Helgarpósturinn - 09.01.1981, Blaðsíða 23

hnlrjarpn^t, trinn Föstudag.r »■ janOar 1981
Þegar Utlendingum er sagt,
aö á Islandi séu gefin út sex dag-
blöö og aö auki fjöldi timarita
trúa þeir ekki sinum eigin eyrum.
Miöaö viö, aö IbUafjöldi á landinu
er ekki nema um 240 þUsund
veröum viöli’ka aö viöurkenna, aö
þaö er harla ótrUlegt. Enda viöur-
kenna allir sem fylgjast meö i
fjölmiölaheiminum, aö sá mark-
aöur er löngu mettaöur, og
minnstu dagblööin hanga vægast
sagt á horriminni.
öll dagblööin, ekki aö Morgun-
blaöinu undanskildu eiga viö
greiösluvanda aö etja, vegna
lausafjárskorts, og þar er ástand-
an hátt”, segir Eiöur Bergmann
Otgáfustjórn Alþýöublaösins-
/Heigarpóstsins hefur ekki dregiö
dul á þaö, aö halli var á rekstrin-
um á siöasta ári. Aö sögn Bjarna
P. Magnússonar formanns blaö-
stjórnar blaöanna á haUinn rætur
sinar aö rekja til sameiginlegs
rekstrar 1 Blaðaprenti.
Jóhann H. Jónsson
framkvæmdastjóri Timans segir
hinsvegar, £* afkoman á siöasta
ári hafi alls ekki verið svo afleit.
Hann gerir ráö fyrir þvi, aö rekst-
urinn sýni ekki tap, þrátt fyrir
ógreidda skuld til Blaöaprents,
PRESSAN Á KÚPUNNI?
inu I efnahagsmálum þjóöarinnar
fyrstog fremst kennt um. En þaö
kemur fleira til. Jóhann H. Jóns-
son fraipkvæmdastjóri Timans
segir um þetta mál, aö Islensk
dagblöö hafi I rauninni veriö leUc-
in grátt I mörg ár, Hann segir, aö
fyrsti óleikurinn sem þeim hafi
veriö gerður hafi verið banniö viö
tóbaksauglýsingum . Þar með
hafi sterkustu auglýsendurnir
með erlent fjárpiagn, veriö Ur
sögunni. Meö tilkomu sjónvarps-
ins var lika tekinn stór biti frá
blööunum, en tsland er hiö eina
Noröurlandanna þar sem leyföar
eru auglýsingar i rikisUtvarpi. Og
nú upp á siökastiö hafa auglýs-
ingar i sjónvarpinu verið hag-
kvæmari en i dagblöðunum, og
þaö hefur enn aukiö á vandann.
Þessi skortur á lausafé hefur
leitt til þess, aö Alþýöublaö-
iö/Helga rpóst urinn, Þjóöviljinn,
Vlsir og Timinn, sem öll eru
prentuö I Blaðaprenti, og eignar-
aöilar aö þvf, hafa á undanförnu
ári ekki greitt raunverulegan
prentkostnaö. Skuldir þessara
blaöa viö Blaöaprent eru þvl
orönar umtalsveröar, hlaupa á
tugum milljóna gamalla króna.
Fjárhagsstaöa Þjóöviljans hef-
ur veriö mjög erfiö. Eiöur
Bergmann framkvæmdastjóri
segist gera ráö fyrir þvi, aö tap
slöasta árs nemi um 750 þúsund
nýkrónum eöa 75 milljónum
gamalla króna „Þetta er
voðalega kritiskt ástand, og ég
skil ekki hvernig á aö vera hægt
að reka þessi blöö áfram á þenn-
eftir mikiö rekstrartap á árunum
1976—’78. „Við eigum hinsvegar i
greiðsluerfiöleikum, en ég held að
það fari eftir ööru ástandi I
þjóöfélaginu, þaö bitnar á okkur,
þegar illa gengur i fyrirtækjun-
um”, segir Jóhann.
