Helgarpósturinn - 28.03.1980, Blaðsíða 19

Föstudagur 28. mars 1980
um jafnréttismál sem visar til
þess málflutnings sem uppi var
eftir 1970. Þaömá reyndar segja
aö Svava sé f sögum sinum
frumkvööull þessarar umræöu
þar sem hún leggur áherslu á
firringu konunnar sem er aflok-
uö og einangruö innan fjögurra
veggja nútlmaheimilis. Er bæöi
kúguö af eiginmanni (fyrir-
vinnu) og samfélaginu og lifir
gjörsamlega ófullnægöu lifi.
Þegar höfö er hliösjón af
þeirri miklu umræöuskriöu
sem fór af staö uppúr 1970 og
náöietv. hámarkiá „kvennaár-
inu” 1975, þá veröur maöur
hissa þegar athugaöar eru
skáldsögur frá nýliönum
áratug. Þaö er nefnilega ekki
fyrr en siöustu tvö ár aö komiö
hafa fram nýir ungir höfundar
sem skrifa undir merkjum hinn-
ar nýju kvennahreyfingar.
Þetta á sér vafalaust margar
skýringar.
I fyrsta lagi þarf umræöa aö
hafa átt sér staö I nokkurn tfma
áöur en hennar gætir f skáldsög-
um.
„Þaö er nefnilega ekki fyrr en siöustu tvö ár aö komiö hafa fram
nýir höfundar sem skrifa undir merkjum hinnat nýju kvennahreyf-
ingar”,segir Gunnlaugur Astgeirsson f þessari úttekt á kvennabók-
menntum i ljósi hinnar nýju kvenfrelsishreyfingar.
1 ööru lagi hafa kvenrithöf-
undar trúlega lengri „meö-
göngutima” en karlhöfundar
vegna erfiöra aöstæöna (ktlgun
kvenna).
1 þriöja lagi hefur umræöan
ekki fyrr en uppá siökastiö
beinst aö sérstööu konunnar og
þá veröur „sérkvenleg” reynsla
söguefni sem hittir í mark.
1 fjóröa lagi hefur kvenna-
hreyfingin nýlega eignast
kvenfrelsisbókmenntateoriu
og væntanlega hefur þaö ein-
hver áhrif.
„ Kvennarannsóknir”
Einn angi nýju kvennahreyf-
ingarinnar er aö fræöimenn
(aöallega þó kvenkynslhafa far-
iö aö stunda rannsóknir á hlut
kvenna 1 þjóöfélaginu, þar sem
þeim hefur veriö lítill gaumur
gefinn. A þetta einkum viö um
sagnfræöirannsóknir og bók-
menntarannsóknir, en fleiri sviö
koma einnig til.
1 bókmenntarannsóknum má
segja aö viöfangsefniö sé þrf-
þætt.
1 fyrsta lagi aö kanna þá
kvenmynd sem birtist i b<ác-
menntunum og aö gera grein
fyrir þeim hugmyndum sem sú
mynd byggir á.
í ööru lagi aö kanna bók-
menntir eftir konur og draga
fram athyglisveröa höfunda sem
ráöandi bókmenntaöfl
karlveldissamfélagsins hafa
taliö fjalla um lftilsverö efni,
sem sé konur og þeirra reynslu
og hugarheim.
I þriöja lagi aö fjalla um verk
eftirkonur sem eru um konur og
þá einkum samtimaverk.
A Islandi hefur fram undir
þetta aöeins einn fræöimaöur,
Helga Kress, sinnt þessum
rannsóknum. 1 greininni I Skfrni
hefur hún einkumtekiö fyrir
fyrsta liöinn hér aö framan og
hefur aö vonum hlotiö litlar vin-
sældir sumra rithöfunda. 1 for-
mála fyrir smásagnasafninu
Draumur um veruleika (M&m
1977), þar sem I eru smásögur
eftir konur um konur, fjallar
Helga aftur á móti um bók-
menntir eftir konur og er þar
aö finna drög aö bókmennta-
sögu islenskra kvenna og einnig
skilgreining á „bókmennta-
stofnun” karlveldissamfélags-
insikönnuná viöhorfi hennar til
bókmenntaiökana kvenna.
Þó aö margt orki tvfmælis f
þessum fræöum og auövelt sé aö
vera ósammála Helgu um ýmsa
hluti, þá breytir þaö ekki þvl aö
hér hefur veriö opnaö nýtt sviö
rannsókna sem væntanlega
mun hafa áhrif í framtiöinni.
Konur i Reykjavikur-
sögum
I haust kom út fyrsta
rannsóknarverkiö þar sem
gengiö er útfrá hugmyndafræöi
kvennabaráttunnar, Kvenlýs-
ingar i sex Reykjavikursögum
eftir Geröi Steinþórsdóttur.
