Helgarpósturinn - 02.10.1981, Blaðsíða 19

19
—he/garposturinn— Föstudagur 2. október 1981
„SKÝRSLAN" KVIK-
MYNDUÐ NÆSTA VOR
— en Blindingsleikur bíður líklega um sinn
„Þaö er alveg á hreinu aö
myndin eftir handriti Kjartans
veröur gerö, en þaö er enn veriö
aö huga aö f jármögnunarhliöinni
á Blindingsleik”, sagöi Lárus
Vmir óskarsson, leikstjóri, i
samtali viö Helgarpóstinn, en
hann hefur á undanförnum
mánuöum veriö oröaöur viö
áform um kvikmyndun á þessum
tveimur verkum.
Lárus sagöi nauösynlegt aö
skoða nánar ýmis praktisk mál i
sambandi viö tökuna á Blindings-
leik eftir sögu Guömundar
Danielssonar, og hann taldi ekki
óliklegt aö þeirri mynd yrCá skotiö
á frest i eitt ár.
„Hinsvegar er þaö eins öruggt
og nokkuö getur veriö i þessum
bransa aö viö tökum „skýrsluna”
á næsta vori”, sagði Lárus. Sú
mynd veröur byggö á handriti
eftir Kjartan Ragnarsson, en
hann, Lárus Ýmir og Jón
Hermannsson hjá tsfilm, standa
að baki henni. Myndin fjallar um
fiskifræöing sem lendir í svolitilli
klipu þegar hann neyöist til aö
leggja til fiskveiöibann á
miöunum fyrir utan heimabæ
sinn.
„Ég hugsa aö þaö veröi hægt aö
framleiða þessa mynd á ódýran
hátt”, sagöi Lárus þegar hann
var spurbur um kostnaðinn við
gerö myndarinnar. „Þetta er til-
tölulega einföld prðdúksjón, og
þaö gerir þaö aö verkum aö ekki
þarf aö spara um of”.
Lárus Ýmir sagði enn ekki
ákveðiö hvaöa leikarar færu með
hlutverk i myndinni, og eiimig aö
myndatökustaöurinn heföi ekki
endanlega verið valinn, en þaö
verður augljóslega eitthvert
sjávarplássið úti á landi. —GA
Frjálsir og óháðir
— stundum
Ég las með athygli grein
Hannesar Hafstein skrifstofu-
stjóra i Morgunblaðinu á
fimmtudag, þar sem hann fjall-
aöi um rétt, eða öllu heldur rétt-
leysi, fólks gagnvart ná-
kvæmnirannsóknum tollvaröa
vegna gruns um fikniefna-
smygl. Hér var þarflega bent á
hina hlið máls, þá hliö, sem f jöl-
miðlar hafa litib sinnt, og fáir
hafa reyndar látið sig varða.
Ekkert skal ég segja um fram-
komu tollgæslufólks, þótt ef-
laust þurfiað skóla þaðsumttil
i umgengnisháttum eins og
aðra, heldur vil ég taka undir
þaö, aö þaö tillitsleysi, sem
stolti og tilfinningum heiöviröra
borgara hefur veriö sýnt af toll-
um munum og faratækjum og
hver hraunmolinn var hirtur af
öðrum. Og ekki vantaði mynd-
qmur i blöðin, þar sem lýst var
vaskri framgöngu okkar
manna.
Ég held að hinir frjálsu og
óháðu fjölmiölar ættu að hugsa
sinn gang, áöur en næst verður
krafist eftirlits og banns á ná-
ungann. Þessi tilhneiging er i
samræmi viö þá vanator-
tryggni, sem á Islandi rikir
gagnvart náunganum, hvort
sem hann er aö græöa peninga
eða auka hagsæld sina á ein-
hvern annan hátt. Það er hlut-
verk okkar frjálsu og óháöu fjöl-
miðla aö brjótast út úr vana-
gæslumönnum, sæmir engan
veginn þvi réttarriki, sem við
teljum okkur búa i.
Þaö hefur viðgengist alltof
lengi, að litið sé á' rannsóknir
lögreglu og tollyfirvalda á
einkaeignum og högum manna,
sem sjálfsagðan hlut. Hér eiga
fjölmiölar sina sök. Þaö er
furðulegt hvaö fjölmiðlar, sem
stöðugt minna á mikilvægi
frelsis og óhæöis, þegar þeir
sjálfir eiga i' hlut, eru fljótir að
gripa til kröfunnar um eftirlitog
bönn. Er þar skemmst að minn-
ast siðasta sumars, þegar
ferðamenn voru allt i einu orön-
ir meiriháttar vandamál i
fréttatímum útvarps og á siðum
sumra dagblaöa, svo sem VIsis.
