Helgarpósturinn - 11.07.1980, Blaðsíða 9

9
_hnlgarpn^turínruFós^dagur n. júir i98o
FO.RMAÐUR
EÐA ÞJOÐHETJA?
Um daginn hitti ég kunningja
minn utan af landi. Hann var
áhyggjufullur. Ég spuröi hann
hvort honum litist ekki á land-
búna&arstefnuna.
„Jú,” sagöi hann. „Ég veit
náttúrlega ekkert um land-
búna&arstefnuna fremur en
aörir, svo þaö er annaö sem ég
hef áhyggjur af.”
„Og hvaö er þaö, meö leyfi?”
„Þannig er,” sagöi kunningi
minn, „aö vinkona min og sam-
kennari (kunningi minn er nefn-
ilega kennari úti á landi) var
nýlega kjörin formaöur ung-
mennafélagsins.”
„Formaöur ungmenna-
félagsins?” hváöi ég. „Er þaö
nútfminn? Skiptir einhverju
máli hver er formaöur ung-
mennafélagsins?”
„Já, þaö er verkurinn,” sagöi
hann. „Þetta er ekki merkilegt
félag, en þetta er félagiö okkar
þama I hreppnum, og þaö skiptir
okkur máli hver er formaöur,
bótt formaöurinn ráöi sosum
félagsins um aö stjórna öllu
klabbinu?”
„Nei, þaö er ööruvisi,” sagöi
hann. „Auövitaö stjórnar
hreppsnefndin, til þess er hún
kosin þótt útsvörin séu alltaf of
há og ekkert sé framkvæmt. En
formaöur ungmennafélagsins
á aö minna okkur á sam-
heldnina: á þaö jákvæöa viö aö
búa I þessari sveit, sem kannski
hefúr ekkert umfram aörar
sveitir, nema hvaö manni þykir
vænt um hana. Sérstaklega
þegar fer aö vora.”
„Af hverju geriö þiö þá ekki
stjórnarbyltingu i ungmenna-
félaginu og kjósiö nýjan for-
mann Ur þvi þessi er ómögu-
legur?” spuröi ég.
„Nýjan formann?” Kunningi
minn beinlinis hvæsti. „Ég sem
bar&ist fyrir þvi I sex mánuöi aö
þessi samkennari minn yröi
kjörin á aöalfundinum i júni. Og
við rétt möröum kosninguna.
Hún fekk einu atkvæöi fleira en
foröagæsluma&urinn og slatta
Heimir Pálsson — Hrafn Gunnlaugsson -
dóttir — Páll Heiðar Jónsson — Steinunn
- Jónas Jónasson - Magnea J. Matthias
Sigurðardóttir — Þráinn Bertelsson
Hringborðid
( dag skrifar Þráinn Bertelsson
ekki neinu.”
„Af hverju hefuröu þá
áhyggjur af formanninum?”
„Þaö er nú einu sinni svo,”
sagöi kunningi minn, „aö þetta
er fámennur hreppur og viö
erum öll i ungmennafélaginu,
bæöi framsóknarmennirnir og
kommarnir og kratinn og
ihaldsmennirnir og okkur finnst
eins og formaöur ungmenna-
félagsins eigi aö vera fulltrUi
okkar allra og koma fram fyrir
okkar hönd og halda ræöur og
svoleiöis.”
„En hreppstjórinn?” spuröi
ég. „Eöa oddvitinn. Ekki liggur
hreppsnefndin á meltunni og
lætur formann ungmenna-
Herskylda er fyrirbæri sem
islendingar þekkja aöeins af af-
spurn. Island er eina landiö i
Evrópu sem ekki hefur her og
islenskur karlpeningur er þvi sá
eini I álfunni sem ekki þarf aö
eyöa hluta ungdómsára sinna i
einkennisbúningi.
Þaö er einmitt þessi staöreynd
sem orðiö hefur til þess aö 29 ára
gamall Frakki, Patrick
Gervasoni, hefur sótt um hæli
sem pólitlskur flóttamaöur á Is-
iandi.
