Helgarpósturinn - 11.07.1980, Blaðsíða 18

Föstudagur 11.
júll 1980

n
Á flótta með sjónvarpinu
Sjónvarpslaus júlimánuBur
veröur kannski öðrum
mánuöum fremur tilefni til þess
aö velta fyrirbærinu sjónvarp
fyrir sér.
Þegar Ríkisútvarpiö kom til
sögunnar, þótti mönnum þaö
ævintyri ílkast aö geta setiö og
hlustaö á raddir manna berast
inn á heimili þeirra á öldum
ljósvakans. En aöeins tveimur
árum eftir stofnun Rlkisút-
varpsins voru menn farnir aö
hafa pata af annarri nýjung sem
þeir kölluöu myndaútvarp. I þvl
væri ekki nóg meö aö hægt væri
aö heyra raddir manna, þar
væri einnig hægt aö sjá þá. Og
væru andlitin sem myndaút-
varpiösendi út ófrlö eöa mönn-
um ekki aö skapi gætu þeir bara
slökkt á tækjunum, svo einfalt
væri þetta.
Biöin eftir Islensku sjónvarpi
tók samt 34 ár. 1 byrjun var
einungis sent út sjónvarpsefni
tvö kvöld vikunnar.
En brátt kom aö þvl aö
útsendingarkvöld sjónvarpsins
voru oröin sex. Aöeins eitt
kvöld, fimmtudagskvöldiö var
eftir og menn gripu fljótlega til
þess ráös aö troöa öllu félagsllfi
i landinu á þetta sjónvarpslausa
fimmtudagskvöld. Pólitlskum
fundum, saumaklúbbum, söng-
æfingum, leshringjum, leik-
æfingum og öllu þvl félagsllfi
sem nöfnum tjáir aö nefna.
mötun aöræöa. Sjónvarpiö talar
viö áhorfandann sem hefur eng-
in t<8t á aö svara. Þaö einá sem
hann getur gert er aö slökkva á
tækinu ef honum ofbýöur efniö.
Eins getur hann náttúrulega
bariö tækiö, sparkaö I þaö eöa
jafnvel mölvaö þaö I spaö ef
hann fær einhver ja ánægju út úr
þvl. En hann nær engu sam-
bandi viö þann sem talar til
hans af skerminum þrátt fyrir
sllk örþrifaráö.
Einnig hefur þvi veriö haldiö
fram aö sjónvarpiö einangri
fólk og komi I staö mannlegra
samskipta. Samanber þaö aö þú
bregöur þér I heimsókn til kunn-
ingja þíns, situr hjá honum og
horfir á sjónvarpiö og ferö slöan
heim til þin aftur, án þess I
rauninni aö hafa hitt hann. En
hvers vegna hefur sjónvarpiÖ
þessi áhrif?
Þvl erhaldiöframaö fólk sem
á annaö borö hafi áhuga á
mannlegum samskiptum láti
sjónvarpiö ekki koma I veg fyrir
þau. Sjónvarpsgláp geti aö vlsu
oröiö aö vana. Menn kveiki
sjálfkrafa á takkanum klukkan
átta á kvöldin og fjölskyldan
sofni slöan út af I bláu skini
sjónvarpsins um þaö leyti sem
dagskránni lýkur. En þegar
menn fari aö hafa meiri áhuga á
aö horfa á sjónvarp en aö um-
gangast fjölskyldu slna vini og
kunningja, þá sé þaö ekki sjón-
varpinu aö kenna, heldur sjón-
varpsáhorfandanum sjálfum.
Hann er einhverra hluta vegna
Ekki er hægt aö neita aö til-
koma sjónvarpsins breytti llfs-
háttum manna á margan hátt.
Margir sjónvarpsáhorfendur
standa sjálfa sig eflaust aö þvl
þessa dagana aö hafa allt I einu
auka tlma aflögu fyrir sjálfa sig
sem þeir eru ýmist himinlifandi
yfir aö hafa fengiö eöa mjög fúl-
ir yfir.
