Helgarpósturinn - 25.05.1979, Qupperneq 13

Föstudagur 25. maí 1979
helgarpásturinn..
he/garpásturinn- Föstudag
ur 25. maí 1979
Jónas Kristjánsson er að lesa Dagblaðið þegar ég
heimsæki hann á ritstjórn blaðsins. Ég spyr hann hvort
þetta sé gott blað.
„Já/ þetta er eins blað og við höfum ætlað okkur að
gefa út", svaráði hann brosandi. „Gæði þess eru í sam-
ræmi við tekjur blaðsins. Ég held það sé eins gott og hægt
verður í hlutfalli við tekjurnar". Jónas leggur blaðið frá
sér, hallar sér makindalega afturábak í stólnum og
krossleggur fæturnar uppá skrifborðinu. Við snúum okk-
ur að efninu.
siðan haldið þeirri þyngd”.
„Ég vil helztborða eins og segir
i dönsku heilræði: „Man skal
spise lidt men godt”. Oft svindla
ég þó á heilræöinu. Það sama
gildir um áfengið aö sjálfsögöu.
Þetta er ágætt hobbý. Konan min
vinnur úti, oft langan vinnudag,
við eigum fjóra krakka, þannig að
þetta hentar ágætlega. Hún sinnir
meira uppeldinu, en ég meira
matargerðinni. Ég vil taka skýrt
fram að ég er ekki einn af þessum
rútu og kom ekki niður á strönd '
eftir það. Aðgerðarleysið var að
drepa mig.
Erlendis, einkum i Frakklandi,
fær maöur mjög frábæran mat, er
ég, sem tslendingur, þekki ekki
hérna heima. Hvorki njá sjálfum
mér né á veitingastööum. Þar
rikja oröið allt önnur sjónarmiö i
sambandi við matinn en áöur.
Það er alveg hætt að hugsa um
magnið. Nú á allt að vera létt. t
Frakklandi átt þú að geta boröað
Það ósamkomulag var ekki
rekstrarlegs eðlis, vegna þess að
þegar ég varö ritstjóri var helm-
ingur af veltunni tap, en þegar við
félagar fórum var Visir orðinn
sto’reignafyrirtæki. Ég tel að eig-
endur VIsis hafi viljað fá blaðið
aftur flokkspólitiskara en það var
orðið. Það miskeppnaðist hins-
vegar að verulegu leyti, vegna
þeirrar samkeppni, sem Dag-
blaðið veitti. Ef Dagblaðið væri
ekki, þá væri Visir miklu ein-
dregnara sjálfstæðisblað en hann
r.
Það liöu tvö ár frá þvi að ég fór
verða var við þrýsting, og
til ég fór. Þrýstingurinn
bæði til kominn vegna þess
sagði hérna áðan, og eins
i áhuga á að Hörður Einars-
yrði lika ritstjóri. Það varð
.Flestum f innst eg 1
f rekar þurr á mannhn
II
Jónas Kristjánsson, ritstjóri Dagblaðsins í Helgarpóstsviðtali
mennsku, og sumum finnst það
hafi stundum fariö yfir strikið I
sambandi viö nafnbirtingar og
myndbirtingar. Jónas segir að
þetta komi i skorpum, þegar ég
spurði hvort Dagblaðiö væri farið
að linkast.
„Þjóöfélagið er svo litið aö
blaðamönnum og ritstjórum
hættir til að vingast viö alltof
marga. Það er hugsað af alltof
mikilli viðkvæmni um tilfinning-
ar opinberra peráóna. Þaö rekur
enginn harða, heiðarlega blaða-
mennsku á grundvelli bræðra-
lags. „Þetta eru góðir strákar allt
saman, en þeir geta bara ekki
neitt”. Og þaö er ekki hægt aö af-
saka vonda blaðamennsku með
timaskorti. Það er billeg afsökun.
Það er ekkert mjög erfitt aö reka
heiðarlega blaöamennsku, ef
hugarfariö er rétt. Flestir blaöa-
manna hafa hið rétta hugarfar.
Þeir vilja vera heiðarlegir.
