Helgarpósturinn - 28.03.1980, Síða 22

22_________________________________________________________Föstudagur 28. mars 1980 Hal/J^rpn<^fl irínn
hlaupa allir upp og benda á næstu
menn. Takiö eftir því, aö enginn
bendir á sjálfan sig. Þaö eru
alltaf hinir sem veröa alkóhól-
istar. Og þaö er ekki aöeins þetta
viöhorf hjá ykkur unglingunum,
heldur alls staöar i þjóöfélaginu.
Allir segja: „Ég er ekki vanda-
mál. Þaö eru hinir sem drekka
svo mikiö.” En spurningin er:
Hvenær eru menn ofdrykkju-
menn? Sá maöur sem drekkur
reglulega á föstudags- laugar-
dags og stundum sunnudags-
kvöldum, hann er alkóhólisti. Sá
maöur er meö alkóhól i blóöinu
meirihluta vikunnar. Þaö tekur 36
klukkutima aö losna endanlega
viö áfengi úr blóöinu eftir
drykkju. Föstudagurinn fer allur
1 þaö, aö undirbúa drykkjuna
fyrir kvöldiö. Næstu dagar fara i
drykkju og mánudagurinn og
hluti þriöjudagsins fer i þaö, aö
ná sér eftir helgardrykkjuna. Þaö
eru þvi i raun aöeins tveir dagar
vikunnar hjá þessum mönnum
sem eru „eölilegir”. Og þó,
stundum kemur þaö fyrir hjá
þessum sömu mönnum, aö þeir
taki smáforskot á sæluna, meö
þvi aö fá sér einn léttan á fimmtu-
dagskvöldi, svona rétt aöeins til
aö hita sig upp fyrir helgina, eins
og þeir kalla þaö.
Menn geta nefnilega veriö alkó-
hólistar, þótt þeir stundi sina
vinnu reglulega. En þaö er auö-
vitaö spuming hvort þessir menn
dugi vel i vinnu, þegar þeir eru
mestallan vinnutfmann aö ná sér
eftir fyllerí eöa komnir i and-
anum Ut i þaö næsta. Og svo er
þaö hitt. Hvernig skyldi fjöl-
skyldulifiö vera hjá þessum
mönnum?”
„Meira en helmingur
landsmanna þjáist”
Þaö var mikill hitinn i Pétri og
krakkarnir hlustuöu agndofa. Og
þegar hann baö þá aö rétta upp
hönd, sem þekkja fólk, sem er til
vandræöa heima hjá sér vegna
drykkju, fóru allar hendur á loft.
,,Já, ég vissi þaö,” segir Pétur.
„Þetta er I rauninni ósköp einfalt
reikningsdæmi. Ef viö göngum út
frá þeirri lágu tölu, aö 1/10 hluti
landsmanna sé áfengissjúkur, þá
eru þaö alls 22 þúsund manns.
Flestir þessara eiga eiginkonu og
viö skulum segja tvö böm. Þá
eiga þessir aöilar foreldra og aö
liklndum systkini. Allir þessir
vandamenn þjást vegna of-
drykkjunnar. Þaö eru þvi ekki
aöeins alkóhólistarnir sjálfir sem
þjást, þaö gera allir þeirra
nánustu. Og ef viö framreiknum
þetta má sjá, aö þaö er meirihluti
þjóöarinnar, sem beint og óbeint
þjáist vegna ofdrykkju. Sumir
vegna eigin drykkju og aörir
vegna drykkju nákomins
ættingja. Ofdrykkja er þannig
ekkert einkamál, þess sem
drekkur. Þjáningarnar eru oft
ekki minnihjá eiginkonu, börnum
og öörum nákomnum.”
Og Pétur hélt áfram og tindi til
dæmin. Hann spuröi krakkana
hvort þeir væm orönir þreyttir á
sérog tilkynnti þeim, aö þaö væri
engin skylda hjá þeim aö sitja og
hlusta. Hver sem vildi mætti
ganga út. Allir sátu sem fastast.
En Pétur dró sig sföan i hlé og
Vilhjálmur Svan tók viö.
