Helgarpósturinn - 22.09.1983, Side 8

8
fónlist
Norræna húsið:
Algjör vísnasöngur á laugardag kl.
16. Bergþóra Árnadóttir, Pálmi Gunn-
arsson, Tryggvi Hubner og norski
fiölustrjúkandinn Sveinn Nymo leika
og syngja fyrir gesti.
sýniiijiarsalir
Gallerí Langbrók:
Ný sýning opnuö á laugardag kl. 14.
Ásrún Kristjánsdóttir sýnir silkiþrykk,
Elisabet Haraldsson sýnir keramik.
Opið um helgar frá 14 til 18, aöra daga
a opunartíma gallerísins 12 til 18.
Verslanahöllin,
Laugavegi 26:
Sigþrúður Pálsdóttir sýnir myndlist á
2. hæö hússins. Sýningin er opin
daglegakl. 14-19og 20-22. Hennilýk-
ur 30. september.
Listasafn ASÍ:
Vetrarmyndahópurinn sýnir verk sin. í
hópnum eru Baltasar, Bragi Hannes-
son, Magnús Tómasson og Þorbjörg
Höskul sdóttir.
Norræna húsið:
Danski listmálarinn Henri Clausen
sýnir myndlist i kjallarasal til 2. októ-
ber. Sýningin er opin daglega kl. 14-
19. í anddyri sýnir Kristján Jón
Guðnason teikningar til 2. október.
Og i kaffistofu sýnir Ingunn Bene-
diktsdóttir glerlist.
Kjarvalsstaðir:
Tvær sýningar opna á laugardag.
Septem-hópurinn opnar kl. 14 í Vest-
ursal. Þar veröur lögð sérstök áhersla
á að sýna myndir Sigurjóns Ólafs-
sonar myndhöggvara, sem nýlega er
látinn. Aðrir hópfélagar sem sýna eru
Valtýr, Kristján, Jóhannes, Karl, Guð-
munda og Þorvaldur. I austurhluta
hússins verður svo opnuö sýningin
„Finnskur vefur" kl. 15. Þar sýna
fimm finnskar textilkonur verk sin.
Báðar sýningarnar standa til 9. okt.
og eru opnar daglega kl. 14-22.
Listmunahúsið:
Afmælissýning Ragnars Kjartans-
sonar sextugs. Litlar höggmyndir og
lágmyndir. Sýningin stendur til 2.
október og er opin virka daga kl.
10-18 og 14-18 um helgar. Lokað á
mánudögum.
Listasafn
Einars Jónssonar:
Magnaðar höggmyndir úti jafnt sem
inni. Opið alla daga nema mánudaga
kl. 13.30-16.
Gallerí Lækjartorg:
Sigrún Ó Olsen og Georg Frey frá
Þýskalandi opna sýningu á laugardag
kl. 14. Á sýningunni verða glermyndir,
grafík og myndir gerðar meö egg-
tempara. Opið daglega kl. 14-18
nema fimmtudaga og sunnudaga kl.
14-22. Stendur til 2. október.
Mokka:
Valgarður Gunnarsson sýnir málverk.
Góð verk, góður staöur, gott kaffi.
Gallerí Grjót:
Örn Þorsteinsson sýnir smámyndir.
Opið virka daga kl. 12—18.
Djúpið:
Dagur Siguröarson sýnir myndlist til
2. október. Góð vinna. Opið daglega
kl. 11—23.30.
Bogasalur:
Myndir úr íslandsleiðöngrum og fleiri
myndir úr fórum safnsins sem ekki
hafa verið sýndar áður.
Höggmyndasafn
Ásmundar Sveinssonar:
Stórbrotin verk. Opiö daglega kl.
14—17. Lokaö mánudaga.
Ásgrímssafn:
islensk list eins og hún gerist hvað
best. Opið sunnudaga, þriðjudaga og
fimmtudaga kl. 13.30—16.
Árbæjarsafn:
Opið samkvæmt samkomulagi. Upp-
lýsingar fást á skrifstofu safnsins.
Icikliús
Þjóðleikhúsið:
Skvaldur eftir Michael Frayn. Frum-
sýning á föstudag. Næstu sýningar á
laugardag og sunnudag.
