Bændablaðið - 10.10.2024, Side 4

4 Fréttir Bændablaðið | Fimmtudagur 10. október 2024
FB Reykjavík
Korngarðar 12
570 9800
FB Selfoss
Austurvegur 64 a
570 9840
FB Hvolsvöllur
Duftþaksbraut 1
570 9850
www.fodur.is
fodur@fodur.is
* Tilboðið gildir til 31. október 2024 eða á meðan birgðir endast
TILBOÐ MÁNAÐARINS*
20% AFSLÁTTUR
AF STÖMPUM
OG STEINUM
Umhverfisstofnun:
Samfélagslosun dróst
saman um 2,8 prósent
– Áframhaldandi samdráttur í landbúnaði
Samfélagslosun, sem er á beinni
ábyrgð íslenskra stjórnvalda, dróst
saman um 2,8 prósent milli ára.
Losun frá landbúnaði var 4,4
prósent minni, sem flokkast undir
samfélagslosun.
Skýringin á samdrættinum á
losun frá landbúnaði er sem fyrr að
sauðfé fækkar, sem er talin nema um
fjórum prósentum á ári að meðaltali
frá 2016. Einnig var samdráttur í
losun vegna minni áburðarnotkunar
í landbúnaði árið 2023 samanborið
við fyrri ár.
Gögn frá RML
„Það liggja ótalmörg gögn að
baki þessu mati, bæði innlend og
erlend,“ segir Inga Rún Helgadóttir,
sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun,
spurð um uppruna gagna
varðandi losunina frá landbúnaði.
„Dýrafjöldinn er sú breyta sem
hefur einna mest áhrif. Iðragerjun og
meðhöndlun búfjáráburðar er metin á
hvert dýr og svo er margfaldað með
fjölda dýra.
Dýrafjöldinn hefur áhrif á bæði
þessi atriði og einnig á hluta losunar
frá ræktarlandi þar sem fjöldi dýra
hefur áhrif á hversu mikill lífrænn
áburður er borinn á tún. Margs konar
gögn eru notuð við mat á iðragerjun
sauðfjár og nautgripa og er þar notast
við innlend gögn í sambland við
erlenda stuðla. Meltanleiki fóðurs
hefur til dæmis mikil áhrif og hann
er reiknaður út frá gögnum frá
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
(RML). Einnig tökum við inn margar
aðrar breytur sem hafa minni áhrif
eins og mjólkurframleiðslu, fitu-
og prótíninnihald kúamjólkur,
meðgöngutíðni kúa og meðgöngu-
hlutföll, það er hvort ær séu ein-,
tví- eða þrílembdar, og meðalþyngd
í hverjum aldursflokki, auk þess sem
inni- og útistaða dýra eru teknar inn
í reikninginn,“ segir Inga. Þetta séu
allt innlend gögn frá RML.
Erlendir stuðlar fyrir metanlosun
Hún segir óhjákvæmilegt annað en
að nota einnig erlenda stuðla. „Við
notum til dæmis stuðla frá IPCC
[milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna
um loftslagsbreytingar] fyrir það
hlutfall fóðurorkuinntöku sem verður
að metani og notum aðferðafræði frá
IPCC til að reikna iðragerjunina út frá
þessum gögnum og stuðlum.
Fyrir losun vegna iðragerjunar
annarra dýraflokka er einfaldari
aðferðafræði notuð. Notast er við
innlend gögn yfir dýrafjölda og
þyngd dýra og í framhaldi notast
við stuðla frá IPCC.
Til að reikna út losun frá
meðhöndlun búfjáráburðar þarf
einnig að hafa upplýsingar
um inni- og útistöðutíma og
notkunarhlutföll mismunandi
gerða búfjáráburðargeymslna, auk
nokkurra fleiri breyta,“ segir Inga.
Unnið að því
að afla innlendra gagna
Varðandi þann möguleika að
Ísland geti sjálft lagt til gögn og
stuðla sem eigi við um íslenskar
aðstæður, segir Inga að þau séu
mjög meðvituð um að aðstæður á
Íslandi séu um margt ólíkar þeim
aðstæðum sem IPCC stuðlarnir eru
miðaðir við. „Því erum við að reyna
að fá fleiri innlenda stuðla og auka
samstarfið við innlenda sérfræðinga
varðandi val á stuðlum og bætt
gögn. Þessar umbætur hafa verið
í gangi undanfarin ár hjá okkur
og munu halda áfram af fullum
krafti. En það er skemmtilegt
að segja frá því að það er flott
verkefni að hefjast í samstarfi
við Landbúnaðarháskólann til að
afla innlendra stuðla fyrir losun
frá hauggeymslum á sauðfjár- og
nautgripabúum sem við erum mjög
spennt fyrir.“
Hún segir að á hverju ári sé
gögnum safnað í öllum flokkum
bókhaldsins og losun hvers flokks
reiknuð út.