Þetta verk sýnir f rauninni bæöi
kosti og galla þessarar rann-
sóknaraöferöar. Geröur aöhyll-
ist „borgaralega” kvenfrelsis-
baráttu þar sem áherslan er á
samstööu allra kvenna i barátt-
unni.
Rannsóknaraöferöin dugir
mjög vel á þær bækur sem eru
heföbundnar raunsæissögur og
eru byggöar á venjulegri
borgaralegri hugmyndafræöi,
bæöi úm kynhlutverk, stööu
konunnar og annaö. Þá veröur
greiningin skörp og afhjúpandi.
En þegar útaf þessu bregður
og sögurnar og þó einkum
pesónusköpunin veröur
stilfæröari og allt aö þvi tákn-
ræn, þá dugir aöferöin ekki
lengur. Sérstaklega ef' viö bæt-
ist sósialísk hugmyndafræöi aö
baki slikrar sögu. Gengur þetta
svo langt aö allt snýst viö, eins
og i umfjölluninni um
Atómstööina.
Konur í Reykavik
Þeir ungu höfundar sem ég
vék aö hér ab framan eru Asa
Sólveig, Norma Samúelsdóttir,
Auöur Haralds og Magnea J.
Matthiasdóttir.
Þær eiga þaö sameiginlegt aö
fjalla i sinum bókum um
nútfmakonur sem búa i
Reykjavik (Reykjavík er stór-
borg meö öllum stórborgarein*
kennum, hafi þaö fariö framhjá
einhverjum.) Reyndar er
Magnea I þessum hópi meö
nokkrum fyrirvara.
1 sögum Asu Sólveigar,
Einkamál Stefaniu og Treg I
taumi, er fjallaö um annars-
vegar unga konu og hinsvegar
miöaldra konu. Báöar eiga þær
viö vandamál aö striöa.sem eru
dæmigerö fyrir hvom hóp um
sigj annarsvegar bygginga-
streö, framfærsluerfiöleika,
sambandsleysi viö maka vegna
of mikillar vinnu œfrv., og hins-
vegar einangrun og inni-
haldslaust lif miöaldra konu.
Aherslan er fyrst og fremst lögö
á lýsingu ákveöinna aöstæöna
og lesanda ætlaö aö draga sinar
ályktanir af þvi, en forðast aö
predika.
Lýsing Normu I Siöasti dagur
ársins á ungri þriggja barna
móöur og eiginkonu I Breiöholti
er hinsvegar ákaflega innhverf
þar sem notað er dagbókar-
form.
Ahersla hennar liggur á hugar-
heimi og hugrenningum aöal-
persónunnar. En þessi aöferö
veitir eölilegt svigrúm til
vangaveltna sem nálgast stund-
um iskyggilega predikun. 1
þessari bók er lýst reynslu sem
er ákaflega „sérkvenleg” sem
vafalaust er upplýsandi fyrir
margar konur og einnig fyrir
karlmenn þó meö öörum hætti
sé.
1 Hvunndagshetju er Auður
Haralds aö lýsa þvi hvernig
kona meö „gott” borgaralegt
uppeldi er brotin niöur stykki
fyrir stykki, þegar lifiö reynist
vera allt ööruvi'si en ævintýriö
um prinsessuna og prinsinn á
hvita hestinum. Hún beinir
spjótum sinum aö skjnhelgi
19
samfélagsins og viröir einskis
bannhelgi borgaralegs vel-
sæmis viö aö lýsa niöurlægingu
og misþyrmingu i einkallfi og
fæstir bera á torg.
Þessir þrir höfundar eiga þaö
sameiginlegt aö taka til endur-
mats og draga mjög i efa 1 verk-
um slnum viöteknar skoöanir og
viöhorf meö þvf aö lýsa fólki og
atburöum sem viö verðum aö
fallast á ab séu til, á þann hátt
aö viö sjáum stööu þess i nýju
ljósi.
Magnea fer nokkuö aörar
leiöir. 1 Hægara pælt en kýlt er
heimi smáborgarans lýst sem
ævintýri þar sem prinsinn er úti
i skógi (atvinnulífinu) aö berj-
ast viö skrimsli og dreka (kerf-
iö) og prinsessan situr heima i
kastalanum sinum og vaskar
upp og bölvar húsverkunum.
Hiasvegar er rósrauöum heimi
eitúrlyfjaneitendanna lýst sem
nöprum raunveruleikanum. Og
ekki vantar aö hér sé sparkaö I
heföbundin viöhorf okkar smá-
borgaranna.