„Ég er alkóhólisti”
„Ég heitiVilhjálmur Svanog er
alkóhólisti,” sagöi hann i upphafi
og löng þögn fylgdi. Þaö var
grafarþögn i salnum. Krökkunum
var greinilega bmgöiö. „Já, ég er
alkóhólisti og fer ekki I felur meö
þaö, hvorki fyrir sjálfum mér né
öörum. Mér hefur tekist aö hanga
þurr i tæp fjögur ár og vonast til
þess aö þaö takist áfram. En þaö
er ekkert sem gerist sjálfkrafa.
Þetta er eilif barátta, sem aldrei
tekur enda.
Ég kann margar ljótar drykku-
sögur af sjálfum mér, enda lá ég
stundum i þvi, svo dögum, vikum
og jafnvel mánuöum skipti. En
maöur þarf ekki aö vera svo djúpt
sokkinn I drykkjunni til aö gera
hluti i ölvimu, sem maöur dauö-
sér svo eftir þegar runniö er af
manni. Þaö hafa allir oröið fyrir
þeirri reynslu, sem dottiö hafa f
þaö. Þiö hérna kennarar — hafiö
þiö ekki dmkkiö þannig aö mór-
allinn hafi veriö aö drepa ykkur
daginn eftir?”
Ekkert svar frá kennurum.
„Já, þaö hafa allir upplifaö
svona nokkuö eftir drykkju.
Brennivinsdrykkja leiöir nefni-
lega alltaf til lygi og ómerkileg-
heita. Fyrst lýgur þú aö þinum
nánustu og siöan einnig aö sjálf-
um þér. Ég byrjaöi fljótlega aö
ljúga, þegar mitt drykkjuskeið
hófst. Ég var 14 ára og var aö
koma heim af fyllerli, en lenti þá
i fanginu á pabba 1 forstofunni.
Hann fann lyktina Ut úr mér og
spuröi. „Varstu aö drekka
strákur”” Ég neitaöi og byrjaöi
lygasöguna. Hann kvaöst þá finna
greinilega lyktina Ut Ur mér. Ég
sagöist þá aöeins hafa tekiö smá-
sopa hjá vini mfnum og var þaö
lygi nr. 2. Pabbi sá hins vegar aö
ég var allnokkuö rykaöur og gekk
á mig. Ég sló þvi af og sagöist
hafa fengiö mér örlitiö neöan I
þvi, en ég myndi aldrei gera þaö
aftur. Þaö var þriöja lygin og
kannski sú stærsta. Síöan gekk ég
siljúgandi varöandi drykkju mina
allt fram á þann dag, aö ég fór i
bindindi.
„Vænna þótti mér
um brennivínið”
Ég neita þvl ekki, aö fyrstu
drykkjuárin min fundust mér
skemmtileg og lifleg. Ég starfaöi
sem þjónn og átti nóg af
peningum og fullt af góöum gæum
til aö drekka meö. Ég átti
kærustu og barn, sem mér þótti
vænt um, en vænna þótti mér þó
um brennivinið. Ég sá þvi kær-
ustuna og barniö svona á
hlaupum viö og viö, en þess á
milli vann ég, drakk brennivin og
þvældist á milli i' stelpuleit og
öörum djöfulgangi. En fljótlega
fór aö halla undan fæti, þótt ég
sjálfur áttaöi mig ekki á þvi. Ég
var aðvaraöur i vinnunni. Mætti
illa og var ekki vel upplagöur
eftir allt slarkiö. Mér fannst þetta
óþarfa nudd i vinnuveitendunum
og þóttist stór kall og sagöi þess
vegna upp. Þetta geröist i þri-
gang.
Loks hætti ég algjörlega aö
vinna og einbeitti mér aö drykkj-
unni. Ég man eftir þvi, aö ég
passaöi mig alltaf á þvi aö taka
niöur fyrir mig, þegar ég valdi
mér drykkjufélaga. Vildi vera
aöalgæinn i hópnum. Svona bjó ég
á götunni i 6 ár og liföi á þvi aö
stela, ljúga og svikja.”