í flestum löndum Evrópu hefur
þeim mönnum sem af siöferöileg-
um, trúarlegum eöa pólitlskum
ástæ&um vilja ekki gegna her-
skyldu veriö boöiö upp á aö sleppa
viö hana gegn þvi aö vinna ein-
hver þjónustu- eöa mannúöar-
störf I staöinn fyrir aö klæöast
einkennisbúningi og þjálfa sig I aö
drepa fólk.
1 Frakklandi eiga þeir þess aö
visu kost en meö þvfllkum skil-
yröum aö á hverju ári reyna 4.000
ungirFrakkar ab komast undan
herskyldunni. 18.000 aörir hafa
tekiö þann kost aö fara huldu
höföi og lifa ne&anjaröar eöa i út-
legö, án skilrikja (sem menn eru
skyldugir aö bera á sér sam-
kvæmt frönskum lögum), hund-
eltir af lögreglu og meö fangelsis-
vist yfir höföi ef þeir nást.
Patrick Gervasoni er einn þess-
ara manna. Hann er alinn upp á
upptökuheimili og strauk þa&an
17 ára gamall. Ariö 1971 höföu
yfirvöld uppi á honum og vildu
setja hann i herinn. Hann neitaöi
og hvarf undir jöröina. Hann tók
þátt I baráttu þeirra sem neita aö
gegna herskyldu og varö þaö til
þess aö yfirvöld náöu honum,
settu hann i fangelsi og tróöu hon-
um svo i einkennisbúning.
Patrick flúöi og var dæmdur fjar-
verandi fyrir liöhlaup. SI&astliBin
unfram tófuskyttuna og hunda-
hreinsunarmanninn. Okkur
fannst tlmabært að nútiminn
léti á sér kræla i hreppnum.
Vildum innleiöa jafnréttiö. Og
kusum kvenmann. 1 fyrsta sinn i
sögu ungmennafélagsins. Það
var mikil stund.”
„Nújæja?” sagði ég. „En
hvers vegna ertu þá ekki
ánægöur?”
„Anægöur? Hver segir aö ég
sé ekki ánægöur?” spuröi kunn-
ingi minn. „Ég er áhyggju-
fullur. Þaö er allt annar hand-
leggur.”
„JU, ég skil,” sagöi ég. „Ég er
bjartsýnismaöur en samt tek ég
9 ár hefur hann farið huldu höföi,
siöustu árin 1 Hollandi, Belgiu og
Danmörku. Nú er hann oröinn
langþreyttur á þessu Hfi utan viö
lögog rétt. Hann vill setjast að, fá
sér vinnu og hefja eölilegt 'lif i
friöi viö yfirvöld.
En þaö er hægara sagt en gert.
Frönsk yfirvöld neita honum um
uppgjöf saka og vilja heldur ekki
láta hann fá vegabréf eöa önnur
skilrlki. Meöan svo er ástatt getur
hann ekki sest neins staöar aö þvi
öll lönd krefjast pappira. Hann
sótti um leyfi til aö setjast aö á ls-
landi en var neitað. Nú hefur
hann breytt umsókninni og fariö
fram á hæli sem pólitískur flótta-
maöur á Islandi.
Vilja ekki skrifast á viö
//svona fólk"
Fyrir nokkru var Patrick á ferö
I Arósum. Þar hitti ég hann og
baö hann aö segja frá aöstæðum
sinum og ástæöunni fyrir aö hann
vill setjast aö á lslandi.
— Hún er sú aö lsland er eina
landiö sem hugsanlega tekur á
móti mér. Island er eina landiö I
Evrópu sem ekki hefur her og þar
gilda þvi engar reglur um þá sem
neita aö gegna herskyldu.
— Nú hefur þú haft samband
viö franska sendiráöiö I Kaup-
mannahöfn I þvi skyni aö fá skil-
riki, hvernig var þér tekiö?
