Leikskrár Þjóðleikhússins - 20.04.1950, Síða 23

F R Á L 1 Ð N U M T í M A
Þegar Þjóðleikhúsið byrjar starfsemi sína, hefst væntanlega
nýr þáttur leiksögunnar hér á landi. Þá er líka sanngjarnt að
minnast þess, sem á undan er gengið, og þeirra, sem ruddu
brautina. Hér í Reykjavík hefur verið leikið í liðlega hálfa aðra
öld. Aður var leikið á Bessastöðum og í Skálholti. Áhugi á leik
er því gamall, og leikrænt eðli íslenzkra bókmennta kemur
snemma fram í kvæðum og sögum, í snörpum, fínum tilsvör-
um og lifandi samtölum og leikrænum þáttum, eins og sumt er
í Eddukvæðum og í Gylfaginningu.
List leiksviðsins sjálfs, á nútímavísu, er yngri, og á sér þó
alllanga en erfiða sögu. Piltar léku í gömlu latínuskólunum.
Þegar Bessastaðapiltur, eins og Tómas Sæmundsson, fer að
„ganga á comedíur“ í útlöndum, skrifar hann Jónasi Hallgríms-
syni heim, að ekki taki hann þó það fríða sjónleikahús og allar
þær fögru útsjónir, skóga, sjó, sól og tungl, skruggur og eld-
ingar og allt það, sem konstin getur upp hugsað, til jafns við
Álf, þegar Guðbrandur er búinn að stela úr skemmu hans
„heima í Bessastaða svefnlopti, á meðal ykkar“. Þannig er til-
finningin lifandi fyrir allri sannri iist, hversu frumstæð, sem
hún er. Á þessari glöðu trú og þessu létta, einlæga ímyndunar-
afli lifði íslenzk leiklist langar stundir við fábreytt skilyrði.
Menn léku á furðulegustu stöðum, í skólunum eða heima hjá
stiftamtmanninum, og tóku bekkina úr Dómkirkjunni til að
sitja á, og amtmaðurinn, biskupinn og yfirdómarinn lögðust á
eitt með skáldum og skólapiltum, séníum og vandræðamönn-
um, — allt til að leika. Svo urðu sjónleikir uppistaða í mörgu
félagslífi, hjá iðnaðarmönnum og sjómönum, kvenfélögum og
stúdentum og síðast en ekki sízt hjá templurum. Einstakir at-
hafnamenn töldu sér hag að því og heiður að halda uppi leik-
húsum.
Þetta var samt allt nokkuð laust í reipunum, þangað til
skömmu fyrir seinustu aldamót, þegar Leikfélag Reykjavíkur
var stofnað (1897), m. a. fyrir atbeina Þorvarðar Þorvarðar-
sonar, sem varð fyrsti formaður þess. Síðan hefur verið sam-
[ 21 ]