„Þaö er ekkert launungarmál,
aö viö eigum 1 greiösluvandræð-
um. Uppgjöriö fyrir siöasta ár er
ekki tilbUiö, svo þaö er erfitt aö
aö átta sig á þvi hvernig rekstur-
inn hefur veriö. En viö höfum
ekki yfirþyrmandi áhyggjur af
þvl, ég held það veröi ekki tap”,
segir Hörður Einarsson
framkvæmdastjóri VIsis. Raunar
kemur fram á baksiöu
Helgarpóstsins I dag aö veriö er
aö reyna ýmsar leiðir til aö rétta
við f járhag blaösins. „En viö höf-
um áhyggjur af þvi, þegar viö
getum ekki greitt starfsfólkinu
kaup vegna skorts á lausafé —
liklega meiri áhyggjur en starfs-
fólkiö sjálft”, segir Höröur
ennfremur.
Aö sögn SveinsR. Eyjólfssonar,
framkvæmdastjóra Dagblaösins
var afkoman áriö 1980 sæmileg,
en þó ekki eins góö og 1979.
„Fyrstu tölur gefa ekki til kynna,
aö þaö hafi verið tap, en okkur
vantar reiöufé”, segir Sveinn R.
Eyjólfsson.
Ýmsir, sem eru hnútum
kunnugir I blaöaheiminum, draga
þó I efa, aö staöa þessara blaöa sé
eins góö og af er látiö. Bent er á,
aö áriö 1978 hafi Timinn skuldaö
um 80 milljónir (gamalla) króna
Frá þvi Moamer Kadhafi náði
einvaldstign yfir Libýu, hefur
hann látlaust fengist við að færa
út veldi sitt. Stórmennsku hans
nægja siður en svo yfirráð yfir
þrem til fjórum milljónum
manna i strjálbýlu landi sem að
mestu er eyðimörk. 1 krafti riku-
legra oliutekna hefur Kadhafi
leitað ýmissa ráða til að láta ræt-
ast hugmyndir um „sameiningu
araba” eða þá „islamskt heims-
veldi” undir sinni stjórn.
1 þessari viku varð Kadhafi loks
verulega ágengt að koma stór-
veldishugmyndinni i fram-
kvæmd. Þá var kunngerð sam-
eining Libýu og nágrannarikisins
Chad i rikjabandalag, þar sem
ekki fer milli mála að Kadhafi og
löngu, að friðurinn rofnaði, og nú
skiptust menn i tvennt.v Annars
vegar var liðsafli Goukouni
Oueddei íörseta sem haíði á sinu
bandi islamska norðanmenn, en
kristnir sunnanmenn börðust
undir merkjum Hissene Habre
landvarna ráðherra.
Kadhafi tók snemma aö not-
færa sér upplausnarástandið i
Chad til að fær.a út veldi Libýu.
Fyrst var libýskur her sendur inn
i Tibesti-auðnina, um 100 km
breitt belti á landamærum rikj-
anna, árið 1973. Tveim árum siö-
ar færði Kadhafi sig upp á skaftið
og lagði undir sig Libýu
Aouzou-ræmuna, annaö belti
þvert yfir Chad, þar sem taliö er
að úran finnist i jörðu.
og telja I meira lagi óliklegt, aö
tekist hafiaö greiöa þann skuída-
hala meö aukningu auglýsinga-
tekna og aukinni sölu eingöngu.
Þar hljóti að hafa komiö fé ann-
arsstaðar frá.
Eins og fyrr segir er jafnvel
skortur á reiöufé á Morgun-
blaöinu, en að sögn Haraldar
Sveinssonar framkvæmdastjóra
blaðsins hefur reksturinn gengið
vel. „Siðasta ár var toppár I aug-
lýsingum, og upplagið vex jafnt
og þétt. NU er það komiö yfir 42
þUsund eintök og hefur undan-
farin ár vaxið likt og Ibúafjöldinn
á Islandi, og þá erum viö
ánægöir”, segir Haraldur.
Aðal vandamál Þjóðviljans er
hinsvegar sá, aö mjög hefur
dregið Ur auglýsingum, aö sögn
Eiös Bergmann, og upplagiö hef-
ur minnkaö nokkuö undanfarin
ár. Samdráttur hefur lika orðiö á
auglýsingum I Dagblaöinu,
Sveinn R. Eyjólfsson álitur, aö á
siöasta ári hafi minnkunin veriö
um 10%. Aðrir þykjast þó geta
sýnt fram á aö samdrátturinn sé
um 30%. Upplagiö hefur hins-
vegar haldist óbreytt, aö sögn
hans, 26—28 þUsund, eins og veriö
hefuralltfrá upphafi. ÍTImanum
hefur hlutfall auglýsinga hins-
vegar veriö hagstætt, að sögn
framkvæmdastjórans, og salan
aukist nokkuö. 1 Visi hefur ekki
dregiö úr auglýsingum, og sömu
sögu er að segja af Helgarpóstin-
um, Höskuldur Dungal auglýs-
ingastjóri segir 1980 hafa verið
„gottauglýsingaár”.
