Goðasteinn - 01.09.2010, Síða 80

78
Goðasteinn 2010
áttum við kirkjusókn. Á Krossi var lengi samkomuhús sveitarinnar eða þinghús
eins og sagt var. Þar voru oftast haldnir mannfundir, samkomur og dansleikir,
sem haldnir voru. Í þinghúsinu var skólastofa. Þar var börnum kennt nokkrar
vikur þegar skóli var á Krossi. Barnaskólinn var farskóli eins og víða tíðkaðist
á þessum árum. Mun hafa verið kennt á þremur stöðum í sveitinni.
Eftir jól var venjulega haldin jólatrésskemmtun í samkomuhúsinu. Það var
ungmennafélagið sem hélt þessa skemmtun og naut hún mikilla vinsælda ekki
síst meðal barna. Félagið er eitt af elstu ungmennafélögum landsins og hefur oft
starfað af miklum þrótti. Vel man ég eftir stóru jólatré sem stóð á miðju gólfi
í samkomusalnum. Var það smíðað úr tré en klætt að utan með berjalyngi og
leit mjög eðlilega út. Það var fallega skreytt og á því loguðu mörg mislit kerti.
Efst var svo glitrandi jólastjarna. Tveir menn stóðu ávallt við jólatréð og gættu
þess að börnin kæmu ekki of nálægt fylgdust með kertunum og sáu til þess að
ekkert færi úrskeiðis. Ugglaust hafa sumir sem sóttu þessar jólaskemmtanir séð
þarna jólatré í fyrsta sinn því að ég geri ráð fyrir að þau hafi ekki verið mjög
algeng á sveitaheimilum á þessum árum. Börn og fullorðnir gengu í kringum
jólatréð og sungu jólasálma og jólalög. Sveitungar mínir kunnu það vel að
koma saman, syngja og vera glaðir án þess að af því hlytust nokkur vand-
kvæði. Þegar búið var að ganga í kringum tréð fékk unga fólkið sér gjarnan
snúning á eftir. Harmonika var dregin fram og dansinn dunaði. Stundum fengu
unglingarnir að taka svolítinn þátt í dansinum en eldra fólkið fór að tínast heim
með börnin.
Á Krossi var á þessum árum tvíbýli. Oft hljóta fjölskyldur þessara bæja að
hafa orðið fyrir miklu ónæði þegar mannfundir voru. Hvort fólk kom gang-
andi eða ríðandi þurfti aðstöðu til þess að skipta um föt ekki síst þegar jóla-
skemmtunin var. Mátti þá svo heita að fólk væri í hverjum krók og kima. Öllu
þessu ónæði var tekið með æðruleysi og gestrisni sem gleymist ekki þeim sem
nutu.
Þegar kennt var á Krossi höfðu börnin einnig aðstöðu þar á bæjunum. Þar
fengu þau hressingu áður en lagt var af stað heim úr skóla. Einnig var fylgst
með ef eitthvað var að veðri.
Frá Stóru-Hildisey suður að Krossi mun vera um 5 km leið. Mig minnir
að það væri talin klukkutíma gangur. Á þessum árum var ekki kominn sá
góði vegur sem nú er á þessari leið. Brúnir voru misjafnlega greiðfærar og
sums staðar næstum niðurgrafnir troðningar. Síðasta spölinn þegar komið var
suður fyrir Gaularás eða Gularás eins og oftast var sagt í daglegu tali var það
algengt hvort sem fólk var gangandi eða ríðandi að fara yfir móa og mýri eftir
götuslóðum og koma norðan að bæ, heim að Krossi.