Leikfélag Reykjavíkur:
Föstudagur: Hart í bak eftir Jökul
Jakobsson.
Laugardagur: Úr lífi ánamaðkanna
eftir Enquist.
Sunnudagur: Hart í bak.
Stúdentaleikhúsið:
Dagskrá um breska leikskáldið
Edward Bond frumflutt á laugardag
kl. 20.30 í Félagsstofnun stúdenta.
Þar verður sýndur einþáttungurinn
Píslarganga, svo og kaflar úr kóme-
díunni Hafinu.
Fimmtudagur 22. september 1983 Jn^f, ,rjnn
Jón Sigurbjörnsson og Kristján Franklín Magnús í Hart í bak — eins og
tempraöur endurómur goðsagnakenndu sýningarinnar, segir Sigurður
m.a. í umsögn sinni um uppfærsluna í Iðnó.
„Fimmtíu ár já
Skyldu vera komnir nýir
menn á kontórinn?11
Höfundur: Jökull Jakobsson
Leikstjóri: Hallmar Sigurðsson
Leikmynd og búningar Steinþór
Sigurðsson
Tónlist: Eggert Þorleifsson
Lýsing: Daníel Williamsson
Leikendur: Jón Sigurbjörnsson,
Soffía Jakobsdóttir, Kristján
Franklín Magnús, Edda Heiðrún
Backman, Þorsteinn Gunnarsson,
Pétur Einarsson, Jón Hjartarson,
Karl Guðmundsson, Hanna María
Karlsdóttir, Lilja Þórisdóttir, Evert
Ingólfsson, Kristmundur Halldórs-
son.
Hart í bak. Ansi er það annars
góður titill. Óvenjulegur og afdrátt-
arlaus. Góður auglýsingatitill að
þvi leyti að hann vekur athygli án
þess að láta neitt uppi. Hann býr
auk þess yfir lífsreynslu þessi titill
og ilmar af aksjón. En Jökli hefur
einnig tekist með þessum titli að
finna samandregna smámynd af
helsta aflvaka verksins: þessari
örvæntingarfullu tilraun að komast
af, komast undan þegar ekkert
blasir við annað en skipbrot. Hart í
bak æpti strandkapteinninn þegar
allt var um seinan orðið og braut
skip sitt, óskabarn þjóðarinnar og
allt það. Situr nú blindur og heldur
áfram hring eftir hring í draumi sín-
um. Og dóttir hans, Áróra spá- og
lausakona reynir á sinn hátt að
bregðast við eymdinni og einkum
þó þegar lífsskip hennar rekur inn á
lognsævi og sonurinn Láki reynir
líka að finna einhverja útleið úr
gildru stöðnunar og leiða.
Fyrst talið berst að titlum verka
kemur nafn á smásögu eftir Jökul
upp í hugann: Skip koma aldrei aft-
ur minnir mig hún heiti. Nafnið
tengist vel þeim söknuði sem býr
undir niðri í Hart í bak. Skrýtið
þetta með brottför og afturkomu í
verkum Jökuls. Án þess að hafa
nokkur tök á því fyrir þennan pistil
að rannsaka það, rámar mig í að
oftlega séu ungir menn á förum í
mörgum fyrri verka hans, altént því
sem hér um ræðir: Hart í bak.
Brottför er kveikjan, aflvakinn. En
í síðari verkum hans mörgum eru
menn sem óðast að koma aftur. Þá
eru þeir gestir, ekki sömu menn,
ekki samir menn. Dómínó, Klukku-
strengir, Herbergi 213, Sonur skóar-
ans og dóttir bakarans eru til vitnis
um þetta heimkomuskeið í leikrit-
um Jökuls. Síðasttalda leikritið
kannski einhvers konar lokapunkt-
ur eða uppgjör og jafnframt upp-
hafspunktur einhvers sem honum
vannst ekki tími til að skrifa.
Fimmtíu
Fimmtíu ár já. Frumsýningar-
daginn voru liðin fimmtíu ár frá
fæðingu Jökuls. Hart í bak hc-fst
einmitt á stagli um það hve langt
sé um liðið frá strandinu. Fimmtíu
kemur þar fyrir upp aftur og aftur
eins og undarlegt saknaðarstef. En
það eru hins vegar rúmlega tuttugu
ár frá því verkið var frumflutt á
sama sviði. „Skyldu vera komnir
nýir menn á kontórinn?" Já og nei.
