Helgarpósturinn - 06.03.1981, Qupperneq 2

2
Föstudagur 6. mars, 198V hólrjr^rpn^furínn
Þau eru fleiri fjárfestingar-
ævintýrin en á Þórshöfn
Togara hér,
togara þar,
togara alls s
eftir Gudmund Árna Stefánsson
íslenski togaraflotinn er nú
oröinn talsveröur aö vöxtum. t
flotanum eru nú hvorki fleiri né
færri en 86 skip, 70 undir fimm
hundruö tonnum og 16 af stærri
geröinni. Endurnýjun og stækkun
togaraflotans fór fyrst af staö upp
úr 1970 og siöan þá hefur litiö lát
verið á fjölgun þeirra og endur-
nýjun. Þykir nú ýmsum sem
toppnum sé náð, ekki sist þar sem
v e iöi ta k m ar k a n i r vegna
íriðunaraðgeröa hafa færst i vöxt
á siðustu árun. Ekki viröast þó
verulegar samdráttaraðgerðir á
döfinni i þessu sambandi, enda
þótt innflutningsbann á togurum
sé viö lýöi. Nú eru i smiðum fjórir
nýir togarar, sem væntanlega
verða afhentir siðar á árinu.
Þá hafa og ýmsar spurningar
vaknað varöandi dreifingu
togaraflotans, i kringum landiö.
Vmsum sýnist, sem það hafi
verið og sé sáluhjálparatriöi
íyrir hvaöa smástaö á landinu,
aö gera út togara. Atvinnuástand
verði ekki tryggt nema togari
fáist á staðinn. Togara i allar
víkur, sé lausnaroröiö i flestum
byggðarlögum landsins enda þótt
rekstur togaranna gangi mjög
misjafnlcga og víöa séu þeir
reknir meö umtalsveröu tapi.
En hvernig hefur þessi
uppbygging gengiö i heild sinni?
Flestir viömælendur Helgar-
póstsins voru sammála um, aö
þegar á heildina væri litiö, þá
hefði þetta lukkast vel og oröiö til
hagsbóta landi og þjóö.
„Þaö er dálitiö erfitt aö gera
sér grein fyrir heildarmyndinni,”
sagöi Sigfús Jónsson hjá byggða-
deild Framkvæmdastofnunar, en
hann hefur talsvert rannsakaö
hina ýmsu þætti sjávarútvegs á
Islandi. „Auövitaö hefur rekstur
togaranna gengið mjög misvel
eftir stööum en þar koma stað-
bundnar orsakir inni. Það er þvi
varla hægt aö alhæfa i þessu sam-
bandi og benda á einhlitar
ástæður fyrir þvi, hvers vegna
togaraútgerð gangi betur þarna
en hérna.”
Sigfús benti þó jafnframt á, að
honum virtist sem talsvert skipu-
lagsleysi heföi ráðiö rikjum við
dreifingu togaranna um landiö.
„Þetta hafa veriö meira og minna
pólitiskar ákvarðanir og þau
pláss sem fastast hafa þrýst hafa
fengiö sitt i gegn. Minna þá
kannski hugsað um aðstæöur og
hagræn sjónarmiö.”
Ljóst er af reynslu Islendinga i
togaraútgeröinni, að minni skut-
togararnir (undir 500 tonnum)
.hafa reynst aröbærari i rekstri en
þeir stærri. Þetta á fyrst og
fremst við um fámennari
byggðarlögin. Minni rekstrar-
kostnaður, sem liggur i fá-
mennari áhöfn og minni oliu-
kostnabi, hefur þar fyrst og
fremst legið að baki.
Enn fjölgar í
flotanum
Þrátt fyrir það, að sifellt hafi
þær raddir gerst háværari og
fleiri, að nú sé komið að ákveðn-
um timamótum hvað varðar tog-
araflotann, þá er litið lát á fjölgun
i honum. A siðasta ári bættust
fjögur ný skip við flotann sem
viöbót við þau sem fyrir voru.
Þetta voru togararnir, Rán,
Hafnarfirði, Sölvi Bjarnason,
Tálknafirði, Jón Baldvinsson,
Reykjavik og Már, Ólafsfirði. A
þessu ári er einnig gert ráð fyrir
viöbót og að fimm skip bætist i
hópinn. Það eru skip á Þórshöfn,
Skagaströnd, Hólmavik, Húsavik
og Reykjavik. Það virðist þvi fátt
benda til þess, að farið sé að stiga
á hemilinn hvað varðar stækkun
togaraflotans, þrátt fyrir að
togarar séu nú i þorskveiðibanni,
150daga ársins. Þaö segir sig þvi
sjálft, að fjölgun togaranna leiðir
til þess eins, að minna kemur i
hiut þeirra sem fyrir eru.