Tækifæri til umbóta
Inga viðurkennir að það eru ýmis
tækifæri til að gera enn betur og
segir að það séu einmitt verkefni í
gangi til að bæta úr þeim atriðum
sem losunarbókhaldssérfræðingum
finnst mikilvæg til að gefa sem
réttasta mynd á losun Íslands. „Það
er auðvitað margt sem við vitum
varðandi losun frá búfjárrækt en
einnig margt sem við vitum ekki.
Við getum til dæmis ekki sagt
hver heildarlosunin er vegna
sauðfjárræktar á Íslandi þar sem
til dæmis áburðarnotkun á Íslandi
eru einungis til fyrir landið í heild
en ekki skipt niður á ákveðnar
búfjárgreinar.
Við erum með umbótaáætlun og
uppfærum aðferðafræði ákveðinna
flokka eða söfnum breyttum
gögnum í samræmi við hana. Þeim
breytingum er ávallt beitt á alla
tímalínuna, það er að segja losunin
er uppfærð fyrir öll ár bókhaldsins
og samanburður tveggja ára á því
að sýna raunverulegan mun í losun
milli þessara ára en ekki mun
vegna breyttrar aðferðafræði við
útreikninga í bókhaldinu.“
Landnotkunarflokkurinn
losar langmest
Heildarlosun Íslands skiptist í þrjá
skuldbindingarflokka, í samræmi
við skuldbingingar Íslands
gagnvart EES samningnum:
Samfélagslosun, sem inniheldur
m.a. losun frá samgöngum, frá
fiskiskipum, frá landbúnaði
og frá meðhöndlun úrgangs og
skólps; losun vegna landnotkunar
(LULUCF), sem skógræktin
er hluti af; og losun sem fellur
undir viðskiptakerfi ESB með
losunarheimildir (svokallað ETS
kerfi), sem inniheldur stóriðju.
Skuld bindinga f lokkurinn
„sam félags losun“ sam svarar 22
prósent af heildar losun Íslands,
og af þeim losunarflokkum sem
falla undir samfélagslosun, telja
„vegasamgöngur“ mest, eða
34 prósent samfélagslosunar,
þá „landbúnaður“, 21 prósent,
„fiskiskip“, 18 prósent og „urðun
úrgangs“, 7,5 prósent.
Frá skuldbindingarflokknum
„landnotkun“ er langmest af
heildarlosun Íslands, eða um
63 prósent, og frá árinu 2021
hafa stjórnvöld þurft að uppfylla
skuldbindingar í þeim flokki. Af
þeim jarðvegsgerðum sem losa í
landnotkunarflokknum er mólendi
sá stærsti, um 77 prósent losunar,
ræktað land er um 19 prósent og
votlendi 11 prósent.
„Stærstur hluti losunar innan
landnotkunar er rakinn til framræslu
lands og framræslan er að mestu
framkvæmd í landbúnaðarskyni.
Þannig tengist flokkurinn
landbúnaði. Það sem flækir
málin er að hláturgaslosun þessa
framræsta lands, hvort sem það er
í nýtingu í dag eða ekki, er talin
fram í landbúnaðargeiranum á
meðan koldíoxíðs- og metanlosunin
er í landnotkunarflokknum.
Koldíoxíðslosunin er þó mun
meiri en hláturgaslosunin og
mikill meirihluti losunarinnar því
landnotkunarmegin,“ útskýrir Inga.
/smh
Landbúnaðarland. Urriðaá í Miðfirði. Mynd / smh
Inga Rún Helgadóttir.
Matvælaeftirlit:
Stýrihópur greiðir
úr misfellum
Fyrir liggur að matvælaeftirlit hér
á landi er óskilvirkt og nýr stýri-
hópur hefur það verkefni að koma
með tillögu að betra fyrirkomulagi,
eftir að ESA áminnti Ísland fyrir
brotalamir.
