Helgarpósturinn - 20.08.1982, Qupperneq 26

26
Verður bitanum kyngt?
“á eru efnahagsráöstafanir rikisstjórn-
arinnar að verða lýðum ljósar eftir langar
og flóknar fæðingarhriðir. Lengi vel þrá-
aðist Alþýðubandlagið við að kyngja frek-
ari visitöluskerðingum en þeim sem um
hafði verið samið við ASÍ fyrr i sumar. Um
siðustu helgi gáfu þeir svo grænt ljós á allt
að helmings niðurskurði á verðbótum sem
leggjast eiga á launin þann 1. desember.
Þessu fagnaði Morgunblaðiö að sjálfsögðu
lengi og innilega og kjamsaði á þvi hve oft
Alþýðubandalagið hefði staðið að skerðingu
verðbóta á sl. fjórum árum.
Aður en efnahagsráðstafanir stjórnar-
innar sáu dagsins ljós blasti við óðaverð-
bólga það sem eftir lifir af árinu. Þótt ekki
sé ljóst hvaða áhrif aðgerðirnar nú hafa,
var allt útlit fyrir að verðbætur hefðu
numið um 20% þann 1. desember ef ekki
hefði verið gripið i taumana. Af þvi ætlar
stjórnin að klipa helminginn. Auk þess gæti
svo farið að visitölutimabilið verði lengt, að
nú liði fjórir mánuðir á milli verðbóta i stað
þriggja.
Ef við leikum okkur dulitið með tölur þá
er það vitað að óskertar verðbætur verða
13% núna 1. september. Af þeim eiga að
dragast 2,9% samkvæmt samningum ASl
og VSl og 1—2% samkvæmt ólafslögum
svonefndum. Það þýðir að verðbæturnar
verða á bilinu 8—9%. Þann 1. desember er
Tekst sljórninni að troða visitöluskerðing-
unni ofan i launafólk?
spáð 20% hækkun sem verður helminguð
niður i 10%.
Þá getum við sagt sem svo að laun sem
nú i ágúst nema 10.000 krónum hefðu að
óskertum verðbótum hækkað i 11.300
krónur núna 1. september og i 13.560 krónur
þann 1. desember. Eftir aðgerðir stjórnar-
innar og samninga sumarsins hækka þessi
laun i 10.850 kr. núna um mánaðamótin og i
11.940 kr. þann 1. desember. Við aðgerðir
stjórnarinnar hafa þvi 1.620 krónur horfið
úr umslaginu en það samsvarar 13,5%
skerðingu. Það er dágóður biti.
Samkvæmt málefnasamningi rikis-
stjórnar Gunnars Thoroddsen heitir
stjórnin þvi að samráð skuli haft við sam-
tök launafólks ef hún ætlar sér að setja ,,lög
um almenn laun”. Eins og að ofan greinir
falla efnahagsaðgerðirnar óvefengjanlega
undir þessa klausu málefnasamningsins.
Einn samráðsfundur hefur verið haldinn en
það var áður en samkomulag hafði náðst
innan stjórnarinnar um það hverjar að-
gerðirnar yrðu,svo umræður urðu heldur
fátæklegar.
Það gæti þvi verið forvitnilegt að heyra
hljóðið i forystumönnum samtaka launa-
fólks um þær aðgerðir sem verið er að gera.
0
Eg get nú ekki sagt annað i bili en að ég
.hef ailan fyrirvara á þessum aðgerðum,”
sagði Ásmundur Stefánsson, forseti ASI.
„Það er augljóst að ég get ekki verið
ánægður með visitöluskerðinguna, en það
Shafiq al-Wazzan Bashir Gemayel kunngerir forsetaframboð sitt.
forsætisraðherra.
Forsetakosningar geta ráðið
hvað um Líbanon verður
Eftir að Begin forsætisráðherra taldi ráð-
legt að hefta bardagafýsn Sharons land-
varnaráðherra og stöðvaði sprengjuregnið
yfir Vestur-Berirut, hefur samkomulag
náðst um brottför herliðs PLO frá höfuð-
borg Libanons. Að hálfum mánuöi liðnum á
um 7000 manna lið PLO að vera horfið á
braut á leið til margra arabalanda. Um leið
er gert ráð fyrir að gæslulið frá Frakklandi,
ttaliu og Bandarikjunum, sem á að standa
milli tsraelshers og Palestinumanna
meðan á brottflutningnum stendur, yfirgefi
borgarhlutann.
