Helgarpósturinn - 11.07.1980, Blaðsíða 23

23
—he/garpósturínn
Föstudagur 11. júll 1980
Voru átökin á miöstjórnarfundi
Alþyöusambands íslands I slö-
ustu viku upphafiö aö hatrammri
baráttuumnæsta forseta AStsem
veröur kjörinn á þingi sambands-
ins eöa ber aö llta á þessa kosn-
inu tveggja fulltrúa til stjórnar
Húsnæöisstofnunar rikisins sem
venjulegt bitlingastrlö um feitar
og safarlkar nefndarstööur? Um
þetta eru menn ekki á eitt sáttir.
Eitt er þó ljóst hvort sem deilt sé
um þaö hvaö megi ráöa af fyrr-
nefndum miöstjórnar fundi og
þaö er, aö vlöa eru eldar farnir
aö krauma I sambandi viö for-
setakjöriö I haust.
t Innlendri yfirsýn hefur áöur
Hver veröur forseti ASl? Margir kallaöir en aöeins einn útvalinn.
BLOKKAMYNDANIRINNAN ASÍ?
veriöfjallaö um helstu llnur varö-
andi kandidata i forsetaembættiö.
Meö hverri vikunni sem llöur
viröist sá möguleiki fjarlægjast
aö þingiö standi saman einhuga
um ákveöinn einstakling til for-
manns Alþýöusambands Islands.
Ég haföi samband viö nokkra
miöstjórnarmenn og aöra aöila
framarlega I verkalýshreyfing-
unni og leitaöi álits þeirra á þv!
hvaö mætti lesa úr miöstjómar-
fundinum á dögunum. Þaö fór aö
vonum mjög eftir þvl hvar þessir
einstaklingar eru I flokkssveit
settir, Hvernig þeir svöruöu.
Alþýöuflokksmenn lýstu at-
ferli Snorra Jónssonar,
þegar hann lagöi fram tillögu um
Benedikt Daviösson og Björn
Þórhallsson, semóheiðarlegubak-
tjaldamakki af verstu gerö. Meö
þessari tillögu hafi Alþýöubanda-
lagsmenn veriö aö brjóta upp
óformlegt samkomulag, sem
verkalýsflokkarnir tveir —
Alþýöubandalag og Alþýöuflokk-
ur — heföu haft meö sér frá slö-
asta þingi ASt. „Þaö þarf ekkert
aö fara I grafgötu meö þaö hvaö
þama varaögerast,” sagöi einn
Alþýöuflokksmaöurinn sem ég
talaöi viö. ,>Svavar Gestsson og
aörir ráöherrar Alþýöubanda-
lagsins þrýstu á sina menn innan
verkalýöshreyfingarinnar og
kröföust þess aö þeir tryggöu
stuöningsmanni Gunnars Thor-
oddsen sæti I stjórn Húsnæöis-
stofnunar. Þar meö var fariö af
staö meö framboö Björns Þór-
hallssonar, enda þótt Alþýöu-
flokksmenn og Alþýöubandalags-
menn heföu áöur veriö búnir aö
ræöa um samstarf viö þessar
kosningar.”
Þaö var annaö \ hljóö I strokkn-
um þegar ég ræddi viö
Alþýöubandalagsmenn innan
miöstjórnar. Þeir sögöu, aö ekk-
ert samkomulag heföi legiö fyrir
milli verkalýösflokkanna um
menn I stjórnina. „Þaö er þannig
meö kratanna,” sagöi Alþýöu-
bandalagsmaöur,” aö þegar þeir
finna lyktina af einhverjum
bitlingnum þá eru þeir komnir á
fulla ferö. Allt þetta kjaftæöi um
samningsrof af okkar hálfu vlsum
viö beint til fööurhúsanna. Ég veit
nú ekki betur en þeir hafi á
stundum spilaö sóló og þá jafnvel
fengiö stuöning Ihaldsins þegar á>
aö ýta inn einhverjum flokksgæö-
ingnum I hinar ýmsu stofnanir
Alþýöusambandsins.”
