um skaða á skepnum að ræða sökum flúoreitrunar, en einnig munu sandfok og
önnur óþægindi hafa fylgt þessu eldgosi.
Sem betur fer eru fáir sem eiga svo tilkomumikla innkomu á svið hið fyrsta
skipti, sem Hekla árið 1104, en með þessum tilþrifum tryggði hún sér ódauðleika
í heimsbókmenntum og vísindum nær og fjær svo ekkert lát er þar á enn þann dag
í dag.
Mynd 1. Á kortinu sést
útbreiðsla gjósku-
lagsinsfrá
Heklugosinu 1104.
Miklar búsifjar fyl-
gdu í kjölfarið og
munu flestir bœir
innan 70 km norður af
Heklu hafafarið í eyði.
Vegna flúormengunar má einnig œtla að stór hluti grasbíta á landinu lmfifallið
(Heimild: Guðrún Larsen og Sigurður Þórarinsson, 1977: H4 and other Hekla tephra
layers. Jökull 27, bls 28-46).
-26-