Sjónvarpiö haföi óneitanlega
ýmsa kosti I för meö sér. Fólki
sem ekki var fært aö sækja
sér afþreyingu eöa fræöslu út
fyrir heimiliö, opnaöi þaö nýja
möguleika. Og öll þjóöin gat nú
séö leikrit, hljómleika og kvik-
myndir sem Reykvlkingar sátu
áöur einir aö.
Þrátt fyrir þetta var ekki
laust viö aö ýmsir væru uggandi
um sálartieill þjóöarinnar,
þegar sá draumur var loks orö-
inn aö veruleika aö viö fengjum
Islenskt sjónva'rp. Þeir töldu
aö viö myndum fá yfir okkur
holskeflu af útlendu afþreying-
arefni og hver gat vitaö nema
sjónvarpiö tæki af okkur ráöin
og myndi gera fslensku þjóöina
upp til hópa aö aumingjum, al-
sendis ófærum um aö hugsa
nokkra sjálfstæöa hugsun?
Og innan um og saman viö
hafa alltaf fundist hér á landi
stöku sérvitringar sem ekki
hafa viljaö sjá aö eignast sjón-
varp. Taliö aö slfkur gripur
myndi ganga af öllu fjölskyldu-
Hfi dauöu, og tregaö þá góöu
gömlu daga þegar hægt var aö
fara I heimsókn til kunningj-
anna og tala viö þá, en ekki
horfa á sjónvarpiö meö þeim.
Samkvæmt niöurstööum ým-
issa erlendra fjölmiölafræöinga
hafa þessir menn nokkuö til sfns
máls. Þegar einstaklingurinn
situr einn andspænis sjónvarp-
inu sfnu klukkustundum saman,
eins og stundum vill brenna viö I
erlendum stórborgum þar sem
menn hafa ekki svo mikil sam-
skipti viö nágranna slna eöa
meöborgara, er um algjöra
farinn aö leita á náöir sjón-
varpsins til þess aö losna viö
krefjandi samskipti viö aöra.
En hvers vegna?
Menn hafa á öllum tlmum
haft einhverjar leiöir til þess aö
flýja þann raunveruleika sem
þeir einhverra hluta vegna hafa
ekki getaö horfst f augu viö. Og
flóttinn inn i sjónvarpsskerm-
inn, eöa kannski öllu heldur út
um hann er einungis ein: slfk
leiö. Fyrir daga sjónvarpsins
uröu menn aö notast viö eitt-
hvaö annaö; bækur, útvarp,
plötuspilara, drykkju eöa
imyndaöa sjúkdóma.
Ef sá sem flýja vill raunveru-
leikann heföi ekki sjónvarp,
myndi hann bara finna sér eitt-
hvaö annaö til. Sjónvarpiö sem
sllkt veldur ekki þessari þörf
manna fyrir veruleikaflótta,
heldur er þaö einkar auöveld
leiö til sllks flótta.
Sjónvarpsgláp I óhófi vekur
þvf fremur upp f hugum manna
þá spurningu hvaö menn séu aö
flýja fremur en þaö veki upp hjá
mönnum óbeit á sjónvarpinu
sem sliku. Þó auövitaö sé þaö
misjafnt. Þaö má kannski segja,
aö væri sjónvarpiö ekki til staö-
ar til þess aö hjálpa mönnum til
þess aö flýja frá peninga-
áhyggjum, grútleiöinlegum
hjónaböndum, og fleiru ámóta
skemmtilegu, þá neyddist fólk
til þess aö takast á viö þessi
vandamál sln. Og einnig neydd-
ustmennþá til aö hafa frum-
kvæöi aö þvl sjálfir hvaö þeir
geröu viö frltlma sinn á kvöldin.
Sumarfri sjónvarpsins hressir
örugglega upp á f jölskyldullfiö á
mörgum stööum og kannski
veldur þaö hjónaskilnuöum á
öörum. Island væri alveg kjöriö
land fyrir fjölmiölafræöinga aö
rannsaka I sambandi viö áhrif
sjónvarps á menn og mannlif.
En þaö mun vera óþekkt meöal
annarra sjónvarpsþjóöa aö
sjónvarpiö lokivegna sumarfrla
heilan mánuö á ári hverju.
skýringum.
Þriöja útgáfa. Endurskoöuö I
samræmi viö stjórnskipaöa
stafsetningu.
Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar 1980.
