Helgarpósturinn - 20.08.1982, Page 10

10
Föstudagur 20. ágúst 1982
J-leh
Jielgai-----
,pðsturinnr
Frönsk Ijósmyndasýning í Listasafni Alþýöu:
Listamenn í vinnustofum sínum
Franski Ijósmyndarinn Denise
Colomb opnar Ijósmyndasýningu í
Listasafni Alþýðu við Grensásveg á
morgun, laugardaginn 21. ágúst.
Myndirnar sýna marga af þekkt-
ustu listamönnum Parísar í vinnu-
stofum sínum, og voru flestar
þeirra teknar á 6. áratugnum.
Meðal listamannanna, sem Denise
Colomb festi á filmu, eru Picasso,
Bram Van Velde, Chagall, Dubuff-
et, Miro, Braque og Nicolas de Sta-
él, svo einhverjir séu nefndir.
Denise Colomb stundaði í fyrstu
tónlistarnám við tónlistarskólann í
París, en áhugi hennar á ljósmynd-
um vaknaði er hún dvaldist í tvö ár í
Austurlöndum fjær fyrir
heimsstyrjöldina síðari.
Að styrjöldinni lokinni hittir hún
skáldið Aimé Césaire frá frönsku
nýlendunni Martinique. Hann sá
hjá henni myndirnar, sem hún kom
með frá Austurlöndum, og lagði þá
til við hana, að hún tæki myndir í
hans eigin landi. Hún fór svo þang-
að árið 1948, þegar haldið var upp
á að hundrað ár voru liðin síðan
þrælahald var afnumið á frönsku
Antillaeyjunum. Árið 1951 sýndi
hún afrakstur ferðar sinnar til
eyjanna, og vöktu þær mikla at-
hygli.
A svipuðum tíma komst hún í
kynni við helstu listamenn Parísar-
borgar og fór að taka af þeim
myndir, þar sem þeir voru við
vinnu sína. Sjálf segir Denise Co-
lomb, að það hafi verið myndir,
sem hún tók af franska skáldinu
Antonin Artaud, sem hafi opnað
henni leið inn til listamannanna.
Fyrsta sýning Denise Colomb á
ljósmyndum af listamönnum var
haldin árið 1957, og fékk ein
þeirra, mynd af sjálfum Picasso,
heiðursverðlaun í Þýskalandi, þar
sem hún var á alþjóðlegri sýningu.
Síðan hefur hver sýningin rekið
aðra, og hafa myndir Denise Co-
lomb fengið mjög lofsamlega
dóma. Það verður því mjög for-
vitnilegt fyrir okkur að sjá port-
retta af nokkrum fremstu lista-
mönnum þessarar aldar, portretta,
sem teknir eru af listamönnum í
sínu fagi.
—GB
Picasso, eins og Denise Colomb
festi hann á filmu. Mynd þessi
fékk verölaun á þýskri sýningu.
Hrífandi va/sar
Frédéric Chopin (1810-49):
14 Valsar
Einleikari: Krystian Zimerman
Útgefandi: Deutsche Grammop-
hon 2530 965, 1977
Dreifing: Fálkinn
Sennilega er engin tónlist
Chopins jafnþekkt og Valsarnir.
borg og var uppistaðan í nánast
allri dansmúsík borgarinnqr.
Chopin kynntist Vínarvalsin-
um kringum 1830, en þá var
formið orðið nokkuð útþvælt.
Þótt Lanner og síðar Strauss ættu
eftir að semja velþekkta valsa,
var sú tónlist ekki af þeirri gráðu
sem BeethovenogSchuberthöfðu
Þetta er þeim mum merkilegra,
þar eð Chopin hélt því margsinnis
fram að Vínar-valsarnir væru
ekkert fyrir sig. Reyndar er stað-
fest djúp milli þeirra tónsmíða
sem Pólverjinn kallaði Valsa og
þeirrar alþýðutónlistar sem heyra
mátti úr hverjum kjallara í Vínar-
skapað og því fannst Chopin
lítið til Vínarvalsins koma.
Valsarnir 14 eiga því lítið skylt
við dansinn frá Vín, þótt finna
megi sterk tengsl milli þeirra og
Valsa Schuberts. Chopin flutti
einfaldlega valsinn af dansgólfinu
og inn í konsertsalinn. Tónsmíð-
ar hans eru fyrst og fremst fáguð
og fínleg einleiksstykki, náskyld
impromptu og capriccio eða
tregablöndnum marsúrkum.
