Helgarpósturinn - 31.08.1979, Blaðsíða 23

he/gárpásturinn- Föstudagur 31. ágúst 1979
23
■Kjrp** ' |

Æ- 1 j Jyfll* l
STORMUR í AÐSIGI
Fyrsta starfsári núverandi
rikisstjórnar lýkur i dag með ólikt
meiri friðsemd en það upphófet.
Þingmenn stjórnarflokkanna
hafa verið tvistraðir um allar
jarðir i sumarleyfum og rikis-
stjórnin, eða sá hluti hennar sem
ekki hefur sömuleiðis verið á
faraldsfæti, hefur haft saemilegan
starfsfrið. En ráðherrarnir munu
varla fá að njóta kyriðarinnar
lengi enn , þvi að það er margt
sem bendir til að hér hafi aðeins
farið logniö á undan storminum.
Vandamálin hlaöast upp á
borðum ráðhsrrsnns, þsr ssiri
efnahagsmálin eru sem fyrr i
brennidepli — óðaverðbólgan og
tekjuöflunarvandi rikisins. Hvort
tveggja biður Urlausnar núna síð-
sumars og mun varla ganga
átakalaust fyrir sig.
Raunar má aðeins merkja
undirölduna i pólitikinni þessa
dagana eftir ládeyðuna undan-
farið. Það eru liönir tiu dagar frá
20. ágúst — þeirri dagsetningu
sem stjórnarflokkarnir urðu
ásáttir um fyrr i sumar að skyldi
marka upphaf að ráðstöfunum
stjórnarinnar tilaðfyllaupp i 7-10
milljarða króna gat i fjárlaga-
dæminu, sem nú blasir viö og
Tómas Arnason, fjármála-
ráðherra, haföi gertkröfuum að
gengið yröi i.
Alþýðubandalagið og Alþýöu-
flokkurinn hafa hins vegar farið
sér hægt i þessu máli, og það er
fyrst núna aö aftur er tekið til viö
að ræða fyrir alvöru hugmyndir
Tómasar til aö afla þeirra tekna,
sem á vantar — með hækkun
söluskatts um tvö stig og al-
mennri hækkun vörugjalds, sem
talið er aö muni fara langleiðina
með aö fylla i gatið. Vangaveltur
eru hins vegar uppi um það
hversu langt ráðstafanir af þessu
tagi náinema séð verði til þess að
þær hafi ekki áhrif á visitöluna.
Hækkunaráhrifin munu aö visu
ekki vera mjög veruleg en mönn-
um þykir þó naumast á það bæt-
andi sem fyrir er.
Tómas Arnason mun halda þvi
opnu i hugmyndum sinuin hvort
skattahækkanir þessar veröi
áfram inni i vfeitölu eða ekki.
Alþýðuflokksmenneru hins vegar
fremur fylgjandi þvi aö þær verði
teknar Ut úr visitölunni en óttast
að Alþýðubandalagiö muni enn
einu sinni koma i bakið á þeim,
hamast gegn öllum hugmyndum
af sliku tagi og aö það detti þá i
Tómas aö leggiast á sveif m.eð
þeim, svo að Alþýöuflokkurinn
sitji uppi meö „ósómann”.
Lúövik Jósepsson er sagður hafa
gefiö Tómasi einhvern ádrátt um
að Alþýðubandalagið kunni að
vera til með að styðja við bak
honum varðandi þessar skatta-
hækkunarfyrirætlanir gegn þvi að
fá inn tiltekin atriði i næstu fjár-
lagagerð.
Framsóknarmenn hafa ekki
Hryðjuverkamennirnir irsku,
sem ýmist kalla sig lýðveldisher
eða þjóðfrelsisher, eru ekki mikiö
fyrir að leggja sjálfa sig i hættu
við blóðverkin. A mánudag tókst
þeim upp. Átján breskir hermenn
létu lifið fyrir fjarstýrörisprengju
sem fólgin var i heyvagni á vegi
rétt við landamæri Irska lýð-
veldisins og Noröur-írlands. Og
tvö gamalmenni og tveir fimmtán
ára piltar á leið i fiskiróður biðu
bana ,af annarri sprengju, sem
fólgin hafði verið i skemmti-
bátunum sem þau sigldu. Ekki
virðast tilræöismennirnir hafa
hlotiö svo mikið sem skrámu.
