Helgarpósturinn - 16.11.1979, Blaðsíða 2

2_________________________________________________________Föstudagur 16. nóvember 1979 Hpilrj^rpn^tl irilin
„Meðan við erum menn. getur
okkur orðið á í messunni”
Það er sama hvar i heiminum
að er gáð: Lögregla hvers lands
er jafnan algengt umræðuefni
manna á meðai. Einhverra hluta
vegna fer lögregian I taugarnar á
afar mörgum, jafnvel þótt
viðkomandi eigi ekkert við hana
að sakast. Aðrir hræðast hana
eins og fjandann sjált'an.
Starfshættir lögreglunnar eru
jafnan undir smásjá almennings,
og oftast vekur þaö athygli þegar
henni verður á i messunni. Upp-
gjör frönsku iögregiunnar
viðJacques Mesrine, óvin
frönsku þjóðarinnar númer eitt,
vakti til aö mynda heims-
athygli, ekki siður vegna
þess hvernig að þvi
uppgjöri var staöiö, en
vegna þess aðlögregla hafði
loks hendur i hári hans.
Það þóttu harkalegar
aðfarir, eins og eðlilegt
má teijast, og nú hafa
móðir Mesrine og dóttir
hans höföað mál á
hendur frönsku lög-
reglunni fyrir
harðræði.
Borið saman við
þaiú ósköp telst
harðræði
Islensku
lög-
regl-
unnar
varla mikið. Pó er ekki
langt siðan að til harkalegra
átaka kom milii lögreglu
og herstöðvaandstæöinga
þar sem lögreglan var
sökuð um að hafa beitt kylfum
óhóflega. Stöðugt eru I
gangi sögur manna á meðai,
um fólk sem lent hefur I
höndum iögreglumanna og
sloppiö viö illan leik. Nú
eru einmitt I gangi tvö
mál af þvi tagi.
1 ööru tilvikinu er um að
ræða kæru á hendur
lögregiumanni fyrir að nota
hiö margumrædda hengingar-
tak, og það að ástæðulausu.
Það mál hefur verið ranm
„Kylfu skal einungis beitt sé
það nauðsynlegt til varnar gegn
líkamsárás, hvort heldur árásinni
er beint gegn viðkomandi
iögreglumanni, eða öðrum
mönnum, eöa til aö
afstýra stórfelidum
eignaspjöilum eða
hervirki”, seg-
ir I „Reglum fyrir lögreglumenn
um notkun kylfu.”
sakað af rannsóknarlögregiunni,
og er nú hjá rikissaksóknara tii
athugunar.
í hinu tilvikinu er ekki um að
ræða kæru vegna ofbeidis, heldur
vegna þess að lögreglan réðst inni
leiguherbergi, án þess að hafa til
þess réttar heimildir.
Samkvæmt þeim upplýsingum
sem Helgarpósturinn hefur aflaö
sér er það i hæsta máta
óvenjulegt að tvö hliðstæð mál af
þessu tagi skuli koma upp I einu;
þau eru sjaldgæfari en svo. Ekki
liggja þó fyrir neinar nákvæmar
upplýsingar um það, hversu
algengt sé að fólk kæri íslensku
lögregluna fyrir harðræði. Ekki
fengust upplýsingar um það hjá
lögreglunnisjálfri, ekki hjá rann-
sóknarlögreglunni, ekki hjá sak-
sóknaraembættinu, ekki hjá
borgardómaraembæt-inu og ekki
hjá sakadómi.
^WiIliam Möller, fulltrúi
lógreglustjóra, sagði að á siðustu
fimm árum könnuðust þeir i
lögreglunni við þrjii mál þar sem
lögreglan hefði verið kærð fyrir
afglöp i starfi. Það væru þessi tvö
mál sem nú eru I sviðsljósinu, og
mál sem upp kom fyrir um það bil
þremur árum.
Þá var Bandarlkjamaður, sem
var staddur hér á landi um
stundarsakir (ekki þó af herstöð-
inni) tekinn fyrir meinta ölvun
við akstur. Maðurinn þekkti ekki
islenskt réttarkerfi, og var auk
þess I einhverjum trúarsöfnuði,
sem bannaði honum aö láta taka
úr sér blóð. Eitthvað gekk
lögreglunni illa að skilja mann-
inn, og svo fór að til átaka kom.
Bandarikjamaðurinn kæröi lög-
regluna fyrir harðræðið, og var
lögreglumanninum vikið úr starfi
um stundarsakir.
®Hallvarður Einvarðsson,
rannsóknarlögreglustjóri, sagði
afar sjaldgæft aö til þeirra kæmu
kærumál af þessu tagi. Hann
treysti sér ekki til að nefna neina
tölu um fjöldann, en vlsaði á sak-
sóknara rlkisins, þangað sem
málin fara frá rannsóknar-
lögreglunni.
^Bragi Steinarsson, vararlkis-
saKsóknari, sagði enga leið að
komast að þvi nákvæmlega hve
mörg slík mál þeir fengju, nema
með margra daga vinnu. Bók-
haldið væri ekki það fullkomið.
„Viö fáum örfá mál af þessu
tagi”, sagði Bragi, „ég giska á
svona tvö til þrjú á ári, eöa eitt-
hvað þar um bil”.
