Helgarpósturinn - 16.11.1979, Blaðsíða 17

—helgarpósturinrL.
Föstudagur 16. nóvember 1979
17
Tvær bækur frá sama
höfundi á sama tíma?
Önnur lofuð — hin löstuð
t slðasta mánuði birtust i
nokkrum dagblaðanna ritdómar
um tvær nýútkomnar bækur. Það
voru bækurnar „Misjötn er
mannsævin’’ eftir Geir Hansson
og „Skeilur á skell ofan” eftir
Grétar Birgis. Fyrmefnda bókin
fékk mjög góða dóma, og var
meðai annars likt viö bækur
TryggvaEmilssonar, en þá siðar-
nefndu tættu gagnrýnendur bók-
staflega niður. Nú vill svo merki-
lega til, aö áreiðanlegar heimildir
tjá Heigarpóstinum, aö Grétar
Birgis sé höfundurinn á bakvið
duinefnið Geir Hansson.
Við höfðum samband bæði við
Grétar og örlyg Hálfdánarson
hjá bókaútgáfunni Erni og örlygi,
sem gaf bókina Ut. Hvorugur vildi
staðfesta þetta, en þeir neituðu
þvi heldur ekki.
örlygur sagöi það eitt, þegar
við bárum þetta undir hann, að
hann heföi verið beðinn um að
nafnið Geir Hansson yrði notað
sem dulnefni, og hann gæti ekki
skýrt frá þvi hver stæði á bakvið
það. Hann sagöi að höfundurinn
hefði mjög persónulegar ástæður
fyrir þvi að leggja ekki sitt rétta
nafn við bókina.
„Ég heiti Grétar Birgis, en ekki
Geir Hansson”, var svar Grétars
þegar við bárum þetta undir
hann, og meira vildi hann ekki
um málið segja.
Til fróðleiks fyrir lesendur birt-
um viö hér glefsur úr ritdómum
þeim um þessar tvær bækur, sem
birtust i Dagblaðinu og Helgar-
póstinum. Gagnrýnin um báðar
bækurnar birtist á sömu siðu i
báðum blöðunum, og I Dagblað-
inu meira að segja undir sömu
fyrirsögn.
Gagnrýni ólafs Jónssonar i
Dagblaðinu hefst þannig: „Mis-
jöfner mannsævin erbók sem vel
hentar til að undrast og dást að
þvi hve veruleikinn, lifið sjálft oft
sé miklu ótrúlegrá og átakan-
legra en allur skáldskapur”. Siö-
ar: „Þessi frásagnarháttur hæfir
auðvitaö mætavel einföldum rit-
hætti, oröfæri og stil Geirs Hans-
sonar. A sinn látlausa máta er
saga hans prýöisvel skrifuð, og
verður auðvitað að þvi skapi trú-
veröugri”.
Er Grétar Birgis Geir Hansson?
„Atakanlegur sannleiki”. Hann
segir meðal annars:
„Bækur Tryggva (Emilssonar)
vöktu mikla athygli fyrir listfengi
i stil og frásögn. Mér sýnist
Geirsbók vel geta gert það lika.
Aðvisuer auðfundiðað höfundur-
inn á stundum i erfiðleikum við
frásögn sina — og lái honum hver
TVÆR LÍFS&FYNSLUSÖGUR
allt

Svc Vfinkálim. «»•:* vji-fi r'fi
rpt of iaiiartX-f'j ■
: ÚMUUfff. f« »xw: þvKa !

...
SSPárSt
&** * '
J *HE;
■ ■**S•*»$
1 jBg1**- - »tSSSc.
,v\tani

Um Skell á skell ofan fer Ólafur
óvægnum orðum: „Fyrri sagan
(þ.e. Misjöfn er mannsævin) er
liklega nokkuð góð á sinn hátt, sú
seinni ótvirætt alveg afleit skáld-
saga. Samt eru sögurnar að ýmsu
leyti einkennilega likar”. Siöar:
„Og saga hans (þ.e. Skellur á
skell ofan) verður meö öllu ótrú-
leg, röklaus og rænulaus, og um-
fram allt fjarskalega ógeðfelld af
þvi frumstæða kvenhatri sem
sagan umfram allt tjáir”. Ólafur-
lýkur pistli sinum með þvi aö
segja, að sér finnist bókin útgef-
andanum til sárrar skammaé.
