Helgarpósturinn - 26.10.1979, Blaðsíða 23

23
—helgarpósturinrL. Föstudag
ur 26. október 1979
Framboösmálflokkanna eru nú
i algleymingi og raunar eru
framboðslistar komnir fram hjá
flokkunum i nokkrum kjördæm-
um þar sem raðað hefur verið á
lista af kjördæmisráðum. Um
þessa helgi fara fram prófkjör,
skoðanakannanir og forvöl flokk-
anna í ýmsum öðrum kjördæm-
um þar sem kosið hefur verið að
leysa framboðsmálin með þeim
hætti. barna fer fram eins konar
upphitun fyrir sjálfa kosninga-
baráttuna, sem hefjast mun fyrir
alvöru strax að 'loknum þessum
innbyrðisátökum i flokkunum.
Flestir flokkanna þurfa í ein-
hverjum kjördæmum að kljást
við heimilisófrið vegna fram-
boðanna og eins vist aö i nokkrum
tilfellum geti slagurinn skilið eftir
sjálfstæðismanna i Norðurlands-
kjördæmi eystra eru skýrar i
höfuðatriðum svo að þar verður
nú fremur spurt um eftirleikinn
en uppstillinguna á framboðslist-
ann. Pólitiskur ferill Jóns Sólness
virðistá enda nema han n hyggi á
hefndir með þvi að bjóða fram
sérlista sem teljast verður ólik-
legt. Engu að siöur er ljóst að Jón
á verulegt persónufylgi nyðra og
þvi er spurningin — hvað gera
stuðningsmenn hans þegar i kjör-
klefann er komið.
Prófkjörsslagur sjálfstæðis-
manna i Reykjavik hefur verið
með rólyndislegra yfirgragði en
oft áður en þar getur þó dregið til
tiðinda. Slagurinn stendur aðal-
lega milli 9 frambjóöanda um þau
7—8 efstu sæti listans, sem sjálf-
Eftir öllum sólarmerkjum
aðdæma virðast alþýðubanda-
lagsmenn ætla að leysa
framboðsmál sin friðsamlega að
þessu sinni og hvergi verulegra
átaka að vænta. Helst er það for-
valið i Reykjavik sem vekur
forvitni, en síðari umferð þess fer
fram nú um helgina þar sem raö-
að verður á listann þeim 12 kandi-
dötum eða þar um bil sem besta
útkomu fengu i fyrri umferðinni.
Reyndar hefur hin hreina skipt-
ing eftir kynjum i fyrri umferð —
6 karlar og 6 konur — auk þess
hversu vel mennt var úr verka-
lýðshreyfingunni meðal hinna 12
útvöldu, vakið grunsemdir jafn-
vel hörðustu stuðningsmanna
Alþýðubandalagsins um fyrir-
fram þaulhugsaða áætlun og
PROFKJÖRSSLAGUR OG FRAMBOÐSRAUNIR
sig dýpri sár en svo að þau verði
gróin um heilt þegar gengið
verðurtil kosninga. Þessa siöustu
daga hafa augu manna lika beinst
að þeim kjördæmum landsins þar
sem helstar likur eru á að til
slikra tiðinda dragi.
Ef vikið er fyrst að Sjálfstæðis-
flokknum stærsta flokknum þá
viröist bersýnilegt að framboðs-
vandi hans veröi mestur i Suður-
landskjördæmi. Atökin sem þar
eiga sér stað og snúast um aö
tryggja Steinþóri á Hæli öruggt
sæti á listanúm eiga raunar rætur
að rekja til hreinis : hreppa- eða
öliu heldur sýslurigs — þarna er
arfur hinnar gömlu kjördæma-
skipunar i fullu gildi innan flokks-
ins. Komið er upp slikt þrátefli að
vandséð er hvernig úr verði
greitt án þess að til sérfram-
boða komi annað hvort frá Ar-
nesingum með Steinþór I
efsta sæti eða Rang-
æingum i bandlagi við Skaftfell-
inga með Eggert Haukdal i efsta
sæti. Eina leiðin virðist sú að
Vestmannaeyingar gefi eftir og
Guðmundur Karlsson taki þriðja
sætið en einhverjir i þeirra röðum
munu jafnframt vilja fá fjórða
sætið fyrir Árna Johnsen og þar
með er fulltrúi Skaftfellinga, Sig-
geir Björnsson i Holti úti i kuldan-
um.