Hverfógetinn og sýslumaöurinn
var kallaöur fyrir af öörum og
þeir krafðir skýringa á þvi, af
hverju eftirlit væri ekki meira
með erlendum gestum okkar, og
hvers vegna sumir þeirra hefðu
jafnvel sloppiö inn i landið, eins
og þeir ætluðu aö hafa þaö með
sér aftur. Jafnvel dómsmála-
ráöherrann var skrúfaöur upp
til aö gera þjóöinni grein fyrir
vandamálinu og þeim aðgerð-
um, sem gripa þyrftitil .Þannig
var ekki linnt látum fyrr en
Austfjaröalögreglan lét undan
kröfu fjölmiðlanna og gekk
skörulega til eftirlits meö þess-
um vágestum. Sumir tslending-
ar, sem fram til þessa héldu að
þeir byggju i réttarriki, svitn-
uöu þegar þeir horfðu upp á lög-
regluaðgeröir á Seyöisfiröi, þar
sem ferðamenn voru kvaddir
meö grandskoöun á persónuleg-
hugsun sem þessari, en ekki að
ala á henni.
Svo aðeins sé minnst á dag-
skrá útvarpsins, þá langar mig
til aö minnast á þáttirm Morg-
unorö. Þar hefur margt mætra
manna minnt okkur á, fyrir
daginn. Sl. þriöjudag flutti Odd-
ur Albertsson okkur morgun-
oröin, ogþaömeöþeim hætti ab
óhjákvæmilegt var fyrir flesta
að sperra eyrun. Ef kirkjunnar
menn eru ívafa um hvernig þeir
eigaaðná eyrum almennings,
þá kann Oddur aðferöina. Þaö
sýndi hann isamtali sinu viö al-
mættið á þriðjudagsmorguninn.
i fyrrakvöld hlustaði ég á end-
urtekinn þátt, „Manég þaö sem
löngu leið”, þar sem Þorbjörg
Ingólfsdóttir las úr bók Alberts
Engström um tslandsferð sina.
Var bæði vel lesið og skemmti-
lega, og var gaman aö heyra
kaflana úr ,,Til Heklu”.
1 vikunni átti sjónvarpið
fimmtán ára afmæli,og ekki
verður sagt aö afmælishaldið
hafi verið tilkomumikiö. Ekki
ætla ég mér nú aö rexa um þær
framfarireöa stöönun, sem ein-
kennt hafa sjónvarpið — sjálf-
sagt er það kraftaverk aö það
skuli vera til — en mikið skelf-
ing heföi ég, og væntanlega
fleiri haft gaman af þvi að sjá
endurtekinn, i heilu lagi eöa
hluta, blaöamannafundinn meö
Bjarna Benediktssyni, sem
sjónvarpaö var fyrsta sjón-
varpsköldið. Þótt ég muni ekki
nákvæmlega hvaö Bjarni sagöi,
þá grunar mig aö þaö gæti orðið
okkur þörf ádrepa.
Burt Reynolds I dæmigeröri
uppákomu.
mynd”, er litil ástæða til að
velta vöngum. Þaö er meö þær
eins og „John Wayne myndirn-
ar”,menn vita að hverju gengið
er.
„Burt Reynolds mynd” er yf-
irhöfuð frekar skemmtilegt fyr-
irbæri, af þvi aö Burt er sjálfúr
frekar skemmtilegur. Hún er
um léttlyndan fýr (Burt), yfir-
leitt hiö besta skinn, sem i kæru-
leysi sinu fer utan alfaraleiöa.
Lif hans einkennistaf spennu og
sniðugum uppákomum. Einnig
af fógrum konum og kraftmikl-
um bilum. Ekki sist einkennist
þaö af stööugum útistööum viö
lögregluog kerfi, vegna þess aö
Burt er engum líkur
— nema sjálfum sér
Burt Reynolds hlytur að vera
með afkastamestu leikurum.
Mér finnst eins og ég sjái meö
honum eina mynd á mánuði, eða
svo. 1 siöustu viku sá ég tvær.
þetta tvennt stendur oftast í
vegi fyrir þvi' að hann geti gert
þaö sem frjór andinn blæs hon-
um í brjóst.
Burt gerir semsagt akkúrat
þaö sem alltvenjulegt fólk getur
ekki gert. Þaö getur ekki gefið
skit i kerfið. Líf þess einkennist
eftir Guðjón Arngrimsson
Eina i' Háskólabiói og eina i
Regnboganum.