á verða þáttaskil i hernaðaraðgerðum
tsraels gegn Libanon. Ekki er lengur unnt
að hafa að yfirvarpi að verið sé að tryggja
tsraelsmenn fyrir árásum PLO, þvi sveitir
þeirra sem eftir verða i Tripoli, Baalbek og
Bekaa-dal um landið norðan- og austanvert
eru alls ófærar um að gera Israel
skráveifur eftir að stjórnstöðvarnar og
vopnabúrin i Suður-Libanon og Beirut eru
ekki lengur fyrir hendi. Um leið kemur i
ljós, hvað tsraelsstjórn ætlar sér fleira i
Libanon en að hrekja á brott Ysser Arafat
og úrvalssveitir hans.
Innrás tsraels i Libanon hefur verið
undirbúin árum saman. Sharon landvarna-
ráðherra hefur státað af þvi i viðtali við
bandariskan fréttamann, að fyrir ári hafi
hann farið dulbúinntil Beirut til aðnjósna
sjálfur um stöðvar og viðbúnað PLO. Arás
á sendiherra Israels i London, sem ekkert
bendir til aöPLO hafi átt minnsta þátt i,var
höfö að átyllu til að hrinda i framkvæmd
hernaðaráætlun sem beið þess að merki
væri gefið um að leggja til atlögu.
Mótsagnakenndar fregnir berast frá
Jerúsalem af þvi hver næstu skref tsraels-
stjórn ráðgeri i Libanon, hernaðarleg og
pólitisk. Libanskir vinstri menn og PLO
hafa haldið þvi fram, að tilfærslur isra-
elskra hersveita undanfarna daga bendi til
að ætlun herstjórnarinnar sé að sækja fram
norður landið, þegar PLO er i brott frá
Vestur-Beirut, leggja til atlögu við Tripoli
og jafnvel hertaka Libanon allt nema
Bekaa-dal, þar sem Sýrlandsher er fyrir.
að hefur verið fullyrt lengi i Jerúsal-
em, aö ýmsir i rikisstjórn Begins hafi það
framtiðarmarkmið að skipta Libanon milli
tsraels og Sýrlands, þó ekki með þvi að inn-
Föstudagur 20. ágúst 1982
hlelgai-----
oosturinn
fer eftir samhenginu við aðrar aðgeröir
hvernig málið er metið og það liggur ekki
fyrir. En ég er óánægður með skerðinguna
og hef látið það i ljósi.”
„Það er fráleit lausn á efnahagsvand-
anum að skerða verðbæturnar,” sagði
Kristján Thorlacius, formaður BSRB.
„Reynslan hefur sýnt að það leysir engan
vanda; má benda á dæmi frá 1974—5 sem
sýndi að lækkun verðbóta læknaði ekki
verðbólguna nema siður væri. Þaö er hætta
á að stjórnvöld verði kærulaus á öðrum
sviðum ef verðbætur eru skertar. Það
verða allir að horfast i augu við vandann og
gera áætlanir til langs tima. Þar eru það
fyrst og fremst fjárfestingarmálin sem
þarf að athuga samhliða þvi að auka
þjóðarframieiðsluna. En það hefur marg-
sýnt sig að skerðing verðbóta leysir engan
vanda og við hjá BSRB erum eindregið
andvig henni, eins og fram kom á þingi
samtakanna fyrr i sumar.”
„Það er ekki rétta leiðin að ráðast á
launakjörin ef ekki er gripið til annarra að-
gerða samhliöa,” sagði Jón Helgason, for-
maður Einingar á Akureyri.
En hvað segja forsvarsmenn verkalýðs-
ins um það hver áhrif ráðstafanirnar gætu
haft á friöinn á vinnumarkaðnum?
Asmundur sagði að i samningum þeim sem
undirritaðir voru fyrr i sumar væri heimild
til að segja samningum upp ef stjórnvöld
gripa til aðgerða sem skerða launin. „En
það er ekkert hægt að segja að svo komnu
máli um það til hvaða ráða hreyfingin
tekur. Það hefur ekki verið rætt innan sam-
takanna.”
Jón Helgason tók i sama streng og sagðist
fyrst vilja heyra hljóðið i miðstjórn ASl
áður en hann færi að gefa út yfirlýsingar.