„Svei, örn og örlygur”.
Fyrirsögnin á gagnrýni Heimis
Pálssonar á bókinni Misjöfn er
mannsævin i Helgarpóstinum er:
sem vill aö loknum lestri — en hitt
er miklu oftar að maður undrast
hve einföld og látlaus frásögn
hans getur orðið — og hvernig
honum tekst aö lýsa afskræming-
unni sem nefnd er án þess að frá-
saga hans verði ruddaleg. Það er
mikil kúnst”.
Siðari pistillinn heitir hinsveg-
ar: „Er allt prenthæft?”. Gagn-
rýnandinn tekur tilvitnanir úr
bókinni, og segir siðan: „Þegar
það bætist svo við að þessi for-
dómasúpaer fjarskalega illa soð-
in, framsetningin ómarkviss og
geigandi, stillinn leiðinlegur, þá
er ekki að útkomunni að spyrja”.
1 lok pistilsins lætur höfundur i
ljós þá von, að þetta verði siðasta
bók Grétars.
NULL OG BLIKK
Elsku hjartans stjórnmála-
krúttin okkar eru farin að guða
á sjónvarpsgluggann. Gera sig
heimakomin og bjóða þjónustu
slna. Og bjóöa og bjóða og
bjóða. En einhvern veginn fer
svo fyrir mér eins og einatt áð-
ur: Mér virðist þetta vera gam-
all varningur sem oft hefur ver-
ið boðinn fyrr og öfugt við eöal-
vin aukast gæðin ekki með ár-
unum. Sama tombólan. Eintóm
núll. Sama bögglauppboöið.
Synd væri að segja að byrjun
kosningasjónvarpsins hafi iofaö
góö s.l. þriöjudagskvöld. Synd
væri að segja aö formið væri lif-
vænlegt og frjótt og biði upp á
óvæntar uppákomur fyrir auga
eða eyra. Synd væri lika að
segja að sjónvarpsmenn séu öf-
undsverðir af þessum viö-
kvæmu jafnvægisreglum sem
útvarpsráð setur þeim. En þaö
sem skiptir máli i kosningasjón-
varpinu er, — eins og i sjón-
varpinu almennt —, ekki hvað
menn segja, heldur hvernig
mennsegja það og umfram allt:
hvernig þeir „taka sig út”. Og
hér verður ekki fjallað um póli-
tiska frammistööu frambjóð-
enda i kynningunni.ef um slikt
var þá að ræða, heldur sjón-
varpsframmistöðu.
Það voru mistök hjá Fram-
sókn að tefla fram Steingrimi
einum. Hann var of flatur og
vélrænntil aö halda uppi áhuga-
veröum málflutningi I fimmtán
mlnútur, og frasar eins og
„manngildi” og „auðgildi”
finna enga merkingu semand-
furða aö þeir skyldu þurfa að
halda sig við lestur af blöðum,
þaulvanir debattörar. Meira aö
segja pé-err-drottning eins og
Guðrún Helgadóttir náöi ekki
alveg sambandi. Kratarnir rétt
sluppu fyrir horn með þvi aö
stilla upp sinum vönustu fjöl-
miölungum.
Þetta voru gömlu listarnir.
Hinir „ólöggiltu” listar Sjálf-
stæðismanna voru skelfing
neyðarlegir og guldu fyrir aug-
ljósan skort á málefnum, —sár-
ir krakkar sem stórfjölskyldan
hefur afneitaö. Lið Don Sólness
komstþóheldur skár frá sinu en
hið álappalega Suðurlands-
framboð. Ég hafði hlakkað til aö
upplifa núna þann skemmtilega
pólitiska performans (gerning)
sem ég missti af viö framboð
Framboðsflokksins ’71 þar sem
voru Hinn flokkurinn og Sól-
skinsflokkurinn. En ég varð
fyrir vonbrigðum. Hvorugum
tókst að vera skemmtilegri eða
leiðinlegri en gömlu flokkarnir
eru. Þetta var sama flatneskjan
með öðruformerki. Hér vatnaði
hnitmiðaðan málflutning —
þroskaöa kimnigáfu.