Linurnar i framboðsmálum
stæðismenn eru að gæla við að
verði aö þingsætum i kosningun-
um. Að sögn kunnugra er nokkuð
vist að Geir Hallgrimsson,
Albert, Ellert B. Schram og
Ragnhildur verði i efstu sætunum
og Birgir ísleifurfylgi fast á eftir.
Hinn raunverulegi slagur stendur
þvi milli Gunnars Thoroddsen,
Guðmundar H. Garöarssonar,
Péturs Sigurðssonar og Friðriks
Sophussonar um næstu þrjú sæti.
Ljóst er að Gunnar stendur höll-
um fæti i þessu prófkjöri aðallega
fyrir aldurs sakir og mun hann
þurfa að berjast harðri baráttu
fyrir pólitisku lifi sinu.
Bæði Guðmundur og Pétur
njóta atfylgis svokallaðs verka-
lýðsarms sem mun ganga hart
fram i þessu prófkjöri að tryggja
sinum mönnum örugg sæti og
Guðmundur er auk þess sagður
með best smurðu kosningavélina
i þessu prófkjöri en Pétur hins
vegar að fullu búinn að
endurheimta fyrri vinsældir sinar
eftir lægð nokkurra ára. Friðrik
nýtur þess hins vegar að vera eini
frambjóðandinn af yngri kynslóð,
sem á möguleika á öruggu sæti og
ætla má að almenn hreyfing sé
fyrir þvi meðal yngra fólks innan
flokksins að sjá til þess að hann
hverfi ekki af þingi. Gunnar
Thoroddsen getur þannig átt
erfitt uppdráttar.
manúeringar forustunnar i
Reykjavik i fyrri umferðinni en
það breytir ekki því að manna-
valið er hið álitlegasta.
Aö visu hefur Ásmundur
Stefánsson, framkvæmdastjóri
ASl þegar tilkynnt að hann gefi
ekki kost á sér í áframhaldið og
samstarfsmenn hans segja
ástæðuna vera þá að hann vilji
koma i veg fyrir að atkvæði
dreifist á þá verkalýðshreyfingar-
menn sem þarna er um að velja.
Sjálfur mun Asmundur vera þess
fýsandi að Guðmundur J. hreppi
öruggt þingsæti og virðist svo
sem Guðmundur verði pindur
áfram i seinni umferðina hvort
sem honum likar það betur eða
verr. Svavar og Ólafur Ragnar
teljast öruggir i efstu sætin en af
konunum á Guðrún Helgadóttir
áreiðanlega mestan hljómgrunn,
gefi hún kost á sér, enda hlýtur
hún að teljast sterkur leikur hjá
alþýðubandalagsmönnum i
baráttusætið. bó eru þær raddir
uppi sem segja að Guðrúnar sé
meiri þörf i borgarstjórn en á
þingi og getur það breytt
einhverju.
Prófkjörsmál Alþýðuflokksins i
Reykjavik hafa tekið skrýtna
stefnu. Eftir mikinn handagang i
öskjunni sl. sunnudag varð
útkoman sú þegar framboðs-
frestur rann út að sjálfkjörið var i
Brottför Moshe Dayan utan-
rikisráðherra úr ríkisstjórn tsra-
el kom ekki á óvart. Dayan hefur
löngum farið sinar eigin leiðir, i
hermennsku jafnt og stjórn-
málum, og þvi varla von aö hann
sætti sig til langframa við að
vera skákað til hliðar og fá hvergi
að koma nærri veigamesta utan-
rikismáli sem ísrael fæst nú við,
samningaumleitunum við Egypta
um sjálfstjórn Palestinumanna á
hernumdu svæðunum.
Frá þvi sá þáttur viðræðnanna
við Egypta hófst, hefur
Menachem Begin forsætisráð-
MOSHE DflYflN SKELLIR HURÐUM
herra sniðgengið Dayan i öllu
sem þær varðar. Forustumaður
viðræðunefndarinnar við Egypta
er Yosef Burg innanrikis-
ráðherra. Hann og Begin eru á
sama málium að setja sjálfstjórn
Palestinumanna á Gazasvæðinu
og vesturbakka Jórdan sem allra
þrengstar skorður, og girða vand-
lega fyrir að hún fái nokkurt póli-
tiskt innihald, sem oröið geti
Palestinumönnum viðspyrna i
sjálfstæðisviðleitni.