Morðið á Mountbatten jarli,
þegar hann vantaði einn i áttrætt,
þrem árum eldri tengdamóöur
dóttur hans, barnabarni beggja
og irskum vikapilti, er ekki
framiö út i loftiö af blóðþorsta
Mountbatten við liðskönnun i sföari heimsstyrjöldinni.
TILGANGURINN MEÐ HRYÐJUVERKUNUM
einum saman. Þar er lika að
verki þaulhugsað áform um aö
koma þvi til leiöar að Irska lýö-
veldið geri málstað fámenns hóps
byssumanna og sprengjufóla að
sinum.
Lýst hefur verið yfir af hálfu
hryöjuverkaarms irska lýð-
veldishersins (Provisionals) og
Irska þjóðfrelsishersins, hóps
sem klauf sig út úr marxiska
armi lýðveldishersins (Officials),
að enginn Breti skuli geta veriö
öruggur um sig, meöan enn sé
breskt herliö á Norður-lrlandi,
sem hindri aö þar verði barist til
úrslita. Fórnarlömbin eru vand-
lega valin til að ljá þessari hótun
þunga.
I mars i vetur sprakk sprengja i
bil sem verið var að aka út úr
bilageymslu breska þingsins i
London. Þingmaðurinn sem
bilnum ók lést samstundis. Hann
hét Airey Neave, og hefði orðiö
Irlandsmálaráðherra i stjórn frú
Thatcher, hefði hann lifað
kosningasigur Iháldsflokksins i
vor. Þar aö auki var hann fræg
striðshetja, varð fyrstur breskra
liðsforingja til að strjúka fyrir
fullt og allt úr Colditz, ramm-
gerðasta striðsfangakastala
Þjóöverja.
Mountbatten jarl af Burma var
allt i senn, striðshetja úr sjó-
orustum viö Nofeg og Krit, þar
sem tundurspilli var sökkt undan
honum, sigursæll yfirhers-
höfðingi i landhernaöi gegn
japönsku ofurefli i Asfu, náfrændi
drottningarhjónanna beggja,
stjórnvitur og framsýnn
umsjónarmaður valdaafsais
Breta á Indlandi, aöalborinn
aftur i gráa forneskju en
jafnaðarmaður i skoöunum og
naut fádæma lýðhylli.
Einhver vinsælasta sagan sem
Bretar kunna af Mountbatten er
sú, þegar fjársafnari fyrir
ihaldsmenn kom i höllina
Broadlands fyrir kosningarnar
1955, gerði boð fyrir húsráðanda
og bað um framlag i kosningasjóð
flokks sins en fékk afsvar. „Við
hjónin stöndum með hinum, sjáið
þér til,” svaraði Mountbatten.
„Yöur ætti aö ganga betur i
álmunni þjónustufólksins. Þaö er
rakið ihald.”
„Skuggi V,” skemmtibátur
Mountbattens, sprakk i tætlur af
völdum sprengju sem giskað er á
að vegiö hafi 25 kiló rétt fyrir utan
bátalægið i þorpinu Mullaghmore
á austurströnd Irska lýðveldisins,
20 km frá landamærum lýðveldis-
ins og Noröur-lrlands. Sprengjan
sem varð hermönnunum 18 að
bana f Warrenpoint, er talin hafa
verið sprengd úr fylgsni lýð-
veldismegin við landamærin.
Vigaferli sem þessi eru til þess
sniöin aö glæða þá skoðun i Bret-
landi að fullreynt sé að breski
herinn geti ekki friðað Norður-
Irland með þeim ráðum sem
setið auðum höndum að undan-
förnu. Helstu framámenn flokks-
ins hafa nú um skeið legið yfir
„norsku leiðinni” eins og það er
kallað — það er efnahagsmála-
lögum norsku rikisstjórnarinnar
um verðstöðvun og verðhjöðnun.
Starfandi hefur verið á vegum
fiokksins sérstök efnahagsnefnd
og mun hún hafa látið þýða
norskú lögin, sem siöan hafa
verið kynnt flokksmönnum.
