Helgarpósturinn - 11.07.1980, Blaðsíða 22

22
Föstudagur 11. júlí 1980.hí=>l[JF=irpn^tl irinn
BLAÐAMAÐUR í EINN DAG ...
Jón Hjartarson leikari gerðist blaðamaður eina dagstund fyrir
Helgarpóstinn og hann valdi sér verkef nið: Menningin í atvinnulff inu.
Jón er enginn nýgræðingur í blaðamennsku, því að hann starf aði sem
blaðamaður á Vísi um árabil hér á árum áður eða þar til hann ákvað
að helga leiklistinni alla krafta sína. Hann er nú formaður Leikfélags
Reykjavíkur. Jóni hef ur löngum verið umhugað að auka tengsl menn-
ingarog atvinnulífs og vann á sínum tíma til verðlauna í leikritasam-
keppni menningar- og fræðslusamtaka alþýðu og hefur það leikrit
hans verið sýnt víða á vinnustöðum síðustu misserin.
Þaö voru einnig haldnir menning-
ardagar á Akureyri, þar sem
voru tvær sýningar — annars
vegar á verkum úr Listasafni al-
þýöu og hins vegar sýning á
verkum og munum eftir starfs-
menn i Slippstööinni á Akureyri.
Götulifiö i miöborg Reykjavik-
ur, gáskafuliar uppákomur á
listahátxö, útimarkaöur og sá
óformlegi mannfagnaöur, sem
daglega á sér staö i kvosinni
þessa sólriku vordaga, opna augu
manns betur cn áöur fyrir þeirri
þörf, sem viö höfum fyrir unaös-
bót i daglegu amstri okkar. Þó aö
viö sækjum leikhús, tónleika og
myndlistarsýningar af mikiili
elju okkur til ánægju og yndis-
auka, séum þar að auki miklir bió
og sjónvarpsþrælar, þá fulinægir
þetta allt ekki fortakslaust upplif-
unarþrá okkar. Viö n jótum, hrif-
umst, sköpum jafnvel stemmn-
ingu, en fyrst og fremst er hlut-
deild okkar fólgin I þvi aö þiggja.
Störf gefa mismikla möguleika
fyrir sköpunargleði og virkt
og Tryggva Þór Aðalsteinsson,
sem þar starfa, en Menningar og
fræðslusambandið, MFA, hefur
haft ýmsa tilburði til þess að
auðga menningu á vinnustöðum
með listsýningum, námskeiða-
haldi fyrir verkalýðsfélaga, út-
gáfustarfi og fleiru.
— Fólk keppir að þvi eftir bestu
getu að skapa sér velliðan á
heimilum sinum, segir Stefán, þvi
skyldi það ekki leitast við þetta á
vinnustöðum llka. Það er eins og
þessi samanburður hvarfli ekki
aö fólki. A vinnustað eyða flestir
helmingnum af vökutima sinum
og auðvitað mikilsvert að mönn-
um liði þar bærilega. Nú, fólk
ræður að sjálfsögðu sjálft sinum
heimilum, en þó að vinnustaðir
séu i eigu einstaklinga og félaga
eru þeir raunar, þegar allt kemur
til alls i eigu samfélagsins, sem
leggur þeim til kapitalið. Það er
meira en hálf öld siðan islensk fé-
lagsmálalöggjöf fór að taka til
aöstæðna á vinnustöðum og setja
ákvæði, sem var ætlað að fyrir-
byggja að heilsu manna væri mis-
boðið. Og alla tið siðan hefur lög-
gjafinn verið að bæta sig i þessu
og taka æ meira mið af velliðan
manna á vinnustað.
Tækniþróun seinni ára er á
vissan hátt fjandsamleg sköp-
unarhlutverki verkamannsins
Það er t.d. mikill munur á þvi
hvort menn smiða hlut með hönd-
unum, eða ýta á takka, gangsetja
tölvukerfi sem framkvæma verk-
ið. Það ber i meira að segja á
þessu i fiskiðnaðinum okkar i
auknum mæli. Nú eru komnar
flóknar vélar, flökunarvélar og
þviumlikt, sem leysir handverkið
af hólmi. í þessum störfum var
SKÖPUNAR
HLUTVERK
VERKA-
MANNSINS

vera trésmiður, það væri svo
gaman að fást við þetta efni,
timbrið. Þvi miður er það list-
ræna i starfinu að glatast. Mögu-
leikar manns til þess að þróa i
starfinu þá hæfileika, sem I
hverjum og einum búa, fara
þverrandi.