Steinþór gerir leikmyndina eins og
áður. Það sem vakti verulega hrifn-
ingu mína var baksviðsmyndin:
múrsteinsveggur sem hefur líkt og
gliðnað og glittir í möstur og krana.
Höfn. Þessi baksviðsmynd (vel lýst
í Peduzzi-Iegum blæ, en sá gerir
leikmyndirnar hjá snillingnum
unga Patrice Chéreau) er dæma-
laust hárrétt og skilar þungamiðju
verksins alveg: draumnum um
brottför frá múrveggsstöðnun um-
hverfisins. Draumur um fjarlægð.
í hinu eiginlega Ieikrými er allt í
megindráttum með kyrrum kjörum
frá ’62-sýningunni samkvæmt
hverfulu minni mínu sem ég hitaði
upp með athugun á ljósmynd af
sviðsmyndinni. Allt með kyrrum
kjörum og fannst mér þau kjör í
kyrrasta lagi og reyni að koma að
þvi síðar.
Burt
Mörg leikrit snúast um átök um
leikrýmið en Hart í bak miðar alla
virkni sína að koma persónunum
útaf leikrýminu, tæma það, og
þetta tekst í lokin. Eftir stendur
sviðið autt og baksviðsmyndin
öðlast dýpt og merkingu sem aldrei
fyrr. Eldurinn í stó Jónatans
kulnaður. Fyrst fer Áróra fyrir til-|
verknað Finnbjörns nýríka skran-
sala og einnig rukkarans (fulltrúai
yfirvaldsins).
Láki er nú alla tíð að reyna að
brjótast burt. Honum til aðstoðar
m.a. Pétur. Þá er lítið annað eftir en
moka Jónatan gamla burt og eru
þar að verki tveir menn (fulltrúar
Finnbjörns). Árdís verður að sönnu
eftir en ekki á þessum stað.
Eftirminnilegir hlutir eru í þess-
ari sýningu: þögul mynd kyrr af
Soffíu Jakobsdóttur (Áróru) með
lyklana að nýju íbúðinni sem Pétur
Einarsson (Finnbjörn) kemur með.
Samspil hennar og Þorsteins
Gunnarssonar (Stígs) sömuleiðis
með ágætum þar sem orð, athafnir
og langanir beggja fléttast í haltu
mér-slepptu mér leik. Jón Sigur-
björnsson (Jónatan strand-
kafteinn) blindur með skóna sína
heimtandi budduna sína til að
borga Stíg var mjög fallega spilað
og hárrétt örvænting lögð í það. En
samt var eins og þau Pétur Einars-
son og ungu leikararnir Edda
Heiðrún Backman og Kristján
Franklín Magnús kæmu best út í
heild. Með því að verja persónu
sína í hvívetna tekst Pétri að skila
áhugaverðri tragí-komíkk í örlítið
klisjuðu hlutverki nýríka blesans.
Heildarstefnan í hlutverki Láka
(Kristján) er kannski skýr (hann vill
burt) en framan af var of mikið
haldið aftur af villikettinum í hon-
um. Árdís (Edda) er enn ein stúlkan
að norðan eða austan, alla vega
utan af landi, sem kemur í bæinn í
íslenskum ritverkum eftirstríðsár-
anna. Fyrst streymdi fólkið til
Reykjavíkur, svo streymdi það í
sögunum og leikritunum til Reykja-
víkur handa Reykvíkingum að
horfa á.Edda leikur hana af einhvers
konar lífskröftugum húmor og
heimspekilegu laxnesku æðruleysi.
Fyrsta senan með henni og Jónatan
var mjög vel gerð. Þar sátu þau og
draumar beggja flæddu fram en
snertust hvergi.
Þau töluðu í kross, hvort um sig fast
í eigin draumi.
Upptakturinn að sýningunni
(Láki-Áróra-Jónatan) verkaði t.d.
alls ekki eins sannfærandi.
Hik
Á stundum fannst