Skógræktarritið - 15.10.2019, Blaðsíða 36

SKÓGRÆKTARRITIÐ 201934
Efasemdir og misjafnar áherslur
Árið 1969 eða fyrir réttri hálfri öld
birtist mjög ítarleg ritgerð Guttorms
Sigbjarnarsonar í Náttúrufræðingnum:
Áfok og uppblástur. Þættir úr gróðursögu
Haukadalsheiðar. Þessi ritgerð olli straum-
hvörfum meðal landsmanna. Þarna
hafði íslenskur vísindamaður tekið fyrir
vistfræðirannsókn og beitt vísindalegum
aðferðum til að meta ástand vistkerfisins.
Af niðurstöðum sínum ritar Guttormur
einhverja þá lengstu og vönduðustu vísinda-
grein um þetta efni sem fram að því hafði
birst. Auðvitað höfðu náttúrufræðingar gert
sér grein fyrir þessum vanda áður en nú hafði
jarðfræðingur kvatt sér hljóðs með birtingu
þessarar ítarlegu greinar byggðri á traustum
og langtíma rannsóknum. Mörgum varð
bylt við þó ýmsir hafi ritað um þetta efni
nokkru fyrr. Hafði m.a. Hákon Bjarnason
skógræktarstjóri bent á sama vandann,
uppblásturinn á afréttum og eyðingu í
Haukadal.ii Þá átti Hákon eftir að verða
nokkru síðar öllu beinskeyttari í skrifum
sínum eins og í Ársriti Skógræktarfélags
Íslands 1942 í greininni, „Ábúð og örtröð“
sem mörgum varð brugðið.
koma fæst nokkrir tugir kinda, en oftast
nær hundrað, og þegar flest er, nokkur
hundruð. ...
Þegar líður að veturnóttum, fara 5 í
þriðjuleit. Þeir leita enn að mestu sama
svæði og fyrri leitirnar og eru a.m.k. viku,
en stundum legast þeim vegna illviðris eða
dimmviðris um einn dag eða fleiri.i
Þetta hefur verið gríðarlegt álag á
viðkvæmt vistkerfi þar sem hófar hesta og
fætur sauðfjár um aldir setja mark sitt á
viðkvæma gróðurþekjuna.
Þetta gildir ekki aðeins um Biskupstungur
heldur um alla afrétti sveitarfélaga landsins
þar sem göngur og réttir hafa farið fram.
Á þessum árum fyrir tæpri hálfri öld varð
sauðfé einna mest og varð fáum að gagni
nema ef vera skyldi SÍS veldinu.
Í þessu eina sveitarfélagi, Biskupstungna-
hreppi, eru því um eða yfir 300 dagsverk
bundin við leitir á afréttunum oft við
erfiðar aðstæður fjarri heimilum og
fjölskyldum sínum? Og er þá undirbún-
ingstími og nauðsynlegir aðdrættir fyrir
tímafreka smölun afrétta ekki meðtalinn.
Spurning er hversu mikill árangur er af
þessu starfi um aldir?