Kadhafi — stórveldið I augsýn?
HERHLAUP ÞVERT YFIR SAHARA
VEKUR UGG HJÁ AFRÍKURÍKJUM
her hans hefur aðstöðu til að láta
sameininguna verða meira en
nafnið tómt.
Chad er mikið landflæmi langt
inn á meginlandi Afriku og teygir
sig frá miðbiki Saharaeyðimerk-
urinnar i norðri allt suður i regn-
skógabeltið. Frá þvi landið fékk
sjálfstjórn undan nýlenduveldi
Frakka, hefur verið þar nær lát-
laus innanlandsófriður. Megin-
átökin hafa staðið milli islamskra
ættbálka i strjálbýlum og
hrjóstrugum norðurhluta lands-
ins og kristinna svertingja i þétt-
býlum og frjósömum suðurhéruð-
um.
Itrekaðar tilraunir Frakka til
að stilla til friðar i Chad fóru út
um þúfur. Þá komu til skjalanna
Samtök Aírikurikja sem varð
það ágengt i byrjun siðasta árs,
að hvorki meira né minna en ell-
efu striðandi fylkingar hétu aö
leggja niður vopn og sameinast i
einni ríkisstjórn. Ekki leið þó á
Þegar friðslit urðu svo I ein-
ingarstjórninni i Chad i fyrra,
tiélt Kadhafi uppteknum hætti og
studdi Oueddei trúbróður sinn og
islamskan her hans. Engu að
siður tókst Habre landvarnar-
ráðherra að halda mestum hluta
höfuðborgarinnar Ndjamena.
Stóð i þófi milli fylkinganna fram
eftir árinu með töluverðu mann-
falli og stórfelldum landflótta
óbreyttra borgara undan ófriðn-
um.
Arum saman hefur Kadhafi
keypt af sovétmönnum ógrynni
hergagna og fengið frá þeim og
Austur-Þjóðverjum fjölda her-
tæknimanna og herþjálfara til að
kenna sínum mönnum að beita
vopnunum. Arangurinn hefur
ekki verið i neinu samræmi við
erfiðið. Tilraunir libýska
einvaldans til að
steypa af stóli með undirróðri,
vopnasmygli og útgerð flugu-
manna rikisstjórnum i nágranna-
löndunum Egyptalandi, Súdan og
Túnis fóru út um þúfur. Sveit
málaliða Kadhafis af ýmsum
islömskum þjóðum, „Islamska
hersveitin”, fór hrakfarir, þegar
hún var send til Úganda að styðja
Idi Amin I lok valdaferils hans.
Frakkar og aðrir sem láta sig
framvindu mála á þessum
slóðum nokkru skipta, töldu i
Ijósi fenginnar reynslu, að
Kadhafi og her hans væri um
megn að koma við i Chad ihlutun
sem um munaði. En annað kom á
daginn. Nokkru fyrir jól birtust á
vlgvöllunum I Chad herflokkar
Islömsku hersveitarinnar búnir
sovéskum skriðdrekum af
gerðunum T-54 og T-55, þungum
sovéskum fallbyssum og Mig-þot-
um. Alls er talið að 4000 manns
séu i þessum llbýska her, og af
þeim hóp var 2500 beitt til að
hrekja hermenn Habre frá
Ndjamena i einni snarpri atlögu.
Sjálfur flýði Habre til nágranna-
En fjöldi dálksentSmetra á
auglýsingaslöum segir ekki alla
söguna. Vandaujáliö er fyrst og
fremst þaö, aö auglýsingarnar
innheimtast seint og illa, og þaö
er opinbert leyndarmál I blaöa-
heiminum, aö mörg.
blööin séu óspör á
aíslætti, jafnvel upp I 80%. Vegna
slæmra heimtuá peningum hefur
auk þess oröiö aö taka
skammtlmalán, sem eykur
rekstrarkostnaöinn óhjákvæmi-
lega. Blööin, sem eru prentuö I
Blaöaprenti, hafa bjargaö sér Ut
úr vandræöunum aö nokkru leyti
meö þvl aö safna skuldum viö
prentsmiöjuna. En þaö er eins og
aö pissa I skóinn sinn, þvi sam-
vinna blaöanna um Blaöaprent
byggist á þvl, aö fyrirtækiö sé
rekiö hallalaust. Þvi kemur aö
þvi fyrr en seinna, aö þessar
skuldir veröur aö greiöa.