Þetta hefur orðiö til þess, að
hvorki rekur né gengur i viðræð-
unum við Egypta. Dayan telur, aö
sé látið við svo búið standa, kunni
friðargerö Israels og Egypta-
lands að stöðvast með öllu á miðri
leið.
Dayan er sá af forustumönnum
Israels, sem gert hefur sér mest
far um að halda sambandi við
Palestinumenn og kynna sér
sjónarmið þeirra. Þessa gætti
mjög, meðan hann var land-
varnaráöherra i stjórn Verka-
mannaflokksins. Eftir að Begin
stiaði Dayan frá sjálfstjórnar-
viðræðunum við Egypta að kröfu
harðlinumanna i Likudflokknum,
brá utanrikisráöherrann á það
ráð að endurnýja gömul sambönd
sin við Palestinumenn og átti með
þeim nokkra fundi, og hirti ekki
um þótt Likudmenn yrðu æfir við.
Þess i stað gerði utanrikis-
ráöherrann tillögur á eigin
spýtur, um hvernig losa mætti
sjálfstjórnarviðræðurnar úr
sjálfheldunni. Taka þær bæði til
hernumdu svæðanna i heild og
helgistaðanna i Austur-Jerúsa-
lem sérstaklega.
Dayan leggur til, að Israels-
stjórn hefjist handa um einhliöa
aðgerðir, sem sýni að henni sé
alvara að auka rétt Palestínu-
manna á hernumdu svæöunum
svo verulega, að þeim sé akkur i
að þiggja þátttöku sem til boða
stendur i sjálfstjórnar-
viðræðunum. t þessu skyni vill
Dayan að ísraelsmenn bindi endi
á yfirráð tsraelshers á Gaza-
svæðinu og Vesturbakkanum,
leysi upp hernámsstjórnina þar
en sendi i hennar stað embættis-
menn úr hópi óbreytra borgara.
Hvað Jerúsalem varðar vill
Dayan, að tsraelsstjórn bjóði að
fyrra bragði kristnum mönnum
og islamstrúarmönnum að taka
við gæslu cg ábyrgö á helgi-
stöðum hvorra trúarbragöa um
sig i Jerúsalem. Fengju þá
kristnir til að mynda Grafar-
kirkjuna en islamskir Kletts-
moskuna. Eins og nú standa sakir
telur tsrael sig fara með full-
veldisrétt og lögsögu yfir helgi-
stöðunum i Jerúsalem, eins og
öðrum hlutum borgarinnar, en
það hefur ekkert riki viðurkennt.
Uppástungur Dayans fengu
hinar verstu undirtektir hjá
Likud, flokki Begins, og voru
bornar fram kröfur um að honum
yrði vikið úr rikisstjórninni.
Dayan varð fyrri til aö fara sjálf
viljugur, og birti um leið bréf sin
til forsætisráöherra, þar sem þvi
er lýst hversu óþolandi sé að
heita utanrikisráðherra en fá ekki
að fara með samningana við
Egyptaland.
Begin bætti við sig utanrikis-
ráðherraembættinu til bráða-
birgða eftir afsögn Dayans og
hefur ekki enn treyst sér til að
skipa mann i hans stað. Ástæð-
an er að i rikisstjórninni rikir
togstreita um stefnuna I
viðræöunum við Egypta og
réttindi Palestinumanna. Likud-
menn eru flestir á sama máli og
Begin, að Vesturbakkinn sé isra-
elskt land frá þvi á dögum Gamla
testamentisins og skuli með
timanum innlimaður i Israel.
Hinir stjórnarflokkarnir standa
miklu nær Dayan i skoðunum, og
telja, að ef ekki sé sýnt i verki að
Israel sé alvara að viðurkenna
rétt Palestinumanna til sjálf-
stjórnar, kunni hæglega svo að
fara aö friöargerðin við Egypta-
land rakni upp.
fjögur af fimm efstu sætunum og
aðeins formaðurinn Benedikt
Gröndal þarf að berjast um fyrsta
sætið — við dr. Braga Jósepsson,
formann Alþýðuflokksfélagsins i
Reykjavik. Benedikt nýtur
auðvitað stuðnings flokksforust-
unnar og þingliðs, svo að i fljótu
bragði verður að gera ráö fyrir að
prófkjörið sé aðeins formsatriöi.