Í mars 2023 sendi Eftirlitsstofnun
EFTA, ESA, íslenskum stjórnvöldum
bréf þar sem tilkynnt var að stofnunin
hefði hafið frumkvæðismál þess efnis
að Ísland hefði ekki uppfyllt skyldur
sínar samkvæmt EES-samningnum
um opinbert eftirlit með matvælum.
Áminning ESA
Í júní bars formlegt áminningarbréf
þar sem þess er krafist að innleitt
verði skilvirkara eftirlit með
matvælum, fóðri og dýraheilbrigði.
Niðurstöður ESA byggir, samkvæmt
tilkynningu stofnunarinnar, á
„ítrekuðum niðurstöðum úttekta ESA
á Íslandi sem gerðar hafa verið frá
árinu 2010“.
Þær úttektir hafi leitt í ljós að
annmarkar eru á samræmingu
verkefna þegar fleiri aðilar koma að
eftirlitinu. Ísland hafði tvo mánuði
til að koma sjónarmiðum á framfæri
áður en ESA ákveður hvort það fari
með málið lengra.
Í svari matvælaráðuneytisins
við fyrirspurn Bændablaðsins um
áminningarbréfið segir að eftirlit
með hollustuháttum, mengunar-
vörnum og matvælum sé í dag
flókið samspil ellefu stofnana á
tveimur stjórnsýslustigum ríkis og
sveitarfélaga, Matvælastofnunar,
Umhverfisstofnunar ásamt níu
heilbrigðisnefndum sveitarfélaga.
Fyrir liggi skýrslur varðandi
fyrirkomulag á málefnasviðinu
sem benda á bresti í eftirlitinu.
„Annars vegar frá KPMG síðan
2020 og hins vegar frá starfshóp
á vegum umhverfis-, orku- og
loftslagsráðuneytisins (URN) og
matvælaráðuneytisins (MAR) sem
gefin var út árið 2023. Í báðum
skýrslum er niðurstaðan sú að
matvælaeftirlit í núverandi mynd
sé ósamræmt og óskilvirkt.“
Stýrihópur rýnir sviðsmyndir
Í svari matvælaráðuneytisins
segir enn fremur að nú hafi verið
skipaður stýrihópur sem hefur
það að markmiði að rýna þær
sviðsmyndir sem koma til greina og
koma með tillögu að fyrirkomulagi
eftirlits með hollustuháttum og
mengunarvörnum og matvælum.
Stýrihópurinn samanstandi af sex
fulltrúum frá umhverfis-, orku- og
loftslagsráðuneytinu, matvæla-
ráðuneytinu, innviðaráðuneytinu,
Sambandi íslenskra sveitarfélaga,
heilbrigðis eftirlitssvæðum og
Samtökum atvinnulífsins. Niður-
staðna stýrihópsins er að vænta fyrir
árslok. /ghp
ESA hefur áminnt Ísland fyrir óskil-
virkt matvælaeftirlit. Mynd / Orkun Orcan
Ýtt undir nýliðun
Ættliðaskipti og nýliðun í land-
búnaði er enn til umfjöllunar í
þingsályktunartillögu.
Lögð hefur verið fram á Alþingi
þingsályktunartillaga um ættliðaskipti
og nýliðun í landbúnaðarrekstri.
Er mælt fyrir því að auðvelda og
hvetja til ættliðaskipta og nýliðunar
í búskap með skattalegum hvata
fyrir kaupendur bújarðar til að halda
áfram búskap á bújörð. Einnig með
lagaákvæði um húsnæðisstuðning
og annan sambærilegan félagslegan
stuðning sem hið opinbera veiti.
Hvatt er til að horft sé til regluverks
í Þýskalandi þar sem heimilt sé að
ráðstafa jörð til lögerfingja án greiðslu,
í því skyni að halda ákveðnum
svæðum í landbúnaðarrekstri, en
tekjuskattskvöð virkist ef viðkomandi
hættir búskap. Tilgangur tillögunnar
er sagður að halda ákveðnum
svæðum í land- búnaðarrekstri og
tryggja framtíð íslensks landbúnaðar.
Tillaga svipaðs efnis hefur áður verið
flutt á þremur þingum á síðustu árum.
Flutningsmaður tillögunnar er Birgir
Þórarinsson, Sjálfstæðisflokki. /sá