Það má segja með nokkrum
rétti, að Chopin kveði upp
dauðadóm yfir dansinum, með
því að búa honum form er varð-
veitir að vísu stemmninguna, en
hljómar líkt og endurminning
þegar ballið er búið. Hann er þar
með fyrsta tónskáldið í langri
röð, sem notar valsinn til að túlka
tregablandna minningu um gleði
sem er liðin. Þó er þetta ekki
nærri jafn augljóst og síðar varð
hjá Liszt eða Sibelius. Umfram
allt eru Valsarnir 14 melódíur
sem sýna sköpurnarmátt tón-
skáldsins á því sviði. Þróun þess-
ara tónsmíða felst fremur í út-
víkkun innan formsins en til-
raunum Chopins til að sprengja
það af sér.
Ég er því fyllilega sáttur við
niðurróðun hins unga píanósnill-
ings, Krystians Zimerman, á
Völsunum sem hann gerir eftir
sínu höfði. Tímaröð skiptir litlu
máli hér. Meira er um vert að
Zimerman spilar stykkin af mikl-
um innileik og er ekki furða þótt
túlkun hans á Chopin hafi fært
honum í fang 1. verðlaun í
Chopin-keppninni í Varsjá, þeg-
ar hann var aðeins 19 ára gamall
(yngsti verðlaunahafinn hingað
til). Hér er á ferð hrífandi túlkun
á þessum melódísku tónverkum,
sem raunar hvert mannsbarn á ís-
landi þekkir, svo greiðan aðgang
hafa þau átt að eyrum fólks.
Þá er hljómur tær og upptakan
vel úr garði gerð og óhætt að
mæla með plötunni, einnig að því
leyti.
Hiti og þungi djassins
Þá er Hrafn Gunnlaugsson bú-
inn að frumsýna myndina sína:
Okkar á milli — í hita og þunga
dagsins; og geta því landsmenn
barið verkfræðinginn augum þar-
sem hann djassar þjóðsönginn í
pönkuðu umhverfi hljóðversins.
Það var dálftið spaugilegt allt
þetta ráðuneytisuppistand útaf
útsetningu Guðmundar Ingólfs-
sonar á Lofsöngnum. Það var
fyrir nokkru búið að gefa plötuna
út án þess að nokkur hreyfði mót-
mælum, þegar rugludallarnir létu
til skarar skríða og létu sýna sér
myndina með lögbannsglampa í
augum, en lögbannið er uppá-
haldsritskoðunaraðferð vest-
rænna lýðræðissinna, þegar þeir
geta ekki bannað verk í krafti
embættisvalds (sbr. öll bönnuðu
lögin hjá Ríkisútvarpinu). Þeir
lögðu þó ekki í lögbann (hvort
sem það var fjármálaráðherra
eða einhver annar góður maður
sem hafði vit fyrir þeim), enda
engin reglugerð til um þjóðsöng-
inn og höfundarréttur útrunninn
og breytir þarum engu þótt ríkis-
stjórn íslands hafi keypt hann á
sínum tíma.
Það hefur löngum verið árátta
ýmissa íslenskra tónskálda að
emja stórum í hvert skipti sem
rýþmískir tónlistarmenn leyfa sér
að semja tilbrigði við þekkt stef
er kerfistónskáldin eigna sér.
Hefur Jón Þórarinsson farið þar
framarlega í flokki, enda var vald
hans mikið er hann veitti LSD
sjónvarpsins forstöðu. Árátta
þessi á rætur að rekja til þeirrar
trúar, að evrópsk tónlist akadem-
ísk sé annarri tónlist æðri (eins-
konar zíonismi). Þeim er leyfi-
legt að taka hvaða stef sem er og
útsetja á sinn hátt, en leyfi rýþm-
ískir tónlistarmenn sér að gera
slíkt hið sama við stef er þeir hafa
eignað sér er vöndurinn á lofti.
Sem betur fer hefur þessi vikt-
oríuismi runnið sitt skeið í flest-
um menningarlöndum þótt enn
eimi eftir af honum hérlendis.
Þegar sá mikilhæfi tónlistarmað
ur, Friedrick Gulda, heimsótti
ísland fyrir rúmum tuttugu árum,
sagði einn tónivitringurinn um þá
gjörð hans, að djamma með ís-
lenskum djassleikurum eftir að
hafa leikið Beethoven með Sin-
fóníunni: „Þetta er einsog að fara
úr kirkju í hóruhús“. Þessi hugs-
unarháttur virðist því miður ekki
hafa runnið sitt skeið í öllum ís-
lenskum heilabúum.