Það er ef til vill ekki rétt að
kalla Burt leikara. Hann er eig-
inlega meiri skemmtikraftur en
leikari. Hann veður ekki úr einu
hlutverkinu iannað eins og stór-
leikararnir De Niro, Hoffman
og Nicholson. Hann heldur sig
viö þá rullu sem hann kann,
nema i einstaka undantrfcning-
artilfellum. Ef þér er sagt að
einhver mynd sé „De Niro
mynd”, þá veistu ekkert um
hvaö verið er aö tala. Það
getur verið músikmynd, sál-
rænn þriller, boxmynd, eða ep-
isk vietnam-mynd. En tali ein-
hver um „Burt Reynolds
ekki af spennu eöa fyndni. Það
er ekki umsetið fögru fólki af
hinu kyninu. Það hefur ekki ráö
undir rifi hverju.
Þessi formúla hefur gefist
Burt vel, og hann heldur sig viö
hana. Hann vinnur lika mikiö
með sama fólkinu, hvort sem
hann leikstýrir sjálfur eða ekki,
og i þeim hópi er greinilega ekki
alltaf veriö að reyna að búa til
listrænar kvikmyr.dir, Númer
eitt er aö skemmta sér vel.
Auövitaö eru þessar myndir
Burts misgóðar. Þegar best
tekst til, eru þær fyrirtaks gam-
anmyndir, húmorinn geöslegur
og finn, og fagvirman eins og
best gerist. Þegar verst lætur
eru þetta groddamyndir, fullar
af kvenfyrirlitningu og kyn-
þáttafordómum: dæmigeröar
jx-iðja flokks Hollywoodmyndir.
En flestar eru Burtmyndimar
einhversstaöar þarna á milli.
1 Rough Cut i Háskólabiói er
Burt sá sami og venjulega, og
hér var lýst aö framan. Hann er
þar færasti gimsteinaþjófur i
heimi, sem gamli Skotland
Yard-foringinn hefur aldrei get-
að krækt í. Myndin lýsir loka-
uppgjöri þeirra á bráðsmellinn
hátt. Þar er enda gööur maöur
viö stjómvölinn, Don Siegel,
sem er mikill sérfræöingur I
þ-illerum.
Reyndar er enginn aukvisi viö
stjórn Cannonball Run Regn-
bogans heldur. Það er Hal
Needham, sem gert hefur bæði
góðar myndir og lakari, og sem
unnið hefur mikið meö Burt.
Það er sama gengið á bak viö
þessa mynd og á bak við
Smokey-myndirnar sem Laug-
arásbfó hefur sýnt, og Cannon-
ball Run er ekki ósvipuð þeim
myndum hvaö stemmningu
snertir. Við bætist þó heilmikið
galleri af þekktum nöfnum i' ör-
litlum aukahlutverkum. Burt er
hinn sami og venjulega, i þetta
skipti aðalmaöurinn i mikium
kappakstri þvert yfir Bandarik-
in.
Að undanförnu hefur Burt
Reynolds verið óvenju lítið
passasamur i vali á handritum.
Hann hefur leikið i óvenju
slöppum myndum. Hvorug
þessara mynda er þó i þeim
flokki.
Mynd Hásk<)labiós er gaman-
mynd vel yfir meöallagi, enda
er þar Burt studdur af góöum
kröftum, þeim Lesley Ann-
Down ogDavid Niven. Sú mynd
er fáguð og flott, og jöfn.
Mynd Regnbogans er langtum
grófari, og þar eru sumir kafl-
arnir alveg misheppnaðir, en
aðrirm jög góðir.HUn feruppog
niöur og endar i meöallagi.
Hvort tveggja eru þetta samt
myndirsem flestir ættu aö hafa
eitthvaö gaman af.
Astarsaga aldarinnar
Þjóöleikhúsiö — Litla sviðiö:
Astarsaga aldarinnar. Leikverk
byggt á ljóöum Martu Tikkanen
i þýöingu Kristinar Bjarnadótt-
ur.
Leikgerð: Kristbjörg Kjeld og
Kristin Bjamadóttir.
Leikstjórn: Kristbjörg Kjeld.
Leikandi: Kristin Bjárnadóttir.
Leikmynd og búningur: Guörún
Svava Svavarsdóttir.
Lýsing: David Walters.
Tónlist: Helga Ingólfsdóttir.
ar sem er meginviöfangsefni
bókarinnar. Það er i senn upp-
gjör viö ofbeldið sem hún verður
fyrirog þá mótun sem hún hefur
hlotið, því nauðgunin er aðeins
eittform kúgunar karlmanna á
konum. Hefndin er þvi ekki aö-
eins hefnd heldur einnig upp-
reisn.