„En stjórnin getur alveg búist við
hernaðarástandi á vinnumarkaðnum ef
einungis á að ráðast á kjör launafólks,”
bætti hann við.
BSRB stendur i samningsgerð við rikis-
valdið en Kristján Thorlacius sagðist ekki
þora að spá fyrir um áhrif efnahagsaðgerð-
anna á samningsgerðina. „En hún hlýtur
að taka mið af þessum aðgerðum og þær
verða eflaust til óþurftar. Þær spilla öllum
samningum i landinu,” sagði Kristján.
Eins og ofan greinir gæti farið svo að
stjórnin láti ekki þar við sitja að skerða
visitöluna. Uppi eru hugmyndir um að
lengja visitölutimabilið, þannig að svo gæti
fariðað næstu verðbætur eftir 1. september
komi ekki fyrr en 1. janúar.
Þessi hugmynd mun vera komin fram i
tengslum við störf nefndar sem nú vinnur
að endurskoðun á öllu visitölu- og verðbóta-
kerfinu. Þessi nefnd hefur þegar látið gera
nýja könnun á neyslumynstri visitölufjöl-
skyldunnar frægu og leiddi hún i ljós veru-
legar breytingar frá þvi siðasta könnun var
gerð. Enda engin furða, neyslukönnun sú
sem núverandi verðbótakerfi styðst við er
gerð á árunum 1964—65.
Nú er hugmyndin að taka þetta ein-
angraða atriði út úr og lengja visitölutima-
bilin I fjóra mánuði. „Rikisvaldið virðist
þurfa nýjar aðferðir til að skekkja visi-
töluna,” sagði Kristján Thorlacius. „Þetta
er röng leið. Visitöluhækkanir eru afleiðing
verðhækkana og það er óhjákvæmilegt að
launafólk fái verðbætur meðan stjórnmála-
menn ná ekki tökum á verðbólgunni með
aðferðum sem þó eru til. En það hafa komið
fram ýmsar tillögur um breytingar á visi-
tölukerfinu og ég hef verið þvi meðmæltur
að nýr visitölugrunnur verði tekinn upp.
Um aðrar hugmyndir vil ég segja að
mörgum þeirra er ég ekki sammála.”
„Ég er andsnúinn lengingu visitölutima-
bilsins,” sagði Asmundur Stefánsson, „en
það hefur ekki verið rætt innan samtak-
anna i þessu samhengi.”
Eins og af þessum viðbrögðum má sjá
biða menn átekta, þeir vilja sjá hverju
fram vindur i efnahagsmálunum áður en
ákvarðanir eru teknar um viðbrögð við
efnahagsráðstöfunum. Jón Helgason bjóst
ekki við tiðindum fyrr en undir mánaða-
mót.
Fram að þeim tima munu stjórnarflokk-
arnir vafalaust reyna að kippa i alla tiltæka
spotta og halda „sinum mönnum” i sam-
tökum launafólks á linunni. Hvort það tekst
skal ekki spáð um hér. Verkalýðshreyfingin
hefur á undanförnum árum kyngt ýmsum
erfiðum bitum, ef þeir koma frá réttum
mönnum. En öllum má ofbjóða.
VFIRSVIM
lima meirihluta landsins i ísrael, heldur
koma þar á fót leppstjórn byggðri á þeim
hluta kristinna landsmanna sem kýs að
tryggja valdaaðstöðu sina með þvi að leita
skjóls hjá tsrael. Ekki þarf það að mæla á
móti að þessi séu framtiðaráform tsraels-
stjórnar, að nú er fréttamönnum i Jerúsal-
em tjáð af hálfu yfirvalda, að ekkert slikt sé
i ráði, heldur sé markmiðiö að losa Libanon
við alla erlenda hersetu, það skilyrði verði
sett fyrir brottför Israelshers að PLO i
norðurhéruðunum og Sýrlendingar verði
einnig á brott. Ekki verður séð hver tök
ísraelsstjórn hefur á að knýja Sýrlands-
stjórn til að samþykkja brottflutning, nema
þá með vopnavaldi. Liklegasta niðurstaðan
er þvi þrátefli og skipting Libanons i
sýrlenskt og israelskt hernámssvæði.