Þetta er svo til viðbótar
spurning um dugnað og
hæfileika. Að taka nógu oft i
hnakkadrambiö á sér. Og á
þvi sviði náum við aldrei
nógu langt.”
„Nei, ég er ekki harður
húsbóndi. Ég er mjög
frjálslyndur, það finnst
mér að minnsta kosti.
Þeir menn sem geta unnið
sjálfstætt fá að vinna sjálf-
stætt. Og við tölum mikið
saman hérna á blaö inu.”
í gipsi
Annars segist Jónas vera al-
vöruþrunginn og lokaður. .-Og
að isiér leiðist að skemiAta
ísér. Hann kveðst hafa verið
ilitið áberandi I æsku.
„Mér.geV.k rúmlega sæmilega i
skóla, skaraði hvergi frammúr,
en var aldrei áberandi lakur held-
ur.” Jónas er fæddur i Reykjavik,
sonur hjónanna Kristjáns Jónas-
sonar, læknis, og Onnu Péturs-
dóttur. Þau fóru til Bandarlkj-
anna þegar Jónas var á barns-
aldri, og hann ólst upp hjá móður-
bróöur sinum Pálma Péturssyni
og foreldrum hans. Hann fór i
sveit á sumrin, og ætlaði einu
sinni að verða bóndi. „Það var
ekki af þeim áhuga á landbúnaöi
sem ég hef I dag” sagöi Jónas.
,Hann er seinni tima”.
Ahugi hans á
iþróttum er llka seinni
tlma. Fyrir einu og hálfu
ári gekk hann t.d. með
fótinn i gipsi, eftir að
hafa slitiö liðbönd i hon
ím i blaki. „Ég byrjaði
svo seint I iþróttunum.
Ég hef ekki verið undir
hreyfinguna búinn.”
Þurr á manninn
hvað hann fái út úr þvi að vera
ritstjóri. „Ég fæ náttúrlega
peninga eins og aðrir”, sagði
hann, og bætti svo við: „Og
ánægjuna að sjá fyrirtæki sem
gengur vel.”
„Ég ber hinsvegar mjög þung-
an kross sem ritstjóri. Það eru
leiöararnir. Mér leiðast stjórn-
mál afskaplega mikiö. Og sá leiöi
vex eftir þvi sem ég kynnist þeim
betur. Dagblöð hljóta að fjalla
töluvert um stjórnmái, og ég
verð, þótt við Haukur Helgason
skiptum leiöurunum með okkur,
aö setja mig meira inni stjórnmál
en ég kysi. Ég hætti áldrei að
verða hissa á hvað þau eru raun-
verulega vitlaus. Það er eins og
hæfileikamenn hér á landi hafi
allir leiðst út i visindi og listir, en
stjórnmálin hafi orðið verulega út
undan i þeim efnum. Það er eins
og Bólu-Hjálmar sagði: „Eru
þeir flestir aumingjar / og ill-
gjarnir þeir sem betur mega.”
Þannig orti hann um nágranna
sina i Akrahreppi, en mér finnst
þetta eiga vel við stjórnmála-
mennina i dag. Það er mér alltaf
jafn ergilegt að fjalla um þetta”.
Afgreiði stjórnmálamenn
milli 8 og 9
„Jú, ég var I Sjálfstæðisflokkn-
um á sinum tima, og sat um skeið
þingflokksfundi flokksins sem rit-
stjóri VIsis, en ég hef aldrei gert
neinn pólitiskan frama að atvinnu
minni. Viöhorf min til stjórnmála
eru þess eðlis, að ég læt aðra um
hituna”.
„Frjálst, óháð dagblað” hefur
verið slagorð Dagblaðsins frá
upphafi. Sumir telja að ekkert
blað geti verið óháö. Ég spyr
hvaðan þrýstingurinn komi helst.