Arhundradets kárlekssaga
(Astarsaga aldarinnar) kom út
áriö 1978. Vakti hún þegar þjóð-
arathygli i Finnlandi og um
Noröurlönd og hefur veriö þýdd
á nokkur tungumál. Fyrir hana
hlaut Márta norðurlandabók-
Leiklist
eftlr Gunnlaug Astgeirsson
Márta Tikkanen er finnsk
skáldkona sem vakiö hefur
mikla athygli um Noröurlönd og
viöar á seinustu árum. Þrjár
fyrstu skáldsögur hennar vöktu
ekki sérlega mikla athygli, þó
eftir þeim væri tekiö i Finnladi.
Þessar sögur heita Nu imorron,
1970, Ingenmansland, 1972 og
Vem bryr sig om Doris Mihai-
lov. Þaö er ekki fyrr en með
sögunni Mán kan inte Váldtas,
1975, („Þaö er ekki hægt að
nauðga körlum”) að hUn vekur
verulega athygli og þá miklu
viðar en i Finnlandi, þvi bókin
hefur veriö þýdd á mörg tungu-
mál. Iþessari bók segirfrá konu
sem veröur fyrir þvi áfalli að
vera nauögaö af bláókunnugum
manni og ákveður aö hefna sin
meö þvi að gjalda liku likt. Það
tekst henni eftir langan undir-
búning og langvinnt sálarstriö.
Þaö er þetta sálarstriö konunn-
menntaverðlaun kvenna áriö
1979.
Ljóöabálkurinn skiptist i þrjá
kafla sem allir hverfast um
konu og tilfinningar hennar. I
fyrsta hlutanum er fjallaö um
eiginkonu drykkjumannsins. Er
þar um að ræöa ákaflega
grimma afhjúpun á liðan og
innstu tilfinningum þar sem
bæði er skyggnstinn i sálardjúp
konunnar og einnig eiginmanns-
ins, sem er þó ævinlega séöur
utanfrá. Dregin er fram ósætt-
anleg þversögn lifsins, milli
óbærilegrar liðanar og haturs
annarsvegar og hinsvegar
djUprar og fyrirgefandi ástar.
Þversögn sem klýfur tilfinn-
ingalifið aö rótum.
I öörum hlutanum er fjailaö
um ástina milli karls og konu i
þjóöfélagi sem setur lifsmögu-
leikum konu þröngar skoröur en
veitir karlmönnum alla mögu-
leika. 1 þessum kafla ber mikið
á iróni'u, háöi, þar sem stórt
spurningamerki er sett við hvað
ást raunverulega sé, en um leiö
eru ljóðin borin uppi af einlægri
tilfinningu, ást (hvaö svo sem
þaö nú eiginlega er).
I þriöja og siöasta hlutanum
eru ljóö semfjalla um konur,
ömmu, móöur, vinkonur, skáld-
konuna sjálfa og fleiri. Lýst er
aðstöðu og liðan þessara kvenna
oft i' tengslum viö menn þeirra
og sambandiö viö þá. En einnig
er lýst inn i einkaveröld þeirra
og henni stilltupp gagnvartum-
hveriinu sem þær lifa í.
Ljóötexti Mártu Tikkanen er
yfirleitt einfaldur og hljóölátur,
litið um aö sterklega sé tekiö til
orða eöa að krassandi stilbrögö-
um sé beitt. Textinn er hlaöinn
ljóðrænni einlægni og glöggt má
finna þá tilfinningalegu dýpt
sem undir býr. En einmitt ein-
faldleiki og hógværö textans
myndar hrikalega andstæöu viö
þá grimmu veröld sem birtist I
flestum ljóðanna.
Þvi miöur er þaö svo aö þessi
ljóöræni einfaldleiki skilar sér
ákaflega illa I þeirri islensku
þýöingu sem kom út i vor. Þaö
er ekki nema á færi góös skálds
aö færa sliktá milli tungumála.
Leikgerö þeirra Kristbjargar
og Kristinar er unnin upp úr
þýðingu Kristinar. Augljósar
villur i þýöingunni hafa veriö
leiðréttar, en aö ööru leyti hefur
textinn ekki tekiö breytingum.
Þaö er þvi enn svo að sú magn-
aða tilfinning sem einkennir
frumtextann er aö mjög óveru-
legu leyti fyrir hendi i þeim ís-
lenska.
1 leikgeröinni er ljóöunum
raðaö upp aö nýju og
mörg eru felld burt.
Blandað er saman