Framsóknarmenn héldu
fiokksstjórnarfundum málið fyrr
i þessari viku, þar sem samþykkt
var aö ráðherrar flokksins, þing-
flokkur og efnahagsmálanefnd
legöi fram fullmótaöar tillögur i
þessuefni á næstunni „eöa innan
hálfs mánaðar geri ég fastlega
ráö fyrir,” eins og einn framá-
manna i flokknum sagöi. „Mikil
vinnahefur verið lögð i þetta; við
höfum kynnt okkur þetta norska
kerfi rækiíega en það er þó þegar
augljóst aö ekki er unnt að taka
þaö upp algjörlega hrátt heldur
verður að laga þaö að okkar
. aðstæðum.”
Kjarninn i þessu norska kerfi er
verðlags- og launahækkana-
stöðvun, sem þó er sveigjanlegt á
þann hátt að fari litt viðráðan-
Íegar hækkanir yfir ákveðið
mark, fást þær bættar i launum.
Að sögnheimildarmanns hefur þó
komiðá daginn að menn greinir á
um árangurþessa kerfis i Noregi,
þviað raddireruuppi um að þessi
ieiö valdi þvi aðeins að vandinn
hlaðist upp aftan við stifluna og sé
þannig hvergi nærri leystur.
Vinnunefndin á að fara frekar
ofan i saumana á þvi hvort þessi
sé raunin áður en hún mótar til-
lögur sinar fyrir flokksstjórnina.
Það er annars athyglisvert aö á
siöustu mánuðum hafa fram-
sóknarmenn smám saman verið
að taka allt frumkvæði í mótun
úrræða efnahagsmála innan
rflcisstjórnarinnar. Alþýöubanaa-
lagið hefur raunar aldrei komið
verulega inn i þá mynd heldur
hefur hlutverk þess i rikisstjórn-
inni fremur verið andóf gegn
öllum úrræðum sem það telur i
einhverju höggva nærri laun-
þegahreyfingunni. Um eiginlegar
og raunhæfar efnahagsmálatil-
ölnlföDú öLrödJ
yfirsýn
(f9[pD(f:ö[fö(sJ
bresk stjórnvöld vilja beita, og
hersetan þar sé meiri byrði en svo
að hún sé leggjandi á Bretland.
Lega staðanna þar sem tilræðin
eru framin og aðstæður ailar ala
þar að auki á tortryggni milli
stjórnanna i London og Dýflinni.
Samvinna irskra og breskra
lögregluyfirvalda gegn hryöju-
verkahópnum rénaði, þegar
stjórnarskipti uröu siðast i Irska
lýðveldinu.
John Lynch, forsætisráðherra
rikisstjórnar Fianna Fáil, arf-
taka Sinn Fein-flokksins gamla,
vann kosningar á þvi að gefa i
skyn að fráfarandi rlkisstjórn
flokkanna Fine Gael og Verka-
mannaflokksins væri of höll undir
Breta og afrækti irskan málstaö.
Aður haföi oröið uppskátt að
nokkrir forustumenn Fianna Fáil
væru grunaöir um að greiða fyrir
vopnasmygli I þágu hryöjuverka-
hópanna.
Stjórnarskiptin I Dýflinni urðu
um svipað leyti og breski herinn á
Noröur-Irlandi náði þeim tökum á
ástandinu, að undirbúningur
meiriháttar aðgeröa hryðju-
verkamanna fer ekki lengur fram
þar, heldur i Irska lýöveldinu.
Talsmenn herskárra kalvlnista á
Noröur-lrlandi halda þvl fram, aö
þetta beri vott um aö stjórnvöld
Irska lýðveldisins séu I rauninni
hliðholl Irska lýðveldishernum.