Ekki verður annað séð, en
ákveðið Parkinsonlögmál sé i
gildi, þegar togaraútgerö er
annars vegar. Eitt leiðir af öðru.
Studd er bygging frystihúss á
ákveðnum stað. Siðan kemur i
ljós að hráefnivantar i hið nýja
frystihús og sá floti sem fyrir er á
staðnum getur ekki séð frysti-
húsinu fyrir þvi. Þá er farið af
stað og óskað eftir togara til að
fullnýta vinnslugetu frysti-
hússins. Hin leiðin er einnig kunn.
Þá er fenginn togari á staðinn, en
fljótlega kemur i ljós að írysti-
húsið sem fyrir var, getur hreint
ekki annað öllu þvi hráefni sem
berst á land. Þá er brýn þörf fyrir
frystihús.
Boltinn hleöur
utan á sig
Ósamræmið gerir það að
verkum að boltinn vill hlaða utan
á sig. Þannig má nefna staði eins
og Patreksfjörð, Þórshöfn og
Djúpavog, sem hafa yfir afkasta-
miklum nýlegum frystihúsum að
ráða, en hráefni vantar. Og þá er
blásið i herlúðra og óskað eftir
togara. Allir þekkja sögu Þórs-
hafnar, en minna hefur borið á
vandamálum Djúpavogs og
Patreksfjarðar i þessu tilliti. Á
Djúpavogi er enginn togari, en
áhugi verið sýndur á slikum
kaupum. Patreksfjörður hefur
yfir einum að ráða, en hann gerir
ekki betur en svo aö nýta vinnslu-
getu frystihússins að hluta til.
Ef litið er á hina hlið málsins
sem minnst var á, þ.e. nægilegt
hráefni, en aðstöðuleysi i landi,
þá má nefna staði eins og Súða-
vik, sem fékk togara árið 1973 og
þaö kallaði um leið á umbætur i
landi, svo sem stækkun frysti-
hússins, dýpkun hafnarinnar og
þegar frá leið innflutning vinnu-
afls, jafnvel frá Astraliu.
Mjög hefur verið haft á orði, að
togari á hverja vik, treysti at-
vinnuástand á viðkomandi
stööum, þannig að fólk hafi stöð-
uga og örugga vinnu, en ekki
aðeins á ákveðnum árstimum,
þegar bátaútgerðin standi i sem
mestum blóma. Togararnir
tryggi stööuga og fasta vinnu i
landi. Svo hefur þó farið aö viða
hefur verið færst of mikið i fang,
sem hefur kallað á aðkomið
vinnuafl á nokkra staði. Sömu
sögu er að segja um mönnun á
togaran'a. I sumum tilvikum
hefur alls ekki tekist að manna þá
togara heimamönnum, sem
fengnir hafa verið.
Það skal tekið fram að þau
dæmi sem tiunduð hafa verið hér
eru engan veginn nein einsdæmi
og ekki er verið að kasta rýrð á
þessa sömu staði.
Almennt eru menn sammála
um það, að togaraútgerðin á
hinum stærri stöðum hafi bætt
lifskjör fólks, bæði sjómanna og
þeirra sem vinna við fiskinn i
landi. Hins vegar hefur rekstur
togaranna gengið upp og niöur og
ef ekki hefði komið til öflugur
fjárstuðningur hins opinbera
þegar i fjárfestingarnar var lagt,
hefði þetta reynst með öllu óger-
legt.
Það má þvi velta þvi fyrir sér,
hvort sjávarútvegi á Islandi sé
eins komið og landbúnaði okkar,
þ.e. að ekki er unnt aö halda uppi
útgerð án verulegra styrkja og
lánveitinga. I öllu falli er það full-
ljóst aö fjárfestingar i skipum,
frystihúsum og tækjum til út-
gerðarinnar eru fjármagnaðar
með langtimalánum og bak-
ábyrgöum af hendi hins opinbera,
fyrst og fremst Fiskveiðasjóöi og
byggðasjóði.
Fyrirhyggjulaus
fyrirgreiðsla
Almennt voru viðmælendur
Helgarpóstsins einhuga um, að
byggðasjóður lánaði talsvert blint
i skipakaupin og frystihúsa-
uppbygginguna. „I stjórn stofn-
unarinnar eru pólitiskir „agent-
ar” og þeir verða fyrir þrýstingi
flokksbræðra sinna úr kjör-
dæmunum og þvi er minna
hugsað um það hvort það sé i raun
arðbær fjárfsting að kaupa
togara á einhverja „krumma-
skuðina”, heldur hitt að þar eru
kjósendur góðir sem vilja sina
fyrirgreiðslu og hana verða þeir
að fá. Þórshafnarmálið er fjarri
þvi að vera nokkurt einsdæmi i
þessum efnum, þótt þar hafi verið
gengið hvaö lengst i þessum efn-
um”, sagði útgerðarmaður einn i
samtali.