— Mér var neitað án nokkurrar
gildrar ástæöu. Mér var sagt i
sima aö undanfarin 30 ár hafi
menn sem neita aö gegna her-
skyldu ekki fengið skilriki og aö
þaö standi ekki til aö breyta þvi.
Ég hef ekki getaö fengiö þetta
skriflegt þvl sendiráöiö vill ekki
standa i bréfaskriftum viö „svona
fólk”. Ég hef aldrei haft nein skil-
riki þvl eftir aö ég flúöi af upp-
tökuheimilinu gat ég ekki fariö til
alltaf regnkápuna mlna meö.”
„ÞU skilur ekki neitt,” sagöi
kunningi minn. „Viöerum mörg
áhyggjufull út af Herdisi.”
„Hver er mergurinn málsins?
Hvaö er það I fari konunnar sem
veldur ykkur áhyggjum.”
Kunningi minn hrukkaði
enniö og leit á mig eins og til aö
ganga Ur skugga um að ég væri
traustsins verður. Svo hallaöi
hannsér fram og setti um kaffi-
bollann og hvislaöi:
„Viö erum ekki frá þvi aö
kosningarnar hafi fengiö svo
mikið á hana, aö hUn sé komin
meö messiasarkomplex!”
„Messiasar komplex? Hvaöa
sjúkdómur er þaö nú.”
„JU, líttu á,” sagöi hann. „Viö
höldum, aö hUn haldi aö viö
ætlumst til einhvers af henni
sem við ætlumst alls ekki til af
henni.”
„Er það svo?” sagöi ég.
„Ég er ekki frá þvi aö hUn
haldi aö viö ætlumst til þess af
henni aö hUn sé eitthvaö annaö
og meira en húner,”sagöi kunn-
lögreglunnar og beöiö um þau, ég
heföi lent I fangelsi. En ég fór úr
landi til þess aö reyna aö fá skil-
riki meöan ég nyti réttarverndar
annars rikis. Þaö hefur ekki
gengiö.
Tekinn á landamærunum
— Hvað myndi gerast ef þú
snerir aftur til Frakklands?
— Ég yröi tekinn á landamær-
unum og fariö meö mig i herbúö-
ir. Vegna þess aö ég hef veriö
dæmdur fyrir aö vikja undan her-
þjónustu og fyrir liöhlaup þá yröi
ég vafalaust settur I fangelsi. SIÖ-
an veröur reynt aö neyöa mig i
einkennisbúning og eftir aö ég hef
neitaö þvi þrisvar er kominn
grundvöllur til aO dæma mig á
nýjan leik.
— Hvaöa aðili dæmir I máli
þínu?
— Þaö er herdómstóll. Slikir
dómstólar hafa vald til aö dæma
menn I Frakklandi og þeir hafa
mun meiri völd en t.d. hér á Norö-
urlöndum þar sem þeir veröa að
ingi minn og reisti viö kaffiboll-
ann og hellti um leiö niöur úr
mjólkurkönnunni. „Hún er farin
aö vitna i skáld og spekinga i
hverju oröi og tala um menn-
ingararfinnogendarallar ræöur
á Islandi allt.”
„Já, bittinú,” sagöi ég.
„Svona er þegar fólk lendir i
háum embættum.”
„Háum og háum,” sagöi
kunningi minn. „Þér er vel-
komiö aö gera gys aö ung-
mennafélaginu okkar, en okkur
er ekki sama hver er formaöur
þess.”
„Mér er fariö aö skiljast
þaö,” sagði ég.