„Hann kemur frá stjórnmála-
flokkum, frá auglýsendum, frá
öllum sem þurfa að koma sinu
á framfæri. Yfir okkur geng-
ur skæöadrifa af allskyns til-
kynningum eða yfirlýsingum frá
þrýstihópum. Persónulegi þrýst-
ingurinn er ekki mikill á þessu
blaði. Auglýsendur gefast upp á
þvi sem gengur ekki. Þeir hafa
miklu meiri áhuga á blöðum þar
sem stjórnmálaflokkarnir ráða.
Þjóðviljinn gefur til dæmis út
aukablöð með viðtölum, lofi og
dýrð um seljendur einhverrar
vöru, t.d. bila og auglýsingar frá
þeim á næstu siðum. Slikt mundi
aldrei þekkjast á Dagblaðinu.Við
erum hinsvegar meö neytenda-
siöu. Og þau blöð sem eru veik
fyrir flokkspólitik eru lika veik
fyrir fiokkspólitiskum þrýstingi.
Þaö getur hver um sig áéö með
þvi að skoða blööin. Ég afgreiði
stjórnmálamennina I leiðara
milli átta og tiu á morgnana. Og
leiðara les ég nú orðiö ekki, af
prinsippástæðum. Siðan ég tók
uppá þvi hefur líðanin stórbatn-
að”.
Taka í hnakkadrambið
á sér
Dagblaöið hefur oftar en einu
sinni verið oröaö við æsifrétta-
„Það var eiginlega ekki
fyrr en ég fór i kapphlaup-
áö viö Stefán Jásonarson,
á landbúnaðarsýn ingunni
i fyrra, að ég fékk áhuga á
iþróttum fyrir alvöru. Þá byrj-
aði ég að hlaupa af miklum móð.
Núna hleyp ég fjórum sinnum I
viku út á Melavelli i hádeginu.
Fimni kilómetra á dag. Og svo
stunda ég skiðamennsku af mikl-
um ofsa. En fyrst fór ég að athuga
minn gang, þegar ég var hundraö
kfló á Timanum. Ég skrópaði oft i
leikfimi þegar ég var i skóla, en
fór aðeins aö hreyfa mig, þegar
þyngdin var komin úr skorðum1.'
Jónas er veikur fyrir fleiri
listum en þeirri að búa tii góðan
mat. Þegar hann er erlendis not-
ar hann tækifæriö og sækn- ieiK-
hús. Og hérna heima sér hann
yfirleitt allt sem leikið er I leik-
húsunum tveimur. I Menntaskól-
anum i Reykjavik, þar sem hann
ritstýrði skólablaði, flutti hann
lika eitt sinn lært erindi um
myndlist á málfundi. „Það hefur
iiklega orðið til að sá áhugi rann
af mér. Núna fæ ég oftast höfuð-
verk, þegar ég fer á listsýnir.g-
ar.”
Jónas segist reyndar ekki fara
mikiö út. „Mér finnst notalegt aö
sitja og drekka úr einni eða
tveimur vinflöskum I góðum sel-
skap. En ég er fyrir nokkru orö-
inn þvl afhuga aö fara út til að
skemmta mér. Mér leiöist að
skemmta mér. Ég held að flest-
um finnist ég lika frekar þurr á
manninn”.
Varð innlyksa
„Ég var að læra — eða þóttist
vera að læra — félagsfræði I
Vestur-Berlin fyrir um tuttugu
árum siðan”, segir hann, þegar
spurt er hvernig hann hefði leiðst
úti blaðamennsku. „I Berlin er
haldin kvikmyndahátiö reglu-
lega, merk hátið, og þar eru veitt-
ir Berlinarbirnir. Ég vildi fá
ókeypis i bió og samdi þessvegna
við Timann um að fá frettaritara-
skirteini. Ég sendi siðan frásagn-
ir af hátiöinni. Þetta var þegar
nýja franska bylgjan var að koma
upp.