Þessi sami útgerðarmaður
sagði einnig, að Fiskveiðasjóður
liti heldur ekki gagnrýnið á þær
umsóknir sem til sjóðsins bærust.
„Þetta er aðeins „automisk af-
greiðslustofnun ’, sagði hann en
tók þó fram, aö hann væri auð-
vitað ekki með þessu, að ráðast á
sina eigin stétt manna — út-
gerðarmenn — heldur aðeins að
benda á nauðsyn þess, að skilja á
milli alvöruútgerðar eins og hann
Kjartan
Jóhannsson:
„Togaraflot-
innþolirekki
viðbætur”
„Það er augljóst mál að togara-
flotinn þolir ekki viðbætur,” sagði
Kjartan Jóhannsson. „Þaö hefur
verið gert gott átak i uppbygg-
ingufiotanssiðasta áratuginn, en
ekki má ofgera hlutunum.”
Kjartan sagði að i sinni
ráöht rratið hefðu yfir 20 umsókn-
ir um nýja togara legið á borði
hans. „Nýir togara virðist vera i
hugum sumra, sem nokkurs
konar allra meina bót, en við
verðum aðskoöa þetta allt saman
i samhengi og þá er ljóst að vegna
viskveiðitakmarkana t.a.m.
verða viðbætur við flotann, til
þess eins að þeir sem nú gera út
bera minna úr býtum.
„Við Alþýðuflokksmenn höfum
lagt til að ekki veröi fluttir inn
fleiri togarar til viðbótar og að
nýir togarar verði ekki siöaðir
hérlendis nema úrfall veröi i flot-
anum. Það komi þvi aöeins skip i
stað þeirra sem hverfa.”
— Hvað viltu segja um þá
togara sem nú eru i smiðum og
þegar er búið að ráöstafa?
„Ég fæ ekki betur séð, en það
séu allvafasamar forsendur sem
liggja að baki togarakaupunum á
Hólmavik og Skagaströnd,” sagði
Kjartan Jóhannsson.
Matthías Bjarnason
„Nægilega
margir togarar
geröir út”
„Ég tel að gerðir séu út nægi-
lega margir togarar á landinu i
dag,” sagði Matthias Bjarnason.
„Viö verðum að gera okkur ljóst
að ef fjölgun verður, þá leiðir hún
aðeins til þess að þrengdur verður
hagur þeirra sem fyrir eru.”
Matthias sagði að eðlilegt væri
að endurnýja togaraflotann eftir
þvi sem skipin eltust, en brýnna
væri þó að huga frekar að báta-
flotanum, sem mjög aðkallandi
væri að endurnýja. „Það er timi
til kominn að huga að bátunum,”
sagði hann, „þvi báta og togara-
útgerð verða að haldast i
hendur.”
— Nú eru ennþá uppi ráðagerð-
ir um að fjölga togurum og eiga
þeir t.d. aö fara á Hólmavik,
Skagaströnd og Húsavik. Hvað
viltu segja um þær fyrirætlanir?
„Ekki annað en það, ef ég væri
ungur maður þá myndi ég ekki
sæja um starf sem framkvæmda-
stjóri við útgerðirnar á þessum
stöðum Ég held að það verði að
skoða það nákvæmar, að það
henta ekki togarar alls staðar, og
oft má lita á aðrar atvinnugreinar
þegar hugað er að atvinnu-
ástandi, og þá jafnframt eflingu
annarra atvinnugreina sem fyrir
eru á stöðunum.”
— Var mikil ásókn i heimildir
og fyrirgreiðslur frá hendi
sjávarútvegsráðuneytisins vegna
togarakaupa i þinni ráðherratið?
„Já, já. Það minnsta af þvi var
afgreitt. Það var beðið um alla
hlut, bæöi mögulega og ómögu-
lega.”
Lúðvík Jósepsson:
99
Togurum
fjölga ennM
„Ég held við séum sæmilega
settir hvað togaraflotann varð-
ar,” sagði Lúðvik Jósepsson.
„Togurum mætti fjölga enn. Ég
vek athygli á þvi að meðalaldur
hinna 86 togara okkar er 9,5 ár og
endurnýjunar er þvi farið að
verða þörf viða. Ég held að auki
að þótt f jöldi togara sé af þessari
stærðargráðu, þá sé enginn
ástæða til þess að leggjast á melt-
una og hamla frekari fjölgun i
flotanum. Þrátt fyrir fjölgun i
flotanum á siðasta ári, þá vek ég
athygli á þvi, að heildartonna-
fjöldi togaraflotans minnkaði um
7.100 tonn á siðasta ári og jafn-
gildir það 18 meöalstórum skut-
togurum. Það er hrein rýrnun
flotans.”
Siöan sagöi Lúðvik: „Það er
langt frá þvi að aflaleysi hafi
hrjáð togarana okkar, þvi meðal-