Lofsöngur Sveinbjarnar
Sveinbjörnssonar (sem öll þjóðin
misþyrmir á stundum, í lúðra-
sveitum, kórum og fjöldasöng,
sakir hversu vítt tónsvið hann
spannar), er leikinn í tveimur út-
gáfum í myndinni og á plötunni
(Okkar á milli — í hita og þunga
dagsins - Fálkinn FA 031). Ann-
ars vegar í útsetningu Þursanna,
sem lögbannsmenn hafa trúlega
lítt við að athuga, því þar fyrir-
finnst öll sú lágkúra sem jafnan
einkennir flutning þessa verks;
hins vegar í útsetningu Guð-
mundar Ingólfssonar, sem hann
leikur á heldur hljóðbrenglað pí-
anó. Það er að sjálfsögðu gert
myndarinnar vegna og kemur
ekkert útsetningunni við. Það er
stíll Errolls Garners sem ríkir í
túlkun Guðmundar á Lofsöngn-
um og er það vel, þarsem þetta
er annar tveggja einleiksstíla
djasspíanósins, sem sveiflar full-
komlega án hjálpar annarra hljóð
færa . (hinn búggívúggíblússtíll-
inn). Eftir innganginn fraserar
Guðmundur verkið á hinn listil-
egasta hátt og lýkur því með hálft
basiebandið á milli fingranna.
Þar sem þetta er fyrst og fremst
ICELANDIC
WRITINC
TODAY
Forsiðan á riti Sigurðar A.
Magnússonar um Islenskar bók-
menntir
Norðurlandakynningin mikla,
Scandinavia Today, opnar i
Bandarikjunum i næsta mánuði
aö viðstöddu mörgu stórmenni.
Þar er ætlunin að kynna Noröur-
löndin og menningu þeirra. A
kynningu þessari munu liggja
frammi tvö rit um íslenskar bók-
menntir eftir Sigurð A. Magnús-
son rithöfund. Þar er annars
vegar um að ræða mikla bók, sem
gefin er út af University of Iowa
kvikmyndatónlist og gegnir á-
kveðnu afmörkuðu hlutverki í
myndinni er ekkert rúm fyrir
spunann, en mikið væri gaman að
hlusta á Guðmund spinna svona
tvo þrjá kóra innámilli og það
með klassískum píanóhljómi. En
hvað um það - Lofsöngur Guð-
mundar er bráðskemmtilegur á-
heyrnar og vonandi margir á
heimilum djassgeggjaranna sem
geta notið þeirrar tónlistar á plöt-
unni er runnin er undan rótum
Þursa, Fræbbbla og annarra úr
því ríki.
Press og heitir The Postwar
Poetry of Iceland. Þar eru þýð-
ingar á verkum 28 ljóöskálda,
sem sýna helstu viðfangsefni Is-
lenskrar menningar á siðustu 40
árum. Bók þessi kemur út á sama
tima og Scandinavia Today kynn-
ingin opnar og hún mun koma til
islands á næstu vikum.
Hitt ritiö heitir Icelandic Writ-
ing Today, og I samtali við
Helgarpóstinn sagði Sigurður, að
hann hefði sótt um styrk til
menntamálaráöuneytisins til að
taka saman kynningarrit um is-
lenskar bókmenntir, þar sem
slikt heföi ekki verið til.
Sigurður hleypir ritinu af staö
með ritgerð um Islenskar bók-
menntir eftirstriösáranna, en
siðan eru birtar þýöingar úr verk-
um allra okkar helstu þöfunda,
hvort sem þeir skrifa ljóðeöa
prósa.
Rit þetta verður til sölu á
Scandinavia Today, en þaö
verður einnig selt hér á landi, og á
laugardag kl. 15 verður það
kynnt á Kjarvalsstöðum. Þar
munu nokkrir höfundanna koma
fram og lesa úr verkum sinum,
sumum splunkunýjum.
1 ritinu eru jafnframt myndir
eftir þá fimm islenska grafik-
listamenn, sem sýna verk sin á
Scandinavia Today.
Guðmundur Ingólfsson — túlkun hans á Lofsöng Svein-
björns Sveinbjörnssonar er bráðskemmtileg áheyrnar,
segir Vernharður m.a. i pistli sinum.
Islenskar bókmenntir á
Norðurlandakynningunni
miklu