Allt þetta leiddi til þess aö ég
kynntjst Andrési Kristjánssyni,
sem pá var ritstjóri Timans, og
þegar mig vantaði vinnu I tveggja
mánaða vetrarfrii skrifaði ég
honum, og fékk vinnu. I mars og
april. En siöan hef ég verið i
„Gæði blaösins eru i samræmi við tekjurnar”
„Með Dagblaðinu var i fyrsta
skipti stofnaö blað sem var laust
við þaö flokkspólitiska böl, sem
ég hafði umgengist á tveimur
blöðum I 15 ár. Áður en það var
stofnaö var i rauninni ekki til
neitt alvöru fréttablað hérna, eins
og þau eru t.d. á Norðurlöndunum
og raunar á Vesturlöndum al-
mennt, þ.e. blöð sem standa al-
gerlega utan stjórnmálaflokka.
Viö fengum lika strax góöan
hljómgrunn. Það kom i ljós strax
á fyrsta degi. Þá náöum við þeirri
stööu að verða annað stærsta
dagblað landsins.
Auðvitaö eru það fréttirnar I
blaðinu og gæði blaösins sem
tryggja þvi lesendur. En öll sú
góða fréttamennska kemur fyrir
litið ef það er ekki einhver lykill,
100 kíló
Jónas var i fjögur ár á Timan--
um, fyrst sem óbreyttur biaðar
maöur, en siðan sem frétta-
stjóri. Þar kynntist hann
konu sinni, Kristinu Hall-
átta réttaða máltið og gengið út
jafn léttur og þegar þú settist.Þar
vilja menn lifa til að borða, en
ekki borða til að lifa. Það hefur
engan tilgang að úða I sig tveimur
kflóum af kartöflustöppu”.
Mikið sjálfstæðis-
flokksblað
09
AfTImanum fór Jónas yfir á
Visi — til að byrja meö sem
blaðamaður, en með loforð um
fréttastjórastöðu, sem hann siðan
fékk nokkrum mánuðum siðar.
„Þaö var veruleg breyting.
Timinn er blað i eigu stjórnmála-
flokks, og þar voru skörp skil
milli almennra frétta skrifuðum
af blaðamönnum, og pólitiskra
frétta, sem kommisarar i flokkn-
um skrifuðu. Fyrir kosningar
lagðist svo almenna frétta-
mennskan niður og kommissar-
arnir tóku yfir með sinum póli-
tisku skrifum”.
„Visir var ekki nærri þvi svona
pólitiskur þegar ég kom árið 1964.
Hann þróaðist siðan i nokkur ár,
frá þvi að vera mjög mikiö sjálf-
stæðisflokksblaö, I litið. Það dró
stöðugt úr þessum tengslum við
sjálfstæðisflokkinn, og fyrir rest
voru þau engin. Sú staða hefur
ekki versnað mikiö siðan ég fór
þaðan”.
Hver var svo hin raunverulega
ástæða fyrir þvl að þú hættir á
VIsi, og Dagblaöið fer af stað?
Visir væri eindregnara
sjálfstæðisblað
„Þaö var ósamkomulag milli
min og stórs hóps hluthafa i Visi.
Hlutleysið lykill að
markaði
eins og þetta hlutleysisatriði, til
að opna markaðinn. Við gátum
byggt á þvi til að byrja meö, en
stðan urðu gæði blaðsins að
tryggja lesendurna. En með Dag-
blaðinu breyttist pólitikin á is-
lenska blaðamarkaðinum.
Flokksblöðin eru minna flokks-
pólitisk en áður, fyrir fjórum ár-
um. Það er alltaf fullt af pólitik,
einkum fréttum um pólitlk, I Dag-
blaðinu, en blaðið er ekki flokks-
pólitiskt.”
„Nei, ég get ekki sagt að mér
hafi fundist þessir fyrstu mánuðir
erfiðir. Ég var ekki orðinn svo
gamall þá. Það var ekki fyrr en
löngu seinna að mér fannst á
timabili ég vera þreyttur. Þaö
var þegar ég vissi að þetta mundi
ganga, — um það bil ári eftir að
við fórum af stað. Þessi þreyta
hvarf svo fljótt aftur”.
Leiðist stjórnmál
Jónas þarf ekki að hugsa sig
lengi um, þegar hann er spuröur
þessu. Ég varð innlyksa”.
Jónas guggnaði þar meö
á félagsfræðináminu i Vestur-
Berlin, en fór i sagnfræði hér
heinia og lauk prófi. Meö náminu
vann hann á Timanum. Siðar
skrifaði hann bék, Lif I borg.