„ Alþingismenn”
og prestar drekka
Vilhjálmur sagöi þessa sögu
slna án þess aö hika. Hann skóf
ekki utan af hlutunum og lýsingar
hansásjálfum sérvoruallt annaö
en fallegar. ,,Þaö var alltaf sagt
viömig,” héthann áfram „aö þaö
væri ekkert skrýtiö þótt ég
drykki. Ég væri þjónn og þar meö
alltaf i kringum brenniviniö og
þvi ekkert furöulegt þótt maöur
félli fyrir þvi. En máliö er ekki
svona einfalt. Þaö eru allar
starfsstéttir sem drekka.
Alþingismenn drekka, blaöa-
menn drekka, kennarar drekka
og Pétur Maack vinur minn, sem
er guöfræöingur segist sjálfur
vita um 12 presta sem séu alkó-
hólistar og þó eru ekki fleiri en 130
starfandi prestar hérlendis.
Brenniviniö fer ekki i mann-
greinarálit. Alkóhólisminn gerir
ekki greinarmun á Jóni og séra
Jóni.”
Þaö var dauöaþögn i salnum I
Fellaskóla og krakkarnir
hiustuöu meö opinn munninn, til
aö missa nú ekki af neinu og
Vilhjálmur hélt áfram meö eigin
drykkjusögu. „19 ára gamall fór
égtil geölæknis vegna drykkjunn-
ar. Þaö varö þó ekki til góös, þvi
hann gaf mér lyf. Og þar meö
bættust lyfin aöeins viö brenni-
viniö. Ég hef verið i 18 skipti á
Kleppi vegna drykkjunnar. En ég
fullyröi, aö þaö læknast enginn
af ofdrykkju meö þvi aö fara til
geölæknis. Ég minnist á lækn-
ana og lyfin. Þaö er mál sem
þarf aö taka á. Ég þekki lækna,
sem selja lyfseöla á 5 þúsund
kall. Þeir sem eru dópistar fara
einfaldlega til þeirra og fá
þaö sem þeir vilja. Ég hef
alltaf undrast þaö, að slækna-
samtökin skuli ekki taka á þess-
um mönnum. Þetta eru aöeins
fáir svartir sauöir, sem gera
hluti sem þessa, en á meðan þeir
eru ekki afhjúpaöir sem dóp-
salar, þá eru allir læknar á
landinu brennimerktir. Mér
fyndist i lagi aö fórna eins og 5
læknum og þar meö hreinsa
þennan ósóma af læknastéttinni.
En ég var aö tala um lygina
áöan. Ég get sagt ykkur mýgrút
af sögum af sjálfum mér, þar sem
ég hef reynt að finpússa drykkj-
una mina og gera hana töff og
flotta. Einu sinni datt ég blind-
fullur niöur af þaki á Lauga-
veginum og var lagður inná
sjúkrahús. Lá þar I nokkrar
vikur. Siöan er ég kom út á lifiö á
nýjan leik, þá var ég auövitaö
spuröur hvarégheföi haldiö mig.
Ég var fljótur til svars og sagöist
hafa oröið aö skreppa i nokkrar
vikur til útlanda. Vildi aö sjálf-
sögöu ekki viöurkenna síika
hneisu, aö hafa dottiö I fylleríi.
Fyllerisögur
og „frægðarverk”
Annaö „frægöarverk” get ég
nefnt. Einu sinni datt mér i hug aö
synda frá Nauthólsvikinni og yfir
til Kópavogs og til baka aftur. Ég
haföiþaö aöra leiöina og sneri svo
viö. En á bakaleiöinni var ég
sprunginn og löggan varö aö
bjarga mér. Þessa sögu sagöi ég
öllum, en sleppti aö sjálfsögöu
siöasta kaflanum. Lét nægja aö
segja „afrekssöguna” þannig aö
ég heföi synt yfir til Kópavogs.
Sagan heföi veriö ónýt, ef ég heföi
einnig sagt frá þvi aö mér heföi
veriö bjargaö nærri dauöa en Ufi
á bakaleiöinni.