„Viö viljum hafa formann
sem táknar samstööu og góöan
vilja til góöra verka: formann
sem getur haldiö góöar tæki-
færisræður: formann sem kann
sig og lætur engan vaöa ofan i
sig — en viö kærum okkur ekki
um neina froöusnakka eöa
buliukolla eða einhverja af-
gamla sveitarrómantik. Viö
viljum bara venjulega
eftir Þröst Haraldsson
vlsa öllum málum til borgara-
legra dómstóla eftir tvær vikur. I
þessum herdómstólum eru bæöi
dómari og saksóknari frá hernum
en ég hef rétt til aö velja mér
borgaralegan verjanda. (Ekki er
þó haftfyrir aö segja mönnum frá
þessum rétti þeirra og þvi leika
herforingjar öll hlutverkin þrjú i
98% þeirra mála sem fyrir dóm-
stólana koma.) Þaö er ekki hægt
aö áfrýja dómi sem maöur hlýtur
hjá svona dómstóli. Þetta kerfi
var fyrst tekiö upp i tlö lepp-
stjórnar nasista sem kennd var
viö Vichy. Eftir striö var þvi
breytt en ég held aö þaö hafi veriö
de Gaulle sem kom þvi á aftur I
kringum 1960.
— Hvaö tekur svo viö, herfang-
elsi?
— Nei, þau voru lögö niöur
1974. I þeirra staö eru komnar
sérstakar deildir I almennum
fangelsum. Ég get átt von á allt
aö tveggja ára fangelsisvist. Ég
ætla aö nefna dæmium mann sem
var dæmdur áriö 1976 svo þú sjáir
manneskju, sem getur stjórnaö
félaginu hávaöalaust eins og
gamli formaöurinn sem var aö
hætta, þvl hann var ágætur þótt
sumum fyndist hann oröinn
dáldiö drjúgur meö sig siöustu
árin. Viö viljum bara mann-
eskju eins og Herdisi, sem er
ágæt án þess að vera neinn snill-
ingur fremur en viö hin. Og viö
kærum okkur ekkert um aö hún
breytist. Hún á bara aö vera
eins og hún er.”
„En er hún gerbreytt núna?”
„Nei, ekki er það nú» ” sagöi
kunningi minn. „Hún er dáldiö
þreytt eftir kennsluna I vetur og
eftir kösninguna og allt uppi- N
standiö I sveitinni út af þessum
aöalfundi, og okkur hefur
fundist hún hlaupa dáldiö á sig
upp á siökastiö. En þaö er aldrei
aö vita nema þetta rjátlist af
henni. Hún verður vonandi aftur
eins og hún á aö sér.”
„Hefuröu sagt þetta viö hana
sjálfa?” spuröi ég.
„Nei, ég hef nú einhverra
hluta vegna ekki komist til
þess,” sagöi kunningi minn.
„Ég hef veriö aö vona a& þetta
lagaöist af sjálfu sér.”
„Þú skalt ekki draga þaö aö
færa þetta I tal viö hana, og ef
hún veröur ekki fegin þá hefur
þetta alla tlö veriö ómögleg
manneskja.”
„Hún er fyrsta flokks mann-
eskja,” sagöi kunningi minn.
„Nú gott og vel,” sagöi ég.
„Talaöu þá viö hana eins og
manneskju i staöinn fyrir aö
sitja yfir mér og hafa áhyggjur
af henni.”
„Ætti ég að hringja I hana,”
spuröi kunningi minn, „þvi þaö
má guö vita hvenær ég hitti
hana næst.”
„Geturöu ekki bara sent henni
linu?”
„Jú,” sagöi kunningi minn.
„Ég geri þaö.”
Og viö vonum svo sannarlega
aö þær línur geti oröiö formanni
ungmennafélagsins nokkur
ábending. „Um aö vera hún
sjálf og reyna ekki aö vera '
annaö og meira,” eins og kunn-
ingi minn sagöi. „Þvi hún getur
oröiö ágætis formaöur, ef hún
hættir að hegöa sér eins og þjóö-
hetja.”
hverju ég get átt von ú.
I september 1976 var Jean-
Louis Barbanson dæmdur i Lyon
fyrir aö neita aö gegna herskyldu.