„Hún var um félagsfræöi borg-
ar”, segir Jónas. Bókin fékk litla
dóma, en „ósköp huggulega. Ég
man aö Arni Bergmann skrifaöi
um hana I Þjóöviljann og fannst
hún einum of hægri sinnuð fyrir
sinn smekk. Það var eini alvöru
ritdómurinn um hana, að mig
minnir. En ég losnaði endanlega
við þáð böl aö vilja skrifa bækur.
Það er lika alveg ógerlegt aö
dútla viö sllkt með blaöa-
mennsku.”
dórsdóttur, sem nú ritstýrir
Vikunni. Þar kynntist hann lika
framsóknarmönnum, en féll ekki
jafn flatur fyrir pólitik þeirra.
„Þeim var ekki kunnugt um póli-
tiskar skoðanir minar þegar ég
var ráðinn. Og þær skoðanir hafa
ekki verið svo merkilegar að ég
muni nákvæmlega eftir þeim
núna. Ég hef alltaf helzt verið
miöjumaöur I pólitik”.
Á Visi nokkrum árum siðar
fékk Jónas áhuga á matargerðar
listinni.sem hann hefur siðar orðið
þekktur fyrir. Ahugann á matn-
um fékk hann hinsvegar nokkuð
áður. „Ég var hundraö kiló á
þyngd þegar ég var ungur og efni-
iegur fréttastjóri á Tlmanum 24
ára gamall, segir hann. „Þá fór
ég að athuga minn gang, og
leggja meira uppúr gæðum mat-
arins en magninu. Ég léttist á
löngum tlma um 20 kiló, og hef
„Ég er ekki harður húsbóndi”
sparikokkum, sem setja kannski
á sig svuntuna á sunnudögum. Ég
elda eina máltið, tvlréttaða eða
þriréttaða alia daga vikunnar.”
Trylltist
Það er ekki tekið út meö sæld-
inni að vera sælkeri á tslandi.
„Það er ákaflega erfitt”, segir
Jónas brosandi, „að elda fjöl-
breyttan mat viö þessar aðstæð-
ur. Hér vantar svo hráefni. Inn-
flutningur er bannaður á sumu,
eins og t.d. osti, og einokun á
öðru, til dæmis grænmeti • og
vini”.
Jónas fer þessvegna erlendis,
ekki endilega i þeim tilgangi ein-
um að borða, en það er jafnan
haft bakvið eyrað. „Sumir fara til
sólarlanda I friinu sinu, en ég fer
til stórborganna. Ég reyndi einu
sinni að fara á sólarströnd, en
tryiltist eftir sex tima, híjóp upp i
Það er ekki tekið út með sæld-
inni að vera sælkeri á tslandi"
að það hefur stækkað og vonandi
batnaö”.
„Ég ber þungan kross sem rit-
stjóri, þar sem eru leiðararnir.”
Mér leiðist aö skemmta mér’
hann reyndar löngu seinna, tölu-
vert eftir að ég hætti. Þessi sjón-
armið höfðu ekki meirihluta I
blaðstjórn fyrr en haustið sem ég
fór, en þau höfðu verið að gerjast
I tvö ár.”
Það var ekkert gert I undirbún-
ingi Dagblaðsins fyrr en eftir að
þessi hasar kom uppá yfirboröiö.
Ég var norður i landi þegar ég
heyrði I útvarpinu að ég hefði
„sagt upp” hjá Vísi. Ég fór suður
til féiaga minna og Dagblaðiö fór
af stað rúmum ma'nuði seinna, 8.
september.”
En undirbúningur Dagblaðs af
þessari stærðargráðu tekur
meira en rúman mánuð? „Blaöiö
var auðvitaö ekki fullbúið þegar
það kom fyrst út’, segir Jónas.
„Það tók nokkra mánuði að fá á
það þá mynd sem við vildum. Og
við fengum alltaf fleiri til liðs við
okkur. Það upphaflega blað hefur
I stórum dráttum haldist, nema