Ein af skýringunum á því, aö á
Islandi hefur veriö hægt aö gefa
Ut sex dagblöð, er sú aö til
skamms tima voru þau öll tæki
stjórnmálamanna I valdabaráttu
þeirra. Blööin hafa einfaldlega
ekki verið „látin fara á hausinn”
til þessa, enda hafa þau verið
ómetanleg stoð manna f klifri
slnu upp hinn pólitlska metoröa-
stiga. En nú viröist ástandiö vera
oröiö þannig, aö stjórnmála-
mennirnir sjá sér ekki lengur
sama hag I þvi og áöur aö halda
Uti blöðunum meö slfelldum
„reddingum”.
Þvl eru menn nú farnir aö leita
annarra leiöa til aö styrkja stööu
blaðanna. Ein leiö sem hefur
verið nefnd er ríkisstyrkur eins
og hefur tíðkast á hinum
Noröurlöndunum um árabil.
Sterkustu rökin meö þvi fyrir-
komulagi eru þau, aö rlkinu beri
skylda til aö tryggja þaö, aö sem
flestar skoðanir eigi sem
greiöastanaögang aö dagblööum.
En rikisstyrkur hefur ekki fengiö
góöan hljómgrunn meöal for-
ráöamanna blaöanna. Þó hafa
ýmsir bent á, að rlkinu beri aö
greiöa að fullu fyrir þá þjónustu
sem þaö fær I blööunum, m.a.
fyrir birtingu dagskrár útvarps
og sjónvarps.
Aðrir halda þvl fram, að fram-
tiðin sé sú, aö litlu flokksblööin,
YFIRSÝN
rikisins Kamerún en sendi liðs-
menn sina sem sluppu úr
bardaganum til heimkynna sinna
i héraði við landamæri SUdan.
Herferð frá Libýu til suður-
héraða Chad bar vott meiri
hernaðarmætti og hernaðarleikni
en nokkurn óraði fyrir að Libýu-
einvaldur ætti yfir að ráða. Akst-
ur skriðdreka og þungra fall-
byssna þúsund kilómetra leið
þvert yfir Sahara er slikt vanda-
verk, að hér getur ekkert riki i
Norður-Afriku talið sig óhult fyrir
libýsku herhlaupi, bjóði Kadhafi
svo við að horfa. Eftir á þykjast
menn sjá skýringuna. Vestrænar
leyniþjónustur skilja nú til hvers
er ætluð mikil eyðimerkur-
herstöð, sem Sovétmenn og Aust-
ur-Þjóðverjar hafa komið upp
fyrir Kadhafi sunnarlega i Libýu
á siðustu árum.
Eftir sigur Libýuhers á and-
stæðingum sinum i borgarastyrj-
öldinni I Chad, komu saman full-
trúar 11 rikja i Samtökum Afriku-
rikja til að ráða ráðum sinum.
Oueddei skjólstæðingur Libýu-
manna vildi ekki virða fundinn
viðlits, kvað kyrrð rikja i Chad og
enga þörf á að álfusambandið léti
mál landsins lengur til sin taka.
Fundinum um Chad lauk án
þess þar væri ályktað berum
orðum að Libýuher bæri að yfir-
gefa Chad, og var það skilið sem
viðleitni stjdrnar Nigeriu og
bandamanna hennar, að leyfa
Kadhafi að draga menn sina i hlé
ikyrrþey. Enhann ersiður en svo
á þeim buxunum. I stað þess var
kunngerð i fyrradag sameining
Chad og Libýu, sem við rikjandi
aðstæður þýðir að Libýa hefur
lagt Chad undir sig.
Slikt eru mikil tiðindi og ill að
dómi allra nálægra rikja, meira
að segja Alsir, sem til skamms
tima hefur verið einna hliðhollast
23
Alþýöublaöiö, Timinn og
Þjóöviljinn eigi aö sameinast um
eitt stórt blaö þar sem hver flokk-
ur fengi slna slöu en aö ööru leyti
yröi blaöiö óháö flokkunum. Sú
hugmynd á sér varla marga
formælendur heldur. Enn ein
hugmyndin er sú, aö þau blöö sem
eru hrein flokksblöö, þ.e. Ti'minn
og Þjóöviljinn, fari aö dæmi
Alþýöublaösins og gera þau að
hreinum innanflokkablööum. Viö
þaö yröu eftir þrjú hrein frétta-
blöö, og staöa þeirra styrktist.