Hann hlaut tiltölulega vægan dóm
þvl af 18 mánaöa fangelsisdómi
voru aöeins 2 mánuöir óskilorös-
bundnir. En eftir þessa 2 mán-
uöi tóku viö þrjú ár
sem hann var undir eftir-
liti dómarans sem dæmdi i
málinu. Dómarinn, sem i raun
er herforingi, ákveöur hvar
hann á aö búa og velur honum
atvinnu. Yfirleitt er mönnum
komiö fyrir á afskekktum stööum
og I þessi þrjú ár mega þeir ekki
fara út fyrir sýsluna. Aö þessum
þremur árum loknum taka viö
önnur 5. Þá má sá dæmdi sjálfur
velja sér bústaö og vinnu en hann
veröur aö mæta reglulega til
dómarans og hann má ekki sýna
sig opinberlega. hann má i raun
ekki gera annaö.cn aö fara I vinn-
una og heim aftur. Hann má ekki
fara á böll eöa fundi og heldur
ekki I samkvæmi hjá kunningjum
sinum.
Þetta er mjög dæmigerður
dómur yfir þeim sem neita her-
skyldu af pólitiskum ástæöum.
Tilgangur hans er sá aö koma i
veg fyrir aö sá dæmdi hafi af-
skipti af pólitik eöa geti rekið
áróöur gegn hernum.
Eru ekki kindur á Islandi?
— Og nú vilt þú fara til Islands.
Hvaö biöur þín ef þér er synjaö
um hæli?
— Þá neyðist ég til aö halda
áfram aö búa hér I Danmörku og
get átt von á þvl hvenær sem er aö
útlendingaeftirlitiö visi mér úr
landi. Ég verö aö búa ólöglega
vegna þess aö a&ild Dana aö EBE
kemur i veg fyrir aö þeir geti veitt
mér landvistarleyfi. Ég hef enga
möguleika á aö hljóta landvistar-
leyfi I ÖBru EBE-landi. En ég veit
virkilega ekki hvaö ég á aö taka
til bragös ef tsland hafnar mér.
Ég verö aö viöurkenna aö ég
veit ósköp lltiö um Island. Eru’
ekki kindur þar? En ég vona aö
Islensk yfirvöld séu svo lýöræöis-
leg aö þau skilji stööu mlna og
veiti mér hæli, segir Patrick
Gervasoni. -ÞH
„Biðum eftir gögnum”
tslenska dómsmálaráöuneyt-
iö hefur nú umsókn Patricks til
meöferöar. Aö sögn ölafs W.
Stefánssonar skrifstofustjóra er
ráöuneytiö aö blöa efttr gögnum
I málinu, fyrr en þau komi veröi
engin ákvöröun tekin.
Ólafur sagöi aö ekki vsri
algengt aö beiöni bærist til ts-
iands um pólitlskt hæli, ef frá
eru taldlr hópar á borö viö
Vfetnamana. Þó værl hér reyt-
ingur af fóiki sem meö einhverj-
um hætti heföi orölð skilrikja-
laust eftir komu sina hingaö og
nyti þaö vistréttar. Hann sag&i
aö þaö væri spurning hvort póli-
tiskt hæli fengi staöist sem laga-
legt hugtak og þaö þyrfti aö
kanna. — 1 þvi sambandi hlýtur
aö vakna sú spurning hvort viö-
komandi eigi aögang aö sinu
heimalandi og þess vegna erum
viö nú aö biöa eftir upplýsingum
um feril Patricks Gervasonis,
sagöi ólafur.
Þess má geta aö nokkur póli-
tisk samtök hafa lýst yfir stuön-
ingi sinum viö mái Patricks og
hvatt yfirvöld til aö veröa viö
beiðni hans. Þá hafa nokkrir
menn gengiö I þaö aö útvega
honum samastaö og atvinnu hér
á landi. 'bH
lOára svipting mannréttinda
vofir yfir Patrick Gervasoni. frönskum friðarsinna sem vill ekki
gegna herskyldu og hefur beðist hælis sem pólitiskur flóttamaður á íslandi