Leikskrár Þjóðleikhússins - 20.04.1950, Blaðsíða 19

Nú standa að vísu íslenzkar bókmenntir mörgum fótum og
sumum gildum, einnig í ljóðlistinni. En allt um það dylst ekki
hlutfallið milli ljóða og lauss máls í samtímaskáldskap okkar,
hvort sem litið er til magnsins eða gildis þess, er hæst ber í
livoru um sig. Og engum óblinduðum augum og skynbærum
huga ætti að dyljast, frá hvaða höfundi bókmenntum okkar
kemur nú mest frjósemi, auðlegð og afl, þótt forðazt sé að eigna
einum það, sem ýmsum ber. En það eru aldrei nema fáir, sem
verða útvaldir allra þeirra, sem eru kallaðir. Og okkur er raunar
nokkur vorkunn, þótt okkur fatist oft spávísin um það, hverjum
samtímamönnum okkar sé fyrirhugað eilífa lífið. Það getur
stundum verið minna bilið milli stórskáldsins og góðskáldsins
en þess og miðlungsskáldsins. En það er þetta bil — munur-
inn, sem Snæfríður Islandssól talar um í öðrum skilningi, milli
ágæts manns og góðs manns ■— sem gerir herzlumuninn, gæfu-
muninn, skilur milli feigs og ófeigs. Og þá kann ég ekki lífs-
mark með skáldskap að sjá, ef beztu verk Kiljans eru með feigð-
arsvip. Dynur Islandsklukkunnar brostnu mun lengur vaka en
kliður sá, sem koma kann frá hljómskærari og einsteyptari
bjöllum. Því að í honum er þrungið saman — eins og í stækk-
uðum, samandregnum táknmyndum eða skyndilegum svip-
leiftrum — eigindum, sögu og örlögum íslenzkrar þjóðar í þús-
und ár, án þess að sveigja hjá því sí-mannlega allra þjóða og
allra tíma. Og klukkuspilið leikur sá, sem valdið er gefið — vald
listarinnar, vald andans. Það eina vald, sem fámennasta sjálf-
stæð þjóð veraldar getur vænzt að cignast. Og það eina vald,
sem máli skiptir og ekki er sýndarmáttur. „Það, sem maður
tekur ekki hjá sjálfum sér, tekur maður hvergi.“
[ 17 ]