Innanlandsupplausn i Libanon greiddi
götu erlendrar ihlutunar, og áætlanir
nágrannarikjá um að skipta landinu á milli
sin verða þvi aðeins óframkvæmanlegar að
pólitiskri og trúarlegri sundrungu Libana
linni. Nú fer i hönd þýðingarmikið skeið i
libönskum stjórnmálum; kosning nýs
forseta. Elias Sarkis, sem kjörinn var eftir
þrýsting frá Sýrlendingum fyrir sex árum,
lætur af embætti 23. september. Sarkis
hefur verið atkvæðalitill forseti, og nú er
hann þar á ofan heilsubilaður. Engu að
siður þykir i svipinn liklegast að tilrauninni
til að kjósa nýjan forseta ljúki með þvi að
þingið samþykki stjórnarskrárbreytingu á
þá leið að kjörtimabil Sarkisar sé fram-
lengt um eitt ár eða tvö.
Stjórnarskrá Libanons er hrófatildur og
ein af meginorsökum fyrir að þjóðin er
stödd i þeim ógöngum sem raun ber vitni.
Skipting æðstu embætta milli trúflokka er
ákveðin á þá leið, að forseti skal vera krist-
inn af kirkjufélagi maroníta, forsætisráð-
herra islamskur sunnii og þingforseti
islamskur sjiíti. Byggist þessi skipting á
hlutfalli trúflokka meðal þjóðarinnar i
manntali sem Frakkar gerðu 1932, þegar
þeir stjórnuðu landinu i umboði Þjóða-
bandalagsins.
l\flaronitar hafa komið i veg fyrir nýtt
manntal i hálfa öld, af þvi að þeir vita að
niðurstaða þess leiddi i ijós að réttur þeirra
til hins volduga forsetaembættis á ekki
lengur við fjólksfjöldarök að styðjast. Upp-
haf borgarstyrjaldarinnar i Libanon um
miðjan siðasta áratug má ekki sist rekja til
óánægju islamstrúarmanna með drottn-
unaraðstöðu kristinna manna umfram það
sem fjöldi þeirra gaf tilefni til,jafnframt
vigaferlum ættbálka maronita innbyrðis
um aðgang að forsetaembættinu.
Eini framjóðandinn sem gefið hefur sig
fram til að taka við embætti af Sarkis er
Bashir Gemayel, foringi þess hóps
maronita sem kallar sig Falangista. 1
borgarstyrjöldinni varð hann hlut-
skarpastur af kristnu ættbálkafloringj-
unum, sumpart vegna þess að hann
reyndist öðrum purkunarlausari við að
murka niður fjölskyldur keppinauta sinna,
sumpart vegna þess að hann aflaði liðsinnis
tsraels,sér i lagi vopnasendinga.
Af þessu leiðir, að framboð Gemayels
eins til forsetaembættis hefur orðið til
þess að frestað hefur verið fundi þingsins til
að hefja forsetakjör. tslamstrúarmenn á
þingi eru nær einhuga andsnúnir honum, og
sama máli gegnir um nokkurn hluta kristnu
þingmannanna. A það bæði við um maron-
ita sem eiga um sárt að binda af völdum af-
tökusveita forsetaefnis og fulltrúa kristinna
manna af öðrum kirkjudeildum. En þeir
geta litt beitt sér, þvi frambærileg forseta-
efni gegn Gemayel úr hópi maroníta eru
flest i útlegð af ótta um lif sitt fyrir flugu-
mönnum hans.
Eini libanski stjórnmálamaður sem
aukið hefur orðstírsinn og álit svo um
munar siðan innrás Israelshers skall á, er
fslamstrúarmaðurinn Shafiq al-Wazzan
forsætisráðherra, sem verið hefur milli-
göngumaður milli Arafats og Habibs, full-
trúa Bandarikjastjórnar i Beirut. Vegna
trúarbragða er hann ekki kjörgengur i for-
setaembættið, en gert er ráð fyrir að hann
muni verða leiötogi þeirra sem telja for-
setakjör Gemayels jafngilda þvi að Liban-
on verði leppriki tsraels. Ýmis úrræði eru
til að draga kjör á langinn, til dæmis eru sjö
látnir af 99 mönnum á þingi, sem kjörið var
fyrir áratug.Er þvi nú þegar um það deilt,
hvort telja skuli 66 eða 62 þá tvo þriðju
þingheims sem þurfa að vera viðstaddir til
að fundarfært sé til forsetakjörs.