®Halldór Þorbjörnsson, yfir-
sakadómari, kvaöst muna eftir
einu svona máli á siðustu fimm
árum, málið sem snerti Banda-
rikjamanninn og greint er frá hér
aðframan. Bókhaldið I sakadómi
er ekki það fullkomið aö hægt sé
að fletta þessu upp, að sögn
Halldórs.
#Björn Ingvarsson, yfir-
borgardómari, hefur heldur enga
tölu um kærumál gegn
lögreglunni. Hann giskaöi á tiu til
tólf á síðustu fimm árum, en þar
innl kæmu kærur sem ekki væru
um harðræði eða ofbeldi, heldur
meintar ólöglegar handtökur og
annað I þeim dúr, meðal annars
yfirheyrslumáliö sem upp er
komið I sambandi viö Geir-
finnsmálið.
Þannig er sú saga, og ósam-
ræmið talsvert. William Möller
sagði I samtali viö Helgarpóstinn,
að auðvitað kæmi fyrir að
kvartað væri yfir lögreglu-
mönnum og framkomu þeirra, en
ekkert gert meira I málum. Þá
fengju menn aðvaranir frá yfir-
boðurum slnum, en sagðist að
öðru leyti telja sllk mál til innan-
hússmála, og vildi ekki segja
nánar frá þvl.
Áverkavottorð
Ef einstaklingur telur sig hafa
oröið fyrir harðræöi af völdum
lögreglunnar þarf hann i flestum
tilfellum að fá áverkavottorö hjá
slysavarðstofunni, og leita sér
lögfræöings, ef hann hefur hug á
að kæra.
Að sögn Hauks Kristjánssonar
yfirlæknis á slysadeild Borgar-
spítalans kemur það alltaf annað
slagið fyrir að þangað sé leitað,
til að fá áverkavottorð vegna
meiösla sem lögreglan hefur
valdið. Haukur sagðist giska á
svona 10 til 15 tilfelli á ári,
„Stundum er. ekkert að finna”,
sagði Haukur, ,,en stundum er
um talsverð meiðsli aö ræða. Við
vitum auðvitað ekki tildrög
meiðslanna. Oftast virðist okkur
þó þetta vera I sambandi við
áfengisnotkun, en fólkiö kemur
hingað eftir á þannig að við vitum
I rauninni lítið um það”.
Lögmenn
„Oft er það þannig að menn
koma ógurlega reiðir daginn eftir
og hyggjast kæra, en þegar þeim
rennur mesta reiðin láta þeir
málið niður falla”, sagöi Jón E.
Ragnarsson, hæstaréttarlögmað-
ur, þegar Helgarpósturinn spurði
hann hvort mikið væri leitað til
hans I sambandi við kærumál á
lögregluna. „Eftir nokkra daga
fara menn Hka að hafa meiri
áhyggjur af þeim atburðum sem
leiddu til afskipta lögreglunnar”,
sagði Jón. „Menn sem kannski
eru I fullri vinnu, nenna hreinlega
ekki aö standa I þvl umstangi, yf-
irheyrslum og þessháttar sem
óhjákvæmilega fylgir”.
Jón sagði að aldrei hefði verið
beinllnis mikið um að fólk leitaði
til sln I þessum erindagjörðum,
en slðan 1974—75 heföi það veriö
mun minna en næstu fimm ár á
undan. Og á siðasta ári mundi
hann ekki eftir einu einasta til-
felli. Jón sagðist ekki geta séö
aðrar ástæður fyrir þessu en að
lögregluþjónar væru einfaldlega
orðnir kurteisari en áður, og að
eftirlit innan lögreglunnar væri
orðið betra en áður.
Jón Steinar Gunnlaugsson,
héraðsdómslögmaður, hafði
nánast sömu sögu að segja.
Aldrei hefði verið mikið um aö
fólk leitaði til sln með svona mál
og nú sæi hann þau varla.
Samstaða
Hér er rétt að taka fram að
samstaða lögreglunnar I málum
sem þessum, — þegar lögreglu-
maður er kærður fyrir harðræöi
— er fræg. Það gerist nánast
aldrei að lögreglumenn standi
ekki saman þegar einstaklingur
innan þeirra raða er kærður fyrir
harðræði. Oft eru þessar kærur á
litlum rökum reistar og koma frá
fólki sem var ölvað þegar atburð-
iráttusérstaöog man þá ógjörla.
Stundum eiga þær þó vafalltiö
rétt á sér, en orö þeirra sem
kæra vega varla þungt á móti
framburði þriggja lögreglu-
manna.
Lögreglumennirnir hafa aö
sjálfsögöu reglugerö til aö fara
eftir, og þeir læra I lögregluskól-
anum „réttu” tökin á
óróaseggjum. Lögregluþjónar
eru þó mannlegar verur, og jafn
misjafnir og þeir eru margir,
þannig að þegar komið er „út i
llfið” og ekki hægt að fletta upp I
reglunum, er ómögulegt að segja
fyrir um hvað gerist. Flestum
sem Helgarpósturinn talaði viö
bar saman um aö harðræöi af
hálfu lögreglunnar væri ekki mik-
iö. Kolbeinn Pálsson, starfsmað-
ur útideildar, sagði ekki mikið um
að unglingar sem útideildin heföi
afskipti af, kvörtuðu undan með-
ferö lögreglunnar. Þó kæmi það
alltaf fyrir annað slagið.