Menn túlka sem sé forsögu, or-
sakir og niöurstööur kosninganna
á miöstjórnarfundinum á ýmsa
vegu og er raunar óþarfi aö rekja
þá sögu nákvæmlega. Hún er
kunn úr dagblööum undanfarna
daga. Þaö er kannski talandi tákn
fyrir ástandiö innan Alþýöusam-
bandsins I dag, aö miöstjórnar-
fundurinn sem sllkur var friö-
samur og ekki kom til hnútukasta
á milli manna, enda þótt
stemningin væri stirö undir
niöri. t margnefndri kosningu
voiru þaö sjálfstæöismennirnir
innan miöstjórnarinnar sem
studdu tillögu Alþýöuflokksins og
einn úr liöi Albýöubandalags-
manna. Þeir menn sem ég talaöi
viö voru á einu máli um þaö, aö
þar heföi veriö Einar ögmunds-
son. Hann hefur hins vegar
sjálfur neitaö þvl I blaöaviötali,
enda erfitt aö fullyröa um slfkt
þar sem atkvæöagreiöslan var aö
sjálfsögöu leynileg. Hins vegar
þóttust viömælendur mlnir
nokkuö vissir um aö Einar heföi
þar greitt atkvæöi meö Alþýöu-
flokksmönnum og þá kannski
helst vegna persónulegra deilna
viö ákveöna forystumenn Alþýöu-
bandalagsins I verkalýöshreyf-
ingunni.
En lltum örlitiö á mögulegar
afleiöingar þessa miöstjórnar-
fundar. Þýöir þetta aö verkalýös-
flokkarnir hafi nú þegar kastaö
striöshanskanum og ætli sér aö
berjast óhikaö og vafninga-
laust fyrir sinum formanns-
kandidat. Nokkuö litu
menn þetta uppgjör á miöstjórn-
arfundinum misalvarlegum aug-
um. „Ég held aö þaö sé allt of
sterk viöbrögö, aö túlka þetta
sem .einhverja vlsbendingu um
væntanlegar blokkamyndanir á
Alþýöusambandsþinginu,!’ sagöi
einn miöstjórnarmaöur, en annar
sagöi aö ekki væri hægt aö horfa
framhjá þvl, aö þarna heföu
ákveönar og sterkar linur verlö
dregnar. Sá hinn sami bætti þvl
þó viö, aö þótt þarna heföi veriö
myndaö samkomulag i stll viö
stööuna I flokkapólitlkinni, þ.e.
rikisstjórn á móti stjórnarand-
stööu, þá ætti sitthvaö eftir aö
gerast fram aö þinginu. „Menn
hafa enn nægan tima til aö gera
sér grein fyrir þvl, aö rlkisstjórn-
ir koma og fara, en forysta verka-
Herhlaup vletnamska her-
námsliösins I Kampútseu inn I
Thailand á dögunum hefur enn
aukiö á viösjárnar I Suöaustur-
Asiu, og var þó slst á þær bæt-
andi. Lengi vel haföi víetnamska
herstjórnin látiö þaö afskipta-
laust, aö meöfram landamærum
Kampútseu og Thailands mynd-
aöist belti, þar sem fólk úr vest-
urhéruöum Kampútseu safnaöist
saman til aö sækja matgjafir og
sáökorn til Rauöakrossins og
Flóttamannahjálpar Sameinuöu
• bióöanna. Meö tlmanum uröu
þarna til flóttamannabúöir upp-
flosnaös fólks, jafnframt þvl sem
Börn i flóttamannabúöum i Nong Khai fá mjóikurskammt
AHLAUPIÐ A THAILAND
OG ÁFORM VÍETNAMSTJÓRNAR
þeir sem önnuöust aödrætti fyrir
bólfast fólk inni I landi komu og
fóru.
Af ýmsum ástæöum var þetta
fyrirkomulag vletnömsku her-
stjóninni og skjólstæöingum
hennar I rlkisstjórn Hengs Samr-
ins I Pnom Penh þyrnir I augum.