Stafsetning er ákaflega
vinsælt umræöuefni, sérstak-
lega þegar gera á einhverjar
breytingar á henni. Meira aö
segja hiö háa Alþingi þjóöar-
eftir nokkrum manni sem hefur
þótt hún skemmtileg. Samt sem
áöur ganga flestir undir þessa
pligt meö þeim rökum aö þaö sé
nauösynlegt aö hafa einhverja
lágmarkssamræmingu á þvl
hvernig skrifaö er.
Þaö eru aö visu mörg álitamál
I núgildandi stafsetningu. Ég er
. til dæmis aldeilis hlessa á þvi aö
ekki skuli fyrir löngu hafin öflug
barátta gegn ufsóloninu, sem
mm
Bókmenntir
eftir Gunnlaug Astgeirsson

innar hefur hvaö eftir ánnaö
tekiö sér hlé frá á þvl aö leysa
efnahagsvandann, sem var
reyndar óleystur slöast þegar
ég frétti, til þess aö ræöa um
hvernig stafsetja ætti tungu-
máliö okkar. Hefur þar einn
stafur —z— veriö lang mest um-
ræddur en nýjar rannsóknir
sýna aö tlöni hans var langt
innan viö 1/5% I venjulegum
texta.
En aö sama skapi og staf-
setning hefur veriö vinsælt um-
ræöuefni á opinberum vettvangi
þá hafa vinsældir hennar sem
tapaöi öllu hljóögildi fyrir meira
en 600 árum og ég veit ekki til aö
þaö hafi valdiö mönnum
teljandi vandræöum. Hvi skyldi
þá hvarf þess úr rituöu máli
gera þaö?? Eg skal vera meö
þegar stofnuö veröa Landsam-
tökin gegn ufsfionbölinu.
Fyrir fáum árum voru geröár
nokkrar breytingar á stjórn-
skipaöri stafsetningu og nú
hefur BSE gefiö út endur-
skoöaöa stafsetningaroröabók
Halldórs Halldórssonar.
Þaö eru varla til nógu sterk
orö sem lýsa þvl hverskonar
Halldór Halldórsson — besta
stafsetningaroröabókin sem völ
er á, segir Gunnlaugur m.a. i
umsögn sinni.
þarfaþing stafsetningaroröa-
bækur eru. Hversu vel sem
menn læra stafsetningu, þá er
alltaf þörf á þvi aö fletta upp
oröum og min reynsla er sú aö
einföldustu atriöi geta oröiö aö
meinlokum sem opnast ekki
nema meö þvi aö fletta upp.
Stafsetningaroröabók
Halldórs Halldórssonar er besta
stafsetningaroröabókin sem völ
er á, þær eru nú reyndar ekki
margar I okkar oröabókafátæka
landi, en þessi hefur sér þaö til
ágætis aö meö mörgum oröum
eru skýringar sem sýna tengsl
þess viö önnur orö eöa uppruna
og auka manni þannig skilning á
oröunum.
Þetta er bók sem allir sem á
annaö borö skrifa ættu aö hafa
viö hendina.
Loftferðafé-
lagið tilkvnnir
brottförtil
New York
Flugleikur á Borginni. Ahorf-
endur ganga um borö f þotuna
Flóka Vilgeröarson. Förinni er
heitiö til New York og aftur til
baka. Ahöfnin samanstendur af
leikurunum Gisla Rúnari Jóns-
syni, Eddu Björgvinsdóttur,
Eddu Þórarinsdóttur, Guölaugu
Bjarnadóttur og Sögu Jónsdóttur.
Feröalangarnir eru áhorfendur
sem láta fara vel um sig I sætum
sinum. Von bráöar fara flug-
freyjurnar á stjá, bjóöa upp á
drykk og rabba viö farþegana.
Helgarpósturinn haföi sam-
band viö Gisla Rúnar Jónsson
sem er flugstjóri I þessari ferö og
spuröi hann aö þvl hvernig áhorf-
endur heföu brugöist viö þessu
nýstárlega leikformi.
Gisli Rúnar sagöi aö þeir heföu
brugöist alla vega viö.
„Sumir fara alveg I rusl þegar
flugfreyjurnar fara aö tala viö
þá”, sagöi hann.