Menningar og fræðslusamband
alþýðu hefur leitast við að
flytja leiklist, myndlist og
tónlist inn á vinnustaði.
Einstök starfsmannafélög
höfðu áður, mörg hver við-_
leitni í þessa átt. Hengja myndir
á veggi, lifga upp á vinnu-
staðinn(með einhverju móti.
Þessi félög hafa verið skemmti-
menningar- félög, skipulagt leikhús-
og tón leikaferðir, séö um árshátiðir
og þess háttar. En skipulagt starf af
þessu tagi hefst með stofnun MFA
og samvinnu þess við listasafn
Alþýðusambands Islands. Tals-
vert hefur verið um myndlista-
Sýningar út um land, á vinnustöð-
um og eins i tengslum viö einhver
hátiðahöld verkalýðsfélaganna.
Við hleyptum fyrst af stokkunum
leikþætti 1973.
Vésteinn Lúðviksson samdi
fyrir okkur þátt, sem sýndur var
á nokkrum vinnustöðum og jafn-
framt voru settar upp á þessum
stööum myndlistasýningar, og i
tengslum við þetta höfðum við
kynningu á MFA ásamt spjalli
um dægurmál verkalýðsfélag-
anna. Siðastliðið ár höfum við
sýnt leikþáttinn „Vals” á vinnu-
stöðum viðsvegar um Reykjavik-
ursvæðið og i nágrenni þess. Það
er hugur i mönnum að halda slikri
starfsemi áfram. Erlendir gestir
hafa heimsótt okkur og troðið upp
á vinnustöðum, aðallega
söng hópar. — Sumarið 1978
efndi MFA til menningar
daga sjómanna og
fiskvinnuslufólks i
Vestmannaeyjum i
samstarfi við fjölda
aðila
haldið áfram að sögn þeirra
Stefáns og Tryggva og verða
málmiðnaðarmenn og skipasmið-
ir liklega áfram i sviðsljósinu á
næsta ári.
— 1 samningunum 1977 fékkst
viðurkennd heimild fyrir starfs-
fólk til að halda vinnustaðafundi
til þess aö fjalla um
málefni starfsins og
^ staðarins. Þetta
gæti

við hja
um menninkai
- A Ö'g rætt við Stefán
Tryggva Þór Aðafsteinsson
irf í atvinnulífinu ^
eru að gera núna á prestastefn-
unni, það er að láta fólk fara að
syngja aftur i kirkjunum. Svipað
er uppi á teningnum i „kultur”--
stefnu Norðurlanda. Allt miðar
þetta að þvi aö virkja hæfileika
fólks i skapandi starfi, hvort sem
viö köllum það menningujist, eða
eitthvað annað.
Sá óhóflegi vinnutimi sem við-
gengst hér á landi, veldur þvi að
öll svona viðleitni verður horn-
reka. Það er búið að berjast fyrir
þvi frá upphafi verkalýðs
hreyf ingarinnar að færa
vinnutimann niður. Þetta
hefur samt gengið i
öfuga áttog farið
versnandi alveg frá
^ striðslokum. Fólk
fær ekki sinnt
hugðarefnum
sinum nema
vinnutiminn verði
styttur. Og hvaða
vit er i þvi fyrir
atvinnurekendur að
kaupa þreytt vinnu-
afldýrum dómum.
Það viröist ekki
vanta peninga
þegar vinna þarf
eftir- og nætur
vinnu. — Það er
uppgefið fólk við
störfin. Erum
við ekki búnir
að stunda 10
þorskastrið og öflum
nú svo mikið
af fiski að ekki er
hægt að selja?
Þegar efnt var tii Menningardaga I Vestmannaeyjum ekki ails fyrir
löngu hélt framkvæmdastjórn þeirra blaðamannafund til að kynna þá.
Hér sjást helstu aðstandendur menningardaganna, þ.e. frá vinstri
Tryggvi Þór Aðalsteinsson, Karl Steinar Guðnason, Stefán Ogmunds-
son, Páll Zophaniasson, bæjarstjóri f Eyjum og Vilborg Harðardóttir
sem var framkvæmdastjóri menningardaganna.
frumkvæði starfsfólks. Andrúms-
loft og umhverfi vinnustaða er
lika æði mismunandi með tilliti til
þessa. Það varðar líkamlega og
andlega heill hvers manns að
hann fái notið sins atgerfis og
njóti sin i hlutverki sinu. Mikið
vinnuálag og tæknivæðing okkar
tlma er þessum mannréttindum
ekki til framdráttar.