Ber þar fyrst til, aö griöastaöur
flóttafólksins og matvælaúthlut-
unarsvæöi hjálparstofnana innan
Kampútseu komst brátt undir
áhrif skæruliöahreyfingarinnar
Khmer seraj eöa Frjálsir
Khmerar, sem bæöi er andvlg
Heng Samrin og Pol Pot og kveöst
vilja lýöræöislega stjórn I
Kampútseu. t annan staö er Vlet-
nömum og Hen Samrin meinilla
viö aö matvæli og sáökorn berist
beint til þurfandi landslýös I
Kampútseu, án þess aö hernáms-
yfirvöldin og stjórnin sem þau
hafa sett á laggirnar fái aö hafa
hönd I bagga meö úthlutun lífs-
bjargarinnar og geti notaö hana
til aö efla áhrif sin og völd. Loks
er þaö ætlun vletnömsku her-
stjórnarinnar, aö skjóta
Thailendingum skelk I bringu,
meö þvl aö láta þá finna rækilega
fyrir mætti hervélarinnar sem
stjórnaö er frá Hanoi og beinst
getur gegn landi þeirra hvenær
sem vera skal.
Sem stendur stafar Thailandi
mest hætta af umróti og upplausn
sem hæglega getur fylgt flótta-
mannastraum sem telur hundruö
þúsunda. Thailendingar hafa tek-
iöá móti á annaö hundruö þúsund
flóttamönnum frá Laos, en sá
flóttamannastraumur hefur staö-
iö I áratugi og móttaka og viöur-
gemingur viö flóttafólkiö er I
föstum skoröum. Oöru máligegn-
ir um flóttamannastrauminn sem
hófst eftir innrás Víetnama I
Kampútseu. Þar er um svo mik-
inn fólksfjölda aö ræöa aö ljóst
var frá upphafi aö Thailandi er
ofviöa aö ráöa viö skarann.
Framan af var þvi flóttafólki snú-
iö frá landamærunum.stundumút
I opinn dauöann á vlgvelli strlö-
andi fylkinga eöa þá beint I fjand-
manna hendur. Fyrir fortölur
Sameinuöu þjóöanna og alþjóö-
legra hjálparstofnana breytti
stjórnin I Bankok um stefnu og
heimilaöi byggingu flóttamanna-
búöa rétt viö landamærin.
Þangaö söfnuöust brátt um
300.000 manns, sem hjálparstofn-
anir ala önn fyrir, auk þess sem
birgöaflutningar áttu sér staö yfir
landamærin inn I Kampútseu,
eins og áöur var lýst.
I vor ákvaö Thailandsstjórn og
heiipila þeim hluta flótta-
fólksins, sem þaö kýs, aö snúa
afturtil Kampútseu. Kom I ljós aö
flóttafólkiö kaus aö halda til
þeirra svæöa, sem eru á valdi
skæruherjanna sem berjast gegn
Vletnömum og stjórn Hengs
Samrins. Mótmæltu vletnamska
herstjórnin og stjórnin i Pnom
Penh þessum hætti á heimaflutn-
ingi flóttafólks ákaflega, og Vlet-
namar létu ekki sitja viö oröin
tóm, heldur réöust á flótta-
mannabúöirnar Kampútseu meg-
in viö landamærin og geröu þar
aö auki áhlaup inn I Thailand.
Varö þetta til aö um 80.000
flóttamenn hrökkluöust inn I
Thailand I viöbót viö fjöldann sem
fyrir var. Auk þess stóöu bar-
dagar thailenska hersins og Vlet-
lýshreyfingarinnar er lifseigara
fyrirbrigöi,” sagöi þessi sami
miöstjómarmaöur.
A þessari stundu er erfitt aö
fullyröa, aö þær blokkir sem
mynduöust á tlttnefndum fundi
haldiallar götur fram I nóvember
eins og raunar þegar hefur veriö
minnst á. „Þaö er erfitt aö rýna I
þetta, sagöi aöili innan forystu-
sveitar ASI. ..Þetta er margflókin
taflstaöa þar sem fjölmargir ein-
staklingar eru aö sjá út pottþétt
afbrigöi sem leiöi tilsigurs. Þetta
er kannski flókin taflstaöa fyrst
og fremst vegna þess, aö I fyrsta
lagi eiga báöir verkalýösflokk-
arnir erfitt meö aö koma sér sam-
an um frambjóöanda úr sínjim
rööum og vonlaust er taliö aö þaö
finnist frambjóöandi sem þessir
tveir flokkar geti báöir sæst á.”
