Skógræktarritið - 15.05.2005, Blaðsíða 81

Rannveig Thoroddsen
tfctUsíUy, yfödrfrtöm tJ&tnnÁS
„Leitin að ]>\óðarblótni íslendinga"
Á vordögum 2004 ákváðu íslensk
stjórnvöld að fara af stað með
verkefnið „leitin að þjóðarblómi
íslands".Verkefnið var að
frumkvæði landbúnaðarráðu-
neytis og var unnið í samstarfi
við menntamálaráðuneyti,
samgönguráðuneyti og um-
hverfisráðuneyti en Landvernd
var falið að halda utan um
framkvæmd verkefnisins.
Tilgangur verkefnisins var að
komast að þvf hvort tilgreina
mætti eitt tiltekið íslenskt blóm
sem bæri sæmdarheitið „þjóðar-
blóm íslands” og hvort það blóm
sem yrði valið gæti haft táknrænt
gildi og þjónað hlutverki sem
sameiningartákn; blóm sem nýta
mætti í kynningar- og
fræðslustarfi bæði hér á landi og
a erlendum vettvangi. Jafnframt
var markmið verkefnisins að
skapa umræður um blóm og
gróður til að auka samstöðu um
gróðurvernd.
Almenningur átti kost á því
að senda inn tillögur að þjóðar-
blómi síðastliðið vor. Blómið
sem tilnefnt yrði þurfti að upp-
fylla ákveðin skilyrði. Það þurfti
að vera vel sýnilegt um allt land
og einkennandi fyrir gróðurfar
þess, að auðvelt væri að teikna
það og það væri myndrænt og
þannig vel fallið til kynningar-
starfs. Upphaflega bárust tillögur
að tuttugu blómum sem voru
kynnt síðastliðið sumar, í fjöl-
miðlum og víðar, þrátt fyrir að
sum þeirra tuttugu blóma sem
tilnefnd voru uppfylltu ekki öll
sett skilyrði. Auk þess bárust
tillögur frá grunnskólum á haust-
dögum. Út frá tillögum skólanna
ásamt fleiri ábendingum frá
almenningi ákvað verkefnisstjórn
að þrengja hringinn um sjö blóm
sem komu til greina sem hugsan-
legt þjóðarblóm. Þau sjö blóm
sem voru í framboði til þjóðar-
blóms voru: blágresi, blóðberg,
geldingahnappur, gleym-mér-ei,
holtasóley, hrafnafffa og lamba-
gras. Landvernd stóð fyrir opinni
skoðanakönnun í samvinnu við
Morgunblaðið að ósk verkefnis-
stjórnar um þjóðarblóm þar sem
almenningur gat kosið um
blómin sjö sem voru í framboði.
Könnunin fór fram þann 1.-15.
október 2004 á netinu og með
póstlögðum atkvæðaseðlum sem
birtust í Morgunblaðinu.
Þann 22. október 2004 var
niðurstaða könnunar um val á
þjóðarblómi kynnt ríkisstjórn
íslands og á sérstökum þjóðar-
blómsfundi sem haldinn var í
Salnum í Kópavogi. Forseta
íslands var afhent skjal þar sem
niðurstaða könnunarinnar var
kynnt og hlaut holtasóley (Dryas
octopetala L.) flest atkvæði.
Nafngift holtasóleyjar
Latneska heitið á holtasóley er
Dryas octopetala. Dryas á rætur að
rekja aftur til grískra goðsagna.
Dryas eða dryad var skógarandi
(wood nymph) og voru honum
færðar eikartrjágreinar að fórn.
Laufblöð holtasóleyja,
rjúpnalaufið, minnir mjög á lauf
sigrænna eikartrjáa sem vaxa við
Miðjarðarhafið. Viðurnafnið
oclopetala þýðir átta (octo) krónu-
blöð (petala).
íslenska nafnið holtasóley er
líklega komið af því að blómið
minnir dálítið á sóleyjarblóm,
fremur stórt og reglulegt og af
helstu vaxtarstöðum hennar, á
holtum og melakollum (1 .mynd).
Við aldinþroskun myndast hár-
brúskur sem stendur út í loftið
eins og hárprúð brúða f roki og
kallast þá holtasóleyin hárbrúða
eða hármey (2.mynd). Laufblöðin
kallast rjúpnalauf sem kemur til
af þvf að þau eru ein aðalfæða
rjúpunnar.
Ættkvíslin og lýsing tegundar
Holtasóley (Dryas octopetala L.) er
jarðlægur trékenndur smárunni
og myndar lágvaxnar, flatar
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2004
79