Goðasteinn - 01.09.2003, Síða 41

Goðasteinn 2003
Mynd 15. Séð til Hekhi úr suðrifrá Trippafjöllum á föstudeginum 3. mars. ífor-
grunni er SV-hraunstraumurinn. Sprengivirknin liggur að mestu niðri og gufu-
bólstrar stíga upp af gosstöðvunum.
Eftir fyrsta sólarhringinn dró jafnt og þétt úr kvikuvirkni í Heklu fram til 8.
mars (mynd 14). Lætur nærri að um það bil 90 % allra gosefna hafi komið upp á
fyrstu 24 tímunum og síðan hafi afgangurinn vætlað út fram til 8. mars (mynd
15). Þetta er í fullu samræmi við þær kenningar sem vísindamenn hafa um eldfjöll
með vel afmarkað kvikuhólf undir. Eldgos hefst sökum yfirþrýstings í
kvikuhólfinu og verður kraftur þess mestur í byrjun á meðan þrýstingur er að falla
í hólfinu. Síðan nær kvikuhólfið hægt og rólega nýju jafnvægi við umhverfi sitt
og lokar sér af að nýju.
Almennt þá hefur orðið töluverð breyting á háttum Heklu. Fyrir eldgosið 1947
hafði Hekla sofið (120 ár, síðan þá hefur fjallið verið að taka upp styttri tíma á
milli gosa. Tæp 23 ár líða þar til næsta eldsuppkoma á sér stað 1970. Eftir það
líða að meðaltali um 10 ár á milli eldgosa í Heklu. Hverjar skýringar eru til á
þessu er erfitt að meta eins og komið er. Hugsanlega er um að ræða hægt en jafnt
og stöðugt innstreymi kviku inn í kvikuhólf hennar sem byggir upp yfirþrýsting í
hólfinu. Þegar yfirþrýstingur er kominn á brotþol, brestur loftið í hólfinu og
kvikan leitar til yfirborðs. Mikil regla í goshléum, þ.e. þeim tíma sem líður á milli
gosa, bendir til þess að ferlið sem byggir upp yfirþrýsting sé stöðugt. Það er því
líklegast að inn í hólfið undir Heklu streymi kvika með jöfnum hraða á milli gosa.
Fróðleiksfúsum vísa ég á afbragðsgóða samantekt um Heklu eftir Arna
Hjartarson jarðfræðing og gefin var út af Ferðafélagi íslands árið 1995.
-39-