Skógræktarritið - 15.10.2019, Qupperneq 22

SKÓGRÆKTARRITIÐ 201920
skrá og hefur verið síðan 2007.3 Farnar
eru sérstakar ferðir til að kanna skaða á
trjágróðri og á hverju ári er send út tafla
til starfsfólks Skógræktarinnar og annarra
áhugasamra sem fyllt er út með athugunum
á ýmis konar skógarskaða. Skaði af völdum
birkiryðs hefur einungis verið skráður á
Norðurlandi og Austurlandi. Þannig finnst
sveppurinn í öllum landshlutum en er lítið
áberandi og veldur ekki áberandi skaða
nema á Norður- og Austurlandi.
Eins og fyrr sagði hefur birki upprunnið
í Bæjarstaðaskógi verið gróðursett um land
allt á liðnum áratugum. Það er áberandi
hvað það fær á sig lítið ryð á Norður- og
Austurlandi á meðan heimabirkið verður
heltekið. Það eru ótvíræð merki þess að
Bæjarstaðabirki búi yfirleitt yfir umtals-
verðu ryðþoli. Það sama virðist gilda um
a.m.k. sum kvæmi hengibjarkar sem hér
hafa verið gróðursett.5 Þess ber þó að
geta að ungplöntur af Bæjarstaðabirki og
Vel má vera að birkiryð hafi verið á
Íslandi lengi, þess vegna álíka lengi og
fjalldrapi eða frá lokum síðasta jökulskeiðs.
Jafnvel lengur ef fjalldrapi lifði jökulskeiðið
af á íslausum klettasillum. Rök fyrir þessari
tilgátu eru m.a. þau að birki er misnæmt
fyrir ryði eftir því hvaðan það er á landinu.
Bæjarstaðabirki, sem hefur verið gróðursett
um land allt á undanförnum áratugum,
verður mun minna fyrir barðinu á ryði en
heimabirkið á Norður- og Austurlandi svo
dæmi sé tekið. Svo virðist sem náttúruval
sem stuðlar að ryðþoli eða ónæmi hafi átt
sér stað á Íslandi og slíkt hefur þurft langan
tíma.
Dreifing um landið
„Birkiryð er nú afar algengt um allt land,
bæði á ilmbjörk og fjalldrapa...“.7 Hins
vegar er að koma í ljós að áhrif þess á
birki eru mjög misjöfn eftir landshlutum.
Á Mógilsá er haldin svo kölluð skaðvalda-
3. mynd. Mikið ryðgað birki á SV horni landsins í lok ágúst 2019, u.þ.b. þrem vikum fyrir eðlilega sölnun laufblaða.
Mynd: ÞE