Þriöja sagan og ef til vill sú
versta, var þannig aö eitt sinn
keyröi ég I gegnum hús. Ég var
blindfullur á bil og keyröi á
timburhús og fór nánast I gengum
Íiaö. Þessa sögu sagöi ég drykkju-
éiögunum síöar og hreykti mér
mikiö og öllum fannst þetta voöa-
lega sniöugt. Ég passaöi mig
nefnilega á þvl, aö minnast ekki á
þá staöreynd aö þrír farþegar I
bilnum voru fluttir á sjúkrahús
slasaöir. Ef þaö heföi fylgt, þá
heföi sagan ekki veriö eins sniö-
ug. Þannig tínir maöur úr sniö-
ugustu hlutina úr fylleriunum og
reynir að fela og gleyma leiöin-
legustu hlutunum — sem yfirleitt
eru langtum fleiri”.
Þaö var mikill hamagangur f
Vilhjálmi og hann var á mikilli
hreyfingu þegar hann talaöi.
Hann labbaöi fram og til baka
um sviðiö og notaöi hendumar
mikiö til áhersluauka. Radd-
styrkurinn var heldur ekki á lágu
nótunum og stundum þegar hann
vildi leggja áherslu á einstök
atriöi, þá nánast öskraöi hann út I
salinn. Krakkarnir voru sem
dáleiddir. Hann sagöi þeim sögu,
af fjórtán ára strák, sem var
sendur til geölæknis. „Og vitiö þiö
hvers vegna hann var sendur til
geölæknis? Jú, þaö var vegna
þess aö faöir hans var alkóhólisti.
Drengurinn var sendur til geö-
læknis vegna drykkju fööur sins.
Pabbinn var ekki látinn leita til
læknis vegna drykkjunnar. Nei,
þaö var 14 ára drengurinn, sem
var haldinn þunglyndi vegna
drykkju pabba slns. Já, tvö-
feldnin i brennivinsmálunum
riöur ekki viö einteyming.” Og
Vilhjálmur hrópaöi út I salinn.
Hann hélt áfram frásögn sinni
og skýröi frá þvi, aö hann heföi
setiö á Litla-Hrauni, eftir aö hafa
leiöst út i afbrot i fyllerii. Hann
heföi einnig veriö á Gunnarshoiti
og gaf þeirri stofnun ekki háa
einkunn. „Þangaö eru drykkju-
menn sendir, þeim gefiö aö éta og
lánaö rúm til aö sofa i. Siöan fá
þeiraö skreppa íbæinn viö og viö
og detta þá ærlega i það, koma
siöan upp eftir aftur til að ná
Hkamlegu heilsunni. Nei, þannig
veröur alkóhólismi ekki lækn-
aöur.
Frá helgardrykkju
i ræsið
Vilhjálmur sagöist einnig hafa
veriö á Vifiisstööum. „Þar var þá
maöur, sem átti eiginkonu, börn,
hús, bil, haföi ágæta vinnu og
eiginlega allt sem nöfnum tjáir aö
nefna. En hann hp.föi lika brenni-
vlnið. Þessi maöur vildi ekki vera
á Vifilsstöðum. „Ég er enginn
alkóhólisti” sagöi hann. „Konan
og læknirinn neyddu mig til aö
fara hingaö. Ég drekk bara um
helgar eins og allir aörir.” Þaö
var rétt sem þessi maður sagöi.
Hann drakk reglulega um helgar
og einstaka sinnum — þegar til-
efnigafst — i miöri viku. En þetta
þýddi aö hann var undir áhrifum
áfengis meiripart ársins. Nokkr-
um mánuöum siöan hitti ég
þennan sama mann niður á
Austurvelli. Þá drakk hann ekki
„aöeins” um helgar, heldur alla
daga. Hann var búinn aö missa
allt saman. Konuna, börnin, vinn-
una og vinina. Þaö eina sem hann
átti eftir var brenniviniö. Hann
var kominn I strætiö. Þaö er
nefnilega, ekki mjög langt frá
helgardrykkjunni yfir i ræsiö.”
„Ég man eftir þvi, þegar ég
ákvaö aö nú gengi þetta ekki
lengur. Ég haföi oft reynt aö
hætta, en tókst þaö aldrei. En ég
var aö losna af Hrauninu 1976, og
sagöi viö sjálfan mig. „Nú eöa
aldrei.” Þegar ég kom út þá
vantaöi mig allt. Mig vantaöi
vinnu, húsnæöi, peninga og vini.