Stjarna þessarar framboðs-
kynningar var R-listi Fylking-
arinnar. Ég neita þvl ácki að
það kom mér á óvart. Að vlsu
voru fulltrúar hennar ekki laus-
ir við þessi gömlu pólitlsku
óskalög, slitnu frasaplöturnar
sem manni hefur alltaf fundist
framleiddar úr einhverjum
ævafornum hugmyndafabrlkk-
Sjónvarp
eftir Arna Þórarinsson
Alþýðuleikhúsiö:
Vill ekki keppa við
kosningar og jólahald
Aiþýðuleikhúsiö hefur hafið æf-
ingar á tveimur nýjum verkum.
Annað er eftir Böðvar Guð-
mundsson, en hitt barnaleikrit
eftir Herdisi Egilsdóttur. Fyrir-
hugað var að hefja sýningar fyrir
jól, en að sögn Jóns Júllussonar
leikhússtjóra hefur sýningum
verið frestað fram i miðjan jan-
úar. Astæðan er sú, aö ekki þykir
vænlegt að byrja sýningar á nýj-
um verkum þegar fyrir höndum
eru kosningar, og sfðan er
skammt til jóla, segir Jón Július-
son.
Leikrit Böövars hefur enn ekki
fengið nafn, en það fjallar um
erfiðleika ungs fólks við að koma
Háskólabió-mánudagsmynd:
Óvenjulegt ástarsamband (Un
moment d’égarement).
Frönsk Argerð 1977. Leikstjórn
og handrit: Claude Berri. Aðal-
hlutverk: Jean-Pierre Marielle,
Victor Lanoux, Christine
Dejoux og Agnés Soral.
SU var tiðin að frönskum kvik-
myndageröarmönnum lá mikið
áhjarta. Þetta var á þeim tima
þegar frönsku nýbylgjumennir
sér þaki yfir höfuðið. Æfingar á
þvi eru nokkuð á veg komnar.
Æfingar á barnaleikritinu hóf-
ust i siöustu viku, og er ætlunin aö
það veröi eingöngu sýnt i skólum
eins og Vatnsberann, barnaleik-
ritið sem Alþýöuleikhúsið sýndi á
siðasta ári. Það var lika eftir
Herdisi Egilsdóttur.
Leikritið hefur hlotið nafnið
„Tapaðfundið” og fjallarað sögn
höfundarins um börn sem finnst
þau vanrækt af fullorðnum. Þess
vegna fara þau að heiman. Leið
þeirra liggur út á rusalahauga
þar sem þau hitta fyrir Rympu
gömlu (dregiöafrumpulýður), og
setjast að hjá henni. Rympa er
nir gerðu garöinn frægan.
Godard, Truffaut og Chabrol
voru ungir menn i uppreisnar-
hug, sem lögöu til atlögu gegn
hefðbundum efnisaðföngum
franskra kvikmynda á þeim
tima. Þess i staö var þeirra
eigin veruleiki þeim hugleikinn,
jafnfram þvi sem þeir pældu
drjúgt i möguleikum kvik-
myndamálsins. Þetta voru
merkilegir timar i franskri
persónugervingur „hins slæma
félagsskapar”, og tekur þeim
opnum örmum. Hún býr þarna
ein með uppstoppuöum karli sin-
um og leyfir börnunum allt sem
er bannaö.
Leikritið gerist allt á rusla-
haugunum, en i innskotum er sýnt
hvernig kerlingin kennir börnun-
um að stela og ljúga sig út úr þvi,
oghvernhug þau bera til foreldra
og kennara. En að sjálfsögöu
leysist allt að lokum, og Herdis
lumar á rúsinu i pylsuendanum til
að gera boöskap leikritsins eftir-
minnilegan — bæöi börnum og
foreldrum.
J-P. Marielle, Dejoux og Lanoux
kvikmyndagerð, sem hún býr
raunar enn að.