Allar þessar h.ugmyndir
byggjast á því, aö blaöamark-
aöurinn á Islandi sé oröinn mett-
aöurr beri alls ekki sex dagblöö
svo vel sé.
En aörar ráöstafanir eru þó
nærtækari. ]Forráöamenn VIsis og
Alþýöublaðsins/Helgar.póstsins
hafa þegar Ihugað þann mögu-
leika að draga sig Ut Ur Blaða-
prenti aö einhverju eða öllu leyti.
Aö mati framkvæmdastjóra þess-
ara blaða eiga þeir kost á ódýrari
vinnu annarsstaöar, en Óöinn
Rögnvaldsson framkvæmdastjóri
Blaöaprents fullyrðir, aö það geti
ekki staöist og segir auk þess, aö
sifelldár hótanir VIsis og Alþýðu-
blaösins um aö draga sig út Ur
Blaöaprenti hafi tafiö fyrir
endurnýjun tækjakostsins.
Óöinn bendir á, aö þaö sem allt
velti á sé hvort fulltrúar dag-
blaðanna I stjórn Blaðaprents
ákveöi aö fara Ut i gagngera
endurnýjun á tækjakosti fyrir-
tækisins. SU endurnýjun hefur
veriö á döfinni undanfarin fimm
ár, en aldrei orðið af henni, m.a.
af fyrrgreindum ástæöum, og
eins þeirri, að Vísismenn hafa
sett fram kröfur um sveigjanleg-
an útgáfutíma, sem hinir
stjórnarmenn hafa ekki viljaö
fallast á, að undanteknum
fulltrúa Alþýðublaðsins.
Ákvöröun um þetta veröur
væntanlega tekin I næstu viku, og
á þvi veltur, hvort islensk dag-
blaðaútgáfa veröur óbreytt i
náinni framtíö, eöa viö eigum von
á meiriháttar uppstokkun og
.breytingum.
eftir
Þorgrtm
Gestsson
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsáon
Libýu af rikjum Norður-Afriku.
En i Algeirsborg er kominn til
valda nýr forseti, Benjedid
Chadli, sem kann þvi illa að Kad-
hafi hefur reynt að lauma erind-
rekum sinum i leyniþjónustu
Alsir og leitast nú við að ná yfir-
ráðum yfir skæruher Polisario i
Vestur-Sahara, sem þykir stuðn-
ingurinn sem Alsfr hefur veitt i
baráttunni gegn Marokkó heldur
slælegur.
Undirróðurs og valdabrölts
Kadhafis hefur gætt um flest lönd
frá Senegal og Gambiu i vestri til
rikjanna við Persaflóa i austri.
NU nýskeð þurfti Nigeriustjórn að
senda herinn á vettvang til að
skakka leikinn i Kano, helstu borg
islamstrúarhéraðanna i norðri,
þar sem ofsatrúarflokkur hafði
lagt undir sig bænhús meö svipuð-
um kröfum um afturhvarf til
hinnar fornu, hreinu trúar og
hafðar voru uppi, þegar ofsa-
trúarmenn náðu á sitt vald Bæn-
húsinu mikla i Mekka á siöasta
ári. Hafter fyrir satt i Nigeriu að
komið hafi i ljós að foringi ofsa-
trúarmanna i Kano hafi notiö
styrks og stuðnings Kadhafi.
Svo ekkert fari milli mála um
hvað fyrir Kadhafi vakir, lét hann
sér ekki nægja að birta eina
stjórnarákvörðun i fyrradag, þá
um sameiningu Libýu og Chad.
Jafnframt lét hann frá sér fara
aðra tilkynningu, þess efnis að á
laggir væri sett sérstök stjórnar-
deild til að annast kjarnorku-
rannsóknir og kjarnorkufram-
kvæmdir. Eitt af þvi sem Kadafi
hefur lengi brýnt fyrir löndum
sinum og fylgismönnum er að
þeim beri brýn nauðsyn til að
koma sér upp „islamskri kjarn-
orkusprengju.”