Engu að siður verður ekki betur
séð en ýmsir stuðningsmenn
Benedikts óttist um hann I þessari
viðureign og þá einkum af þeirri
ástæðu aö fólk telji úrslit þegar
ráðin, nenni ekki að kjósa i próf-
kjörinu og vari sig ekki á dugnaöi
dr. Braga i liðssöfnun. Klaufaleg
ummæli Benedikts sjálfs I
Morgunpósti i vikunni þess efnis
að hann hefði ekki meiri áhyggjur
af neinu i landsmálunum en þvi
að falla fyrir dr. Braga, hafa
vafalaust verið til þess ætluð að
vekja stuðningsmenn sina af sliku
andvaraleysi en lýstu varla mikl-
um foringjabrag, karlmennsku
né baráttuhug. En það hlýtur að
vera bæði Benedikt og alþýðu-
flokksmönnum verulegt umhugs-
unarefni hvernig forystu flokks-
ins er komið, ef menn halda i al-
vöru að Benedikt geti fallið i þess-
um slag.
I prófkjörum Alþýðuflokksins
er viðureignarinnar á
Vestfjörðum milli Sighvats og
Karvels beðið með mestri
eftirvæntingu og einnig keppn-
innar milli Karvels og Bjarna
Pálssonarum annað sætiö. Þarna
takast á oddvitar þriggja
framboðslista úr siðustu kosning-
um og útkoman getur orðið fróð-
leg, þótt mestar likur séu á að
Sighvatur haidi sinu sæti og
Karvel verði i öðru sæti. I
Norðurlandskjördæmi vestra
þarf Finnur Torfi að etja kapps
við Jón Sæmund Sigurjónsson,
hagfræðing og Siglfirðing að ætt
og uppruna um fyrsta sætið en
liklega mun Finnur þar njóta þess
að hann er i eins konar bandalagi
við Jón Karlsson á Sauðárkóki
sem býðursig fram i annað sætið.
Fróðlegt verður einnig að fylgjast
með viðureign Braga Sigurjóns-
sonar og Arna Gunnarssonar i
Norðurlandskjördæmi eystra,
ÍÍlnlnDOii -Inidl
yfirsýn
. u DlpOfi DLinidl
Þeir tveir ráðherrar, sem helst
koma til greina i embætti utan-
rikisráðherra, eru fulltrúar
þessara andstæðu fylkinga i
stjórninni. Burg innanrikisráð-
herra er Likudmaður, en Yadin
varaforsætisráðherra hefur verið
á bandi Dayans og Weizmans
landvarnaráðherra i deilunum
innan rikisstjórnarinnar um
stefnumótun i viðræðunum við
Egypta. Begin gengur erfiðlega
að gera upp á milli þeirra og er
talinn leita að manni utan
stjójnarinnar i utanrikisráð-
herraembættið til þess að raska
ekki svo jafnvægi i rikisstjórninni
að annarri hvorri ráðherrafylk-
ingunni þykí þar ekki sætt lengur.
Ekki gerir það Begin ráðherra-
útnefninguna i stað Dayans
auðveldari, að daginn eftir að
hann sagði af sér kvað hæsti-
réttur tsraels upp dóm um að
landnámsþorpið Elon Moreh á
Vesturbakkanum sé ólöglega
stofnað og skuli rýmt þegar i stað.
Að stofnun þess stendur
hreyfingin Gush Emunim, sem
hyggst með landnámi á her-
numdu svæðunum gera þau svo
israelsk, að engri rikisstjórn i
landinu veröi fært að aflétta her-
náminu.
Landnám Gush Emunim hefur
verið eitt af deilumálum flokk-
anna i stjórn Begins. Hafði rétt
fyrir dómsuppkvaðningu i hæsta-
rétti náðst um það málamiðlun,
að hætt skyldi að reka Palestinu-
menn af landi sinu til að rýma
fyrir israelskum landnáms-
hópum, en áfram skyldi haldið að
stofna landnámsþorp á rikislandi
i öryggisskyni.