I framhaldi af þessu, er ef til
vill rétt aö líta á stööuna og þró-
unina sem-veriö hefur I umræö-
unni um forsetamál Alþýöusam-
bandsins. Almennt voru menn
' sammála um þaö, aö Karvel
Pálmason heföi tekiö af skariö
innan Alþýöuflokksins og sé nú
liklegastur til framboös sem full-
trúi Alþýöuflokksins. „Ég held aö
einleikur Karvels á miöstjórnar-
fundinum og aörar háttstemmdar
yfirlýsingar hans I kjölfariö, sýni
svo ekki sé um villst, aö hann hef-
ur tekiö frumkvæöiö I sinar hend-
ur meöal verkalýösforkólfa krat-
anna,” sagöi einn Alþýöubanda-
lagsmaöur. „Þá heyrist manni
einnig, aö Karl hafi ekkert of
mikinn áhuga á embættinu nú I
seinni tlö. I öllu falli hefur Karvel
greinilega tekiö forystuna á
kratavlgstöövunum, hvaö svo
sem slöar gerist. Þaö má heldur
ekki gleyma þvi aö kratarnir eiga
fólk eins og Jóhönnu Siguröar-
dóttur alþingismann og Jón
Helgason á Akureyri. Þeirra timi
gæti mögulega runniö upp þegar
leyst veröur úr flækjunni I
haust.”
I herbúöum Alþýöubandalags-
manna eru málin öllu flóknari.
Heldur þykir staöa Benedikts
Davlössonar hafa veikst eftir
miöstjórnarfundinn og var hún þó
ekki of sterk fyrir vegna tengsla
hans viö uppmælingaraöalinn
svonefnda. Guömundur J. Guö-
INNLEND
YFIRSÝN
ERLEND
nama dögum saman meö veru-
legu mannfalli, áöur en innrásar-
li&iö hörfaöi til sama lands.
Bardaginn á landamærum
Thailands og Kapmútseu stóö
sömu dagana og utanrlkisráö-
herrar ASEAN-bandalags rlkja
Suöaustur-Aslu sátu á fundi I
Kuala Lumpur, höfuöborg Mala-
jsiu. Voru þar samþykkt haröorö
mótmæli gegn yfirgangi Viet-
nam. Jafnframt ákvaö
Bandaríkjastjórn, aö hraöa áöur
ákveönum hergangnaflutningum
til Thailands.
Slöast en ekki síst uröu vopna-
viöskipti Thailendinga og
vletnamska hersins I Kampútseu
til þess, aö viösjár mögnuöust á
ný meö Vletnam og Klna. Undan-
farnar vikur hefur hvaö eftir
annaö komiö til vopnaviöskipta á
landamærum rikjanna, og kennir
hvor öörum um aö eiga upptökin.
Llklegast er aö Klna sé aö minna
Víetnam á, aö þaö muni kosti
bardaga á tvennum vlgstöövum,
geri vletnamski herinn I
Kampútseu sig llkiegan til aö
troöa Thailandi alvarlega um
tær.
I vor hefur Martin Woollacott,
fréttaritari breska blaösins
GUARDIAN, veriö á löngu feröa-
lagi um Víetnam. I greinaflokki
um ferö slna lýsir hann ástandi I
landinu svo, aö þar rlki bandalag
kommúnista flokksins, bændanna
og hersins. Sveitafólkiö nýtur for-
réttinda framyfir borgarbúa, en
landþrengsli eru svo mikil aö um
helmingur uppvaxandi bænda-
sona er tekinn I herinn um leiö og
þeir hafa aldur til. Herinn er aö
minnsta kosti jafn öflugur nú og
þegar Vletnamstrlöiö viö Banda-
rlkjamenn stóö sem hæst, telur
um miljjón manna. Hernaöar-
yfirburöir Vletnams og bandalag
rlkisins viö Sovétmenn, sem sjá
þvi fyrir hergögnum jafnfram þvl
sem þeir ógna Klna úr noröri,
mundsson neitaöi þvl alfariö I
samtali viö mig, aö þaö kæmi til
greina aö hann gæfi kost á sér til-
forsetaembættis ASt. „Þaö er af
og frá og ég hef marglýst þvl yf-
ir,” sagöi hann.
