Goðasteinn - 01.09.2010, Page 77

75
Goðasteinn 2010
fór það eins og allt annað eftir tíðarfari hve snemma það var gert. Á vetrin var
hestur alltaf hafður á gjöf og var hann hafður á járnum eins og sagt var. Þetta
var gert til öryggis ef einhvers þyrfti við. Faðir minn notaði hann líka þegar
hann fór til sjóróðra eftir að gæftir byrjuðu. Lömb voru auðvitað höfð á gjöf og
svo hrútur sem hafði sínu hlutverki að gegna í fyllingu tímans.
Það var til húsaskjól fyrir alla gripi sem til voru á mínum bæ ef að veður var
slæmt. Svo hygg ég að hafi víðar verið í mínu byggðarlagi. Skammdegið fór
nú í hönd. Engin þægindi voru á nútímavísu eins og ég hef áður vikið að. Eini
ljósbúnaðurinn voru olíulampar og olíuluktir. Þær voru ómissandi þegar fór að
dimma. Þær voru notaðar við gegningar í hlöðu, fjósi og öðrum gripahúsum.
Stundum var gengið við lukt þegar farið var á milli bæja. Þar sem olían var
aðalljósmetið var siður að eiga olíutunnu svo hægt væri að hafa olíu handbæra
þegar á þurfti að halda. Ég man það að heima var til svokölluð olíumaskína. Á
henni var hægt að hita vatn t.d. í kaffi.
Það er varla von að nútímafólk geti ímyndað sér þessa liðnu tilveru sem
var án ljóss og þeirrar orku sem rafmagnið gefur á flestum sviðum þeirra lifn-
aðarhátta sem við þekkjum nú.
Í hlöðu var hey látið í meisa, eða "tekið í," eins og oft var sagt. Fyrst var
heyið losað með heykrók og síðan hrist vel upp áður en því var troðið í meis-
ana. Heystál átti að vera slétt og fellt eins og veggur. Þegar búið var að troða
í meisana sléttfulla var bætt ofan á miðtuggu og síðan gaflatuggu til endanna.
Vel þurfti að þrýsta heyinu niður frá öllum hliðum svo að það slæddist ekki.
Sópi var notaður til þess að sópa hlöðugólfið þegar búið var að taka í. Meis-
arnir voru svo látnir upp í hlöðuskúr þar til gefið var úr þeim. Hlaðan heima
var talsvert niðurgrafin svo að þegar búið var að gefa nokkuð úr henni varð
að hafa lausan stiga niður í hana. Hver meis hafði sínu hlutverki að gegna.
Töðumeisum sem ætlaðir voru handa kúnum var raðað sér og þeir sem fóru
í önnur útihús stóðu á sínum stað. Þegar þurfti að fara með heymeis á útihús
var gjarnan brugðið bandi um efstu hliðarrim og hann síðan borinn á bakinu.
Stundum varð að bera hey upp í ærhús.
Þar sem ekki var um útvarp að ræða á árunum fyrir seinni heimsstyrjöld
var gamla kvöldvakan enn við lýði. Fyrri hluta vetrar áður en bróðir minn fór
í verið las hann stundum upphátt úr sögubók á vökunni. Þetta var haft sem
framhaldssaga sem entist mörg kvöld. Einnig skal tekið fram að í sveitinni var
lestrarfélag og ég hygg að sumir sveitungar mínir hafi fylgst vel með því sem
út kom af íslenskum bókum. Á vökunni höfðu allir eitthvað fyrir stafni. Móðir
mín spann á rokk, kembdi ull eða prjónaði. Faðir minn dyttaði að amboðum
eða lagfærði og fléttaði reipi. Ef að bróðir minn var ekki að lesa var hann