Dómur hæstaréttar kippir
stoðum undan þessari mála-
miðlun, þvi Elon Moreh átti ein-
mitt að vera reist á rikislandi við
þýðingarmikil vegamót I öryggis-
skyni á vegum Israelshers. Við
rannsókn málsins komst hæsti-
réttur að þeirri niðurstöðu, að allt
væri slikt fals og tilbúningur, um
þar sem Arni virðist hafa hoggið
skarð i raðir hörðustu stuðnings-
manna Braga, enda þótt Braga sé
almennt spáð sigri. 1 Reykjanes-
kjördæmi hefur svo Gunnlaugur
Stefánsson valdið töluverðu
uppþoti með þvi að bjóða sig fram
i annað sætið á móti Karli
Steinari auk þriðja sætisins og
treysta menn sér ekki til að spá
um þaö hvernig sá slagur fer.
1 Framsóknarflokki eru þau
tiðindi mest að Ólafur Jóhannes-
son hefur ákveðið að fara fram i
Reykjavik og ljúka ferli sinum
meö þvi að endurheimta fylgi
flokksins þar. Strax og ljóst varð
að Guömundur G. Þórarinsson
stefndi aö þvi að yfirtaka fyrsta
sætiö i Reykjavik blossuðu að
nýju upp þau átök sem áttu sér
stað fyrir slöustu kosningar þegar
Guðmundur og fylgismenn hans
ýttu út bæði Þórarni Þórarinssyni
af þingi og Alfreð Þorsteinssyni
úr borgarstjórn i prófkjörum
flokksins. Þá töpuðust bæði sætin
sem þessir menn skipuðu og þvi
óspart beitt nú gegn Guðmundi.
Þórarinn og Alfreð ásamt fleiri
áhrifamönnum flokksins, svo sem
Einari Agústsyni, Jóni Aðalsteini,
Kristni Finnbogasyni og Hannesi
Pálssyni lögðu hart að Ólafi að
fara fram þar sem allt eins væri
liklegt að þetta eina þingsæti i
Reykjavik tapaðist ef
Guðmundur skipaði það, og Ólaf-
ur lét undan. Þeir tefla einnig
fram Haraldi Ólafssyni i annað
sætið en Guðmundur nýtur hins
vegar stuönings Steingrims og
flokksskrifstofunnar i þeirri
viðureign. Slagurinn mun þvi
standa um annað sætið og það er
talið Haraldi til tekna að ekki er
talið útilokað að samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna lýsi
stuðningi við hann, fái hann ann-
að sætið. Hins vegar hefur
Guðmundur öðlast nokkra samúð
vegna útreiðarinnar i fyrri
umferð skoðanakönnunar
Framsóknar i Reykjavik.
eftir
Björn
Vigni
Sigurpálsson
væri að ræða að obreyttir borg-
arar frá hernámslandi legðu
undir sig hernumið land og tækju
sér þar búsetu, þvert ofan i
ákvæði Fjórða Genfarsáttmálans
og Haig-sáttmálans um rétt her-
námsveldis á hernumdu landi.
ísraelsstjórn kveöst muni fara
að dómi hæstaréttar og láta land-
nemana rýma Elon Moreh, en -
það getur oröið harðsótt, þvi Gush
Emunim er vist til að streitast á
móti með öllum ráöum. Sömuleiöis
hafa heyrst raddir i Likudflokkn-
um i þá átt, að nú þurfi bara nýja
stjórnarsamþykkt, þar sem ekki
sé látiö sitja við að heimila land-
nám á Vesturbakkanum i
öryggisskyni, heldur einnig
vegna israelskra þjóðarhags-
muna. Aðrir benda á,aðslikt væri
jafn mikið brot á Fjórða Genfar-
sáttmálanum og Haig-sátt-
málanum og það atferli sem
hæstiréttur hefur þegar bannað,
og hlyti þvi sama áfellisdóm af
réttarins hálfu.
Geta Begins til að ráða fram úr
þeim vanda sem stjórn hans er I
stödd er dregin i efa I Israel. A
siðustu misserum hefur forsætis-
ráðherrann hvað eftir annað orðið
að gera hlé á störfum vegna
hjartabilunar, og starfsþrek hans
er mjög skert af þeim sökum.
Stjórn Begins væri hætt við
falli, ef stjórnarandstaðan i Israel
væri einhvers megnug, en hún er
jafnvel enn verr á sig komin til
stórræða en samsteypan sem að
stjórninni stendur. Verkamanna-
flokkurinn, sem stjórnaði tsrael
óslitið frá stofnun fram til valda-
töku Begins upp úr siðustu
kosningum, er sundur tættur af
valdabaráttu tveggja fyrrverandi
forsætisráðherra, þeirra Peres og
Rabins.