Þessi framvinda mála ýtir
aftur undir forustumenn hryöju-
verkaarms lýöveldishersins aö
herða baráttuna. Hernaöar-
áætlun þeirra er sú, að valda
sllkum usla I breska hernum á
Noröur-Irlandi og I Bretlandi
sjálfu, að bresk stjórnvöld sjái
sér þann kost vænstan að kalla
herinn á brott. Þá hyggst lýö-
veldisherinn taka til óspilltra
málanna og berjast viö kalvinista
i Ulster. Þar eru tveir kalvinistar
um hvern einn kaþólskan og
valdakerfið i þeirra höndum frá
fornu fari, svo ekki er vafi á að
lögur hefur naumast verið að
ræöa Ur þeirri átt. Alþýðuflokks-
menn halda hins vegar að sér
höndum sem stendur og biða
átekta eftir útspili Framsóknar-
manna. Þeir standa enn fast á því
að tillögur þeirra i desember
siðast liðnum hafi verið lausnar-
orðið, rökrétt leið út úr ógöng-
unum og þaö sem framsóknar-
menn séuaöbjástra við núna, sé í
reynd hið sama og Alþýöu-
flokkurinn vildi þá gera. Þá hafi
Alþýðubandalagið hamast gegn
þeim og Framsókn slðan gengið
ti! liðs við þá, svo að Alþýðu-
flokkurinn hafi setið einn eftir —
stimplaður „kaupránsflokkur”.
NU ætla þeir sér ekki aö brenna
sig á þvi sama og láta litið á sér
kræla. „Tortryggnin er algjör,”
sagði einn af framámönnum Al-
þýðuflokksins.
Eftir er að sjá hversu vel
ágengt Framsóknarflokknum
verður iþviað koma hugmyndum
sinum um Urræði gegnum rikis-
stjórnina. Tómas Arnason, fjár-
málaráðherra, hefur reyndar
látið i þaö skina að framsóknar-
menn séu tilbUnir að láta sverfa
til stáls, ef undirtektir samstarfs-
flokkanna verða miður góðar.
Þess verður lika vart i herbUðum
hinna stjórnarflokkanna tveggja
að þeir þykjast sjá að fram-
sóknarmenn séu ekki allir þar
sem þeir eruséðir með pukri slnu
um norska kerfið, heldur verði
tillögur þær sem nú er verið aö
hnoða Ur norsku lögunum
öðrum þræði kosningamál.
Framsóknarmenn séu sem sagt
tilbUnir að sprengja rikisstjórn-
ina á þessu máli og leggja I kosn-
ingaslag með „norska kerfið”
sem strlðsfána.
Sumarið hefur þannig siöur en
svo grætt sár stjórnarliösins,sem
innbyröisorustur fyrr á árinu
hafa skilið eftir sig, eða eytt tor-
íryggninni. Það bendir ítest tii
þess að enn muni draga til
tiðinda. Sumir segja aö þaö veröi
kosningar ekki seinna en I vor.
kaþólskir færu halloka, ef þessir
aðilar ættust einir viö I Ulster.
En væri breski herinn á brott úr
Ulster og sýnt að kaþólskir þar
sættu afarkostum af hálfu
kalvinista, telja hryðjuverka-
menn lýðveldishersins málið
komið á ákjósanlegt stig. Að
þeirra áliti gæti engin rikisstjórn i
Dýflinni, og allra sist sú sem nú
situr, skotið sér undan að skakka
leikinn i Ulster, senda Irska
herinn inn i Noröur-trland til að
vernda kaþólska menn fyrir
kalvinistum. Væri breski herinn
einu sinni farinn Ur héraöinu,
treysti breska stjórnin sér ekki til
að senda hann á vettvang á ný,
hvað sem á gengi, aö áliti þeirra
sem semja hernaðaráætlarnir
hry ðjuverkasveitanna.
Irski lýðveldisherinn rekur
tilveru sina til atburöa sem uröu
fyrir hartnær sextiu árum, þegar
írar brytjuöu hver annan niður út
af deilum um það, hvort stofna
skyldi irskt riki án Ulster.
Urslitin urðu að Irska frlrikið var
stofnaö og I veigamiklum þáttum
sniðiö sem kaþólskt trúarrlki.
Irska lýðveldiö ber enn merki
þessa uppruna, og meöan trúar-
rikiskeimurinn er af þvl, er
útilokað að kalvinistameiri-
hlutinn i Ulster sætti sig við yfir-
ráð stjórnvalda I Dýflinni.
Væru stjórnvöld i Dýflinni orðin
flækt I átök trúflokkanna I Ulster,
telja hryðjuverkahóparnir sig
eiga leik á boröi. (Jr þvl aö svo
væri komið aö her Irska lýð-
veldisins ætti I höggi við
kalvinistana i Ulster, álita þeir
sig eiga auövelt með aö ná
völdum i Irska lýöveldinu og nota
þau til aö sameina Irland undir
"inni stjórn.