Ég heföi getaö fengiö þetta allt
meö lyginni og brennivininu. En
þaö heföi veriö fölsk mynd,
falskir vinir, falskir peningar,
fengnir aö láni, — fengiö aö vera i
húsnæöi upp á náö. Ég haföi
sokkiö fljótlega aftur. Þess vegna
neitaöi ég allri hjálp. Fékk her-
bergiskytru i Hafnarfirði. Þaö
var ekkert annaö I herberginu
en rúmgarmur og undirskál
sem ég notaöisem öskubakka. En
þetta nægöi mér. Ég haföi mitt
eigiö húsnæöi. Ég gaf vanda-
málinu nægan tlma, og smám
saman öölaðist ég vini — raun-
verulega vini — og gat farið aö
lifa á eölilegan hátt. Þetta gekk
ekki átakalaust, en ég passaöi
mig á þvi aö gera þetta ekki meö
djöfulgangi og upphrópunum. Ég
var aö aga sjálfan mig og þaö
kom engum viö hvernig þaö
gengi eða hvernig ég færi aö þvi.
Þessi fjögur ár, sem ég hef
verið laus viö brennivinssýkina,
þá hefur mér loks tekist aö lifa
lifinu til fulls. Eitt atriöi get ég
t.d. nefnt. Hvaö er þaö besta sem
maöur gerir? Ja, þiö eruö
kannski of ung til aö vita þaö, en
þiökomistfljótlegaaöþvl. Þaö er
„gerelsiö” (kynlifiö). Ég held aö
mér sé óhætt aö segja, aö ég hafi
ekki uppgötvað dýrö kynlifsins
fyrr en ég fór aö njóta þess eftir
aö fylleriinu og slarkinu var lokiö.
Jú, ég svaf hjá I stórum stll hér á
drykkjuárunum En brenniviniö,
er deyfilyf sem ekki aðeins deyfir
alla likamshluta heldur og sálina.
Éguppgötvaöi sem sé ekki kynlif
fyrr en 30 ára gamall, þegar ég
haföi losnaö viö brenniviniö. Og
þegar ég geröi þaö, þá grét ég
eins og bam.
Vinsælasti kokteillinn:
Alkóhól + kynllf
A ég aö segja ykkur hvaöa kok-
teill er vinsælastur hér á landi?
Ég þekki þaö vel frá mínum
þjónsámm. Þaö er alkóhól plús
kynlif. En þetta er býsna illa
blandaöur kokteill og alveg
furöulegt aö hann skuli vera vin-
sæll. Ef aö þú ætlar aö fara út aö
boröa, þá byrjar þú ekki á þvl aö
deyfa bragölaukana. Þaö er alveg
óskaplegt aö horfa á fólk kynnast
á dansleik kófdrukkiö, þvælast
saman heim, sofa saman og láta
sem sofhjáelsið sé afbragö, en
muna svo ekki eftir nokkrum
sköpuöum hlut daginn eftir. Getiö
þið t .d. séö fyrir ykkur graöhest I
„aksjón” á merinni og bæði tvö
væru þau dauöadrukkin, slagandi
og slefandi? Þaö yröi brosleg
sjón. Eitthvaö svipað er uppi á
teningnum þegar alkahól/kynlífs
kokteillinn er hristur I rúminu
eftir fyllerisball hjá stelpu og
strák.”
Pétur og Vilhjálmur voru búnir
aö vera aö I tæpa tvo tima og
ennþá sátu krakkarnir sem fast-
ast og virtust ekki taka eftir þvi
þegar skólabjallan hringdi út i
friminútur. Vilhjálmur og Pétur
áttu hug þeirra allra. Þegar viö
Helgarpóstsmenn laumuöumst út
heyröum viö Vilhjálm Svan
hrópa: „Spyrjið þiö bara,
krakkar, ég er kominn I stuö og
vil svara öllum ykkar spurn-
ingum.” Og spurningaflóöiö
dembdist yfir þá félaga, þegar viö
gengum út.
Krakkarnir rétta allir upp hendurnar og segjast þar meö þekkja fólk, sem er til vandræöa vegna brennivlnsdrykkju.