Ég gekk inn á skrifstofu Menn-
ingarog fræðslusambands alþýðu
viö Grensásveg til þess að ræöa
þessi mál við Stefán ögmundsson
margt afburðafólk hvað hæfni
snertir og það fékk útrás fyrir
þessa hæfileika sina.
Það er hætta á að örtölvubylt-
ingin, sem nú er 1 vændum geril-
sneyði vinnuna, rýri skapandi
tengsl mannsins við verkefnin.
Þessi þróun verður varla stöövuð,
hún viröist óstöövandi, en eitt-
hvað verður aö koma I staðinn.
Enska ljóðskáldið Hugh Auden
sagöi einhverntlma I viðtali að
hefði hann ekki lent I þvl aö veröa
rithöfundur, hefði hann kosið að
á staðnum. Þetta mót var nefnt
„Maðurinn og hafið” og var liður
i samnorrænu verkefni. Gott
samstarf hefur tekist milli
fræðslusamtaka verkalýðsins I
Danmörku, Noregi, Sviþjóö,
Finnlandi og á tslandi og þau hafa
myndað með sér samband (Ar-
betarnas Bildningsforbund I
Norden). Svokallaðir menningar-
dagar eru eitt af verkefnum þess-
ara samtaka. A slikum mótum er
reynt aö gera grein fyrir kjörum
og aðstæðum tiltekinnar starfs-
stéttar, menningu hennar og llfs-
baráttu, með það fyrir augum aö
auka veg og viröingu þess fólks,
sem vinnur þessi tilteknu störf. —
Mótið I Vestmannaeyjum var hiö
fyrsta sinnar gerðar hér á landi
og þótti takast vel.
Dagana 8.-11. mai I vor stóö svo
MFA fyrir menningardögum á
Akureyri. Þetta var einnig liður i
samnorrænu verkefni og er i
hverju Noröurlandanna valinn
einn vinnustaður sem eins konar
miðpunktur verkefnisins. Hér
varð Slippstöðin á Akureyri fyrir
valinu, Haldnar voru myndlista-
sýningar, sýning á verkum
starfsmanna og fleira, ennfremur
ráðstefna málmiðnaðarmanna
víðsvegar að, en hún bar yfir-
skriftina „Vinnustaðurinn og
heimilið”. — Slikri starfsemi þ.e.
að efna til menningardaga meöal
vissra stétta eða starfshópa mun
táknað þáttaskil. Þetta opnar lika
möguleika til þess aö hafa ein-
hverjar uppákomur eins og list-
sýningar á vinnustööum.
Trúnaðarmannanámskeiðin,
sem MFA hefur verið með hafa
auðvitað gert mikið gagn. En nú
er komið i samninga að trúnaöar-
menn hafa heimild til þess að
sækja námskeið eina viku á ári og
halda launum sinum á meðan. —
Þessi námskeið eru haldin i
Olfusborgum, en þar þjálfar fólk
sig i málflutningi, sögu og starfs-
háttum verkalýðshreyfingarinn-
ar og þess háttar. Slik þjálfun og
fræðsla eru auðvitað mikils virði
og ætti að auka virkni einstakra
starfshópa.
— Við höfum reynt að nálgast
vinnustaði með þessa starfsemi
alla, þannig að fólkið á vinnu-
staönum hefði sjálft hönd i bagga,
sagði Stefán, ennfremur með það
I huga að fólkið gerði eitthvað i
þessa veru af eigin frumkvæði.
Við viljum fara svipað að og þeir
Mótsetningarnar eru alveg furðu-
legar. Svo er heimtað að frjálst
framtakblifi,en um leið ogábját-
ar á rikisstjórnin að ausa úr sjóð-
um almennings til bjargar vit-
leysunni.
En það er sumsé áhugi fyrir þvi
að halda þessu áfram og reyna að
virkja fólk betur meö. Okkur hef-
ur til dæmis dottið I hug aö sam-
vinna gæti tekist með leikfélögun-
um úti um land og verkalýðs-
félögunum, enda oft sama fólkið I
þessum félögum.
Við skulum vona að þessir
háborgaralegu átklúbbar, lions
og hvað þeir nú allir heita, full-
nægi ekki alveg félagsþörf lands-
manna. Og 1 þessum félögum er
annað kynið alveg útilokað nema
til að dansa viö þegar þarf að
auka á gleðina. Verkalýðsfélögin
mega ekki láta þessa klúbba
lama starfið. Astandið i jafn-
réttismálum er reyndar ekki gott
I verkalýðsfélögunum, en það er
efni I aðra grein.
Jón Hjartarson blaðamaður í
einn dag