Þessiumbrotatimi I frönskum
kvikmyndum virðist hins vegar
liðinn. Ef þær tvær frönsku kvik
myndir, sem skolað hefur hér
á land stðustu vikurnar, Frænka
ogfrændi og Óvenjulegt ástar-
samband eru á einhvern hátt
dæmigerðar fyrir franska kvik-
myndagerð þessa stundina, þá
sýnist manni sem franskir kvik-
myndageröarmenn séu orönir
innhverfari I aöföngum en áður
og myndir þeirra óneitanlega
bitlausari, enda þótt tvær fyrr-
nefndar myndir hafibáðar verið
stæöuri pólitiskum ræðuhöldum
af þessu tagi. Sjálfstæðisflokks-
frambjóðendurnir (hinir lög-
giltu) töluöu eins og af segul-
bandi, þótt þeir hefðu sæmilega
spretti. En maöur fer hreinlega
hjá sér þegar Ragnhildur
ávarpar mann upp á ameriska
visu: „þið og við” og „þetta
skulum viö gera saman, krakk-
ar, ha?” og „þið ætliö að hjálpa
okkur, er það ekki?” og þar
fram eftir götum. Ég leyfi mér
aðefastum aö svona daður dugi
á Islendinga. Þetta á heima i
Stundinni okkar. Allaballarnir
voru með daufara móti, og
I hlutverkum sinum
prýðilega gerðar og ágætlega
skemmtilegar.
1 báðum tilfellum er þemaö
samband manns og konu, og að
öðrum þræði eins konar gaman-
söm úttekt á þeirri kreppu, sem
sú aldna „stofnum” hjóna-
bandið stendur nú frammi fyrir.
Claude Berri er i sinni mynd
óneitanlega yfirboröskenndari
en J-C Tacchella i Frænda og
frænku en hugmyndin, sem
Berri vinnur úr gefur ýmsa
möguleika. Aldavinir á
fimmtugsaldri fara saman meö
ungar dætur sinar á baöströnd.
Annar á i hjónabandserfiö-
leikum en hinn er fráskilinn, og
um hinum megin á hnettinum.
En þetta var 1 lágmarki.
Frammistaða Fylkingarmanna
var fersk. Þeir töluöu mál sem
skildist. Þeir voru skemmtileg-
ir. Birna blikkaöi mig meira aö
segja.FylkingineríþvI skrýtna
hlutskipti að vera oröin tívi-
stjarna.
Eitt að lokum i fúlustu alvöru:
Það er ekkert minna en lýð-
ræöislegt hneyksli hvernig full-
trúar gömlu flokkanna i út-
varpsráði ýta nýjum framboðs-
listum sifellt til hliöar i kosn-
ingaútvarpi og -sjónvarpi,
tryggja eigin einokun á ljósvak-
anum: skammta sjálfum sér
heilu klukkutimana, en úthluta
hinum litlu korteri. „Frjálst út-
varp og sjónvarp"veröur minna
álitamál en það raunverulega er
þegar yfirstjórn rikisfjölmiðl-
anna sýnir slika mismunun .
sá sfðarnefndi veit eiginlega
ekki fyrri til en hann hefur
samrekkt hjá dóttur vinar slns
Það er svo sem nógu slæmt aö
stútungskarl sé I tygjum við 17
ára stúlkuheldurfer hann llka á
bak viö vin sinn og fóstbræðra-
lagið er i voöa.
Þessi efniviður hefur alla
buröi til aö verða að stórdrama
en Claude Berri velur þann
kostinn að stilla honum upp sem
grátbroslegum aðstæönaleik.
Útkoman er lika stórfyndin á
köflum og kemurheld ég öllum i
gott skap en að sama skapi er
ekki hægt að segja að þarna sé
djúpt kafaö. Undir lokin viröist
Berri kominn i hálfgeröar
ógöngur, svo að myndin veröur
heldur endaslepp . En
húmorinn stendur fyrir sinu og
samleikur þeirra fóstbræðranna
J-P Marielle og Lanoux er
fyrsta fk)kks.
Stútungskar/ í k/ípu