Nafn Asmundar Stefánssonar
framkvæmdastjóra kemur æ
oftar upp I þessu samhengi, en I
samtali vildi hann engu svara um
möguleikana á hans framboöi.
Allir viömælendur mlnir nefndu
hann þó sem mjög liklegan
kandldat Alþýöubandalagsins,
enda þótt þeir heföu jafnframt
bent á vandamál þvl fylgjandi.
Stærsti hnúturinn er auövitaö sá,
aö Asmundur er félagi I
Bandalagi háskólamanna, en
ekki á skrá hjá neinu aöildar-
félagi ASt. Ýmsir aörir Alþýöu-
bandalagsmenn eru einnig nefnd-
ir og munu renna hýru auga til
embættisins, en eru lltt innl
myndinni á þessari stundu, hvaö
sem gerist á næstu mánuöum
þegar hjólin taka aö snúast fyrir
alvöru.
1 dag virölst ýmislegt benda til
þess aö fastmótaöar blokka-
myndanir veröi ekki fyrir hendi,
þegar fulltrúar mæta til Alþýöu-
sambandsþing eftir fjóra mánuöi.
Þaö veröur þó mikiö makkaö og
„plottaö” og einn Alþýöubanda-
lagsmaöur taldi sig greinilega
finna „viðreisnar” eöa „faömlög
Alþýöuflokksins og Ihaldsins”.
Alþýöuflokksmaöur einn neitaöi
þvl beldur ekki aöspuröur aö
sjálfstæöismenn og jafnvel fram-
sóknarmenn væru þegar farnir aö
ýja aö einhvers konar samstarfi
viö krata.
Þaö er þó margt annaö sero
hvllir á heröum Alþýöusam-
bandsmanna um þessar mundir
en vangaveltur og taktisk útspil
sem forleiki aö forsetakosning-
um. Kjarabaráttan er I algleym-
ingi og samningum miöar lltt.
Þaö er ekki ósennilegt aö ýmsir
láti meira I sér heyra en aðrir I
þeirri samningalotu og minni
vandlega á tilvist slna. Þaö er
nefnilega Alþýöusambandsþing I
haust, og þá veröur forseti kjöiv
inn.
eftir
Guömund
Arna
Stefánsson
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
hefur gert Vietnömum fært aö
leggja undir sig nágrannalöndin
Kampútseu og Laos.
Woollacott minnir á, aö skipan
mála I Vletnam minnir aö ýmsu
leyti á útþenslu rlkisins á fyrri
öldum. Þáverandi keisarastjórn
hélí uppi öflugum her skipuöum
bændasonum, og sá herafli var
notaöur til aö afla fjölgandi þjóö
aukins hrlsgrjónaræktarlands.
Meö þessum hætti færöi rlkið
yfirráö sln smátt og smátt suöur
eftir austurströnd Austur-Ind-
landsskaga, allt til ósa Mekong-
fljóts.
Landþrengsli I Rauöárdalnum,
hjarta Vletnams, hafa aldrei
veriö meiri en nú. Tilraunir til
nýs landnáms I Suöur-VIetanm,
eftir aö landshlutarnir komust
undir eina stjórn I lok Vletnam-
strlösins, hafa fariö út um þúfur.
Yfirgangur stjórnarinnar I Hanoi,
sem sveik öll fyrirheit viö
sunnanmenn, hefur oröiö til þess
aö fólk í Annam og Kotsjin-Kína ei
noröanmönnum mótsnúiö.
Borgarbúar snúa aftur til fyrri
heimkynna, jafnharöan og her-
yfirvöld reka þá út I sveitir til aö
brjóta land.
Auöveldara væri aö hafa hemil
á nauöungarlandnemum, væru
þeir fluttir um langan veg til ann-
arra landa. Laos er stjálbýlt en
llka haröbýlt. Alitlegra land-
námssvæöi er Kampútsea, frjó-
samt land og ekki þétt setið, eftir
aö Pol Pot og menn hans murk-
uöu niður mikinn hluta þjóöar-
innar á valdaskeiöi sínu. Meöan
þaö blóöbaö stóö sem hæst taldi
Víetnamstjórn sig bandamann
stjórnarinnar I Pnom Penh, en
lagöi svo Kampútseu undir sig
meö hervaldi þegar frá leiö.