1 Göturæsiskandídötum er
hins vegar lýst á heföbundinn
raunsæjan hátt stúlku sem fell-
ur undraskjótt f svaöiö og fer aö
búa meö gæa sem hún „elskar”
en uppgötvar f lokin aö hún er
aöeins næturgagn og einskis
metin.
Fróm ósk
Aö lokum langar mig aö bera
fram tvær frómar óskir.
Hin fyrri er sú aö skrifuö veröi
sem fyrst saga um „venjulega”
reykviska húsmóöir milli þri-
tugs og fertugs, sem vinnur úti
um þaö bil hálfan daginn, á tii-
tölulega venjulegan mann og
þaueiga viö venjuleg vandamál
sinnar kynslóöar aö stríöa. Og
ég fer góöfúslega fram á aö
kona skrifi þessa bók.
Seinni óskin er sú aö fá bók
um nútima sveitakonu eöa
venjulega húsmóöur f litlu
sveitarplássiúti á landi og fjalli
þá um hana sjálfa i daglegu
amstri, en ekki einhverja hálf-
brjálaöa frænku sem kemur aö
sunnan. Ég vil einnig aö kona
skrifi þessa bók og þaö sakar
ekki aö hún þekki svolitiö til
sögusviösins.
1 von um aö einhver veröi viö
þessari beiöni (áskori-
un)...
Ingólfur Guðbrandsson stjórn-
andi Pólýfónkórsins.
Messa eftir Ross-
ini á hljómleik-
um Pólýnfónkórins
Páskatónleikar Pólyfónkórsins
verða á f östudaginn langa kiukk-
an 2 f Háskólabiói, og daginn eftir
á sama stað á sama tfma. Verk-
efniö er óvenjulegt aö þessu
sinni: Messa eftir Rossini, — sem
þekktari er fyrir óperur.
„Þetta er svolitið sérkennilegt
verk” sagöi Guömundur Guö-
brandsson, einn stjórnarmanna í
kórnum i samtali viö Helgarpóst-
inn, „Undirleikurinn er til dæmis
mjög óvenjulegur, en hljóöfæra-
skipanin er tvö pianó og eitt stofu-
orgel.”
Aö sögn Guömundar hefur
verkið veriö æft frá áramótum af
120 manns sem I kórnum eru.
„Þetta er aö mörgu leyti ólikt þvi
sem viö höfum veriö meö”, sagöi
hann. „Viö höfum sem kunnugt er
sungib talsvert af Bach og
Hándel, en Rossini er af ööru tagi.
Stundum finnst manni maöur
vera aö syngja óperuariu viö
messutextann. Þetta hefur allt
sterkan Rossini keim.”
Fjórir einsöngvarar taka þátt i
flutningi verksins, þau Rut
Magnússon, Jón Þorsteinsson,
Janet Price og John Davis.
Undirleikinn annast hins vegar
pianóleikararnir Agnes Löve og
Anna Málfriöur Sigurðardóttir og
Jón Hlööver Askelsson, sem leik-
ur á orgeliö.
Stjórnandi Pólýfónkórsins er
sem fyrr Ingólfur Guöbrandsson.
— G^
Sfmsvari sími 32075.
Meira Graffiti
Partýið er búið
Whatever became of the carefree.
crazy kids you met in American Graffiti?
CtARkCHMltSMAn
Ný bandarfsk gamanmynd.
Hvaö varö um frjálslegu og
fjörugu táningana sem viö
hittum f
AMERICAN GRAFFITI?
Þaö fáum viö aö sjá i þessari
bráöfjörugu mynd.
Aðalhlutverk: Paul LeMat,
Cindy Williams, Candy
Ciark, ANNA BJORNS-
DÓTTIR og fleiri.
Sýnd kl. 5, 7.30 og 10.
Laugardag og sunnudag kl.
2.30, 5, 7.30 og 10.
Bönnuð börnum innan 12
ára.
IHIÐ ALSJAANDI AUGA 1
I nóft sem nytan dag! g
• Myndavéi til notkunar úti.
• Monitorar fyrir allar gerðir Er i vatnsþéttum upphituð- • Alhliða ntyndavél til notkun-
af myndavélum, fjórar um kassa, td. fyrir skip, báta ar fyrir vcrslanir og iönfyr- |^j
stærðir 10” 12” 17” 20’
og verksmiöjur
irtæki.
• Myndavél fyrir alhliða notkun. Þarf litið
ljósmagn.
Myndavél fyrir erfiöar aðstæður úti sem
inni, algjörlega vatnsþétt.
Stjórntæki, getur verið 1/2 km. frá „aug-
anu” á stærö við vasaljós.
Radiostofan Þórsgötu 14 — Simi 14131
t waM ■ . ______