„Þeir reyna aö horfa I aörar
áttir og vita greinilega ekkert
hvaö þeir eiga af sér aö gera.
Enda eru þeir ekki vanir þessu.
En eins og oft vill veröa meö
landann þá lifnar yfir fólki þegar
þaö er búiö aö fá sér kannski eitt
glas og þá finnst þvi heilmikiö
sport 1 aö vera þátttakendur I
sýningunni og svara flugfreyjun-
um fullum hálsi þegar þær spyrja
einhvers. Þá reynir á þolrifin hjá
þeim aö vera fljótar aö hugsa þvi
þaö er ekki hægt aö halda sig fast
viö handritiö I þannig tilvikum”.
Aöspuröur um aösókn aö sýn-
ingunni sagöi Gisli aö þau heföu
ekki haft fjármagn til þess aö
auglýsa hana mikiö upp og heföu
þvi átt á öllu von. Þaö heföi veriö
flnt veöur og fólk heföi veriö mik-
iö út úr bænum. En aö frumsýn-
ingunni á fimmtudagskvöldiö fyr-
ir viku og aö sýningunni á föstu-
dagskvöldiö heföi aösókn veriö
góö.
„En á sýninguna s.l. laugar-
dagskvöld var uppselt og uröu
margir frá aö hverfa”, sagöi
hann.
Þess má geta aö Júlileikhúsiö
mun sýna Flugkabarettinn út júll
mánuö, á fimmtudags-, föstu-
dags- og laugardagskvöldum.
Þeir sem hafa áhuga á aö bregöa
sér meö Flóka Vilgeröarsyni til
New York og aftur til baka á met-
tlma (feröin tekur aöeins eina
klukkustund), geta keypt sér far-
miöa I gestamóttökunni aö Hótel
Borg á svo aö segja öllum timum
sólarhringsins. Góða ferö. EI
Hver hefur ekki áhuga fyrir aö bregöa sér til New York ásamt þessum
traustvekjandi flugstjóra og flugfreyjunum föngulegu?
Sumarsýning i Norræna
Nú er nýbyrjuö sumarsýn-
ing Norræna hússins 1980. Und-
anfarin sumur hefur Nor-
rænahúsiö boöiö 2-3 íslenskum
listamönnum aö sýna saman af-
rakstur vinnu sinnar. Aö þessu
sinni eru þaö fjórir myndlistar-
menn sem sýna, þrlr málarar og
einn myndhöggvari.
Þeir Benedikt Gunnarsson,
Guömundur Eliasson og Jó-
hannes Geir eru allir á svipuöu
reki, fæddir á þriöja áratugnum.
unnar I olfu og pastel. Þessar
myndir eru flestar I ætt viö
fyrri verk Benedikts, þær þræöa
einstigiö milli hlutkenndrar
og óhlutkenndrar myndlistar.
A ýmsum stööum örlar á
einhverju sýnilegu, annaö
hvort úr náttúrunni eöa frá
höfninni og atvinnulffinu. Hin
hálfkúbfska umgjörö og upp-
bygging varnar þó þvf, aö fyrir-
myndin sjáist glöggt. Hér eru
greinileg áhrif frá Parlsar-
skólanum og sniögengur Benedikt
Siguröur Þórir Sigurösson er
þeirra yngstur, 32 ára gamall.
Allir eru þessir listamenn kunnir
hér, bæöi af einkasýningum og
samsýningum.
Benedikt er frá Súgandafiröi.
Eftir nám viö Myndlista- og
handföaskóla lslands hélt hann til
frekara náms á listaháskólann I
Kaupmannahöfn og sföar til
Parlsar og Madrid. Hann á 24
myndir á sýningunni, aöallega
lfkt og Nicolas de Staél foröum,
alla flokkun I abstrakt og figúra-
tlvu. Myndir Benedikts eru þegar
best lætur, ákaflega næmar stll-
færingar, mildar i lit, en skarp-
lega unnar.
Jóhannes Geir er skagfirskur,
fæddur á Sauöárkróki. Hann
stundaöi nám viö Myndlista- og
handlöaskóla lslands og I Kaup-
mannahöfn á árunum 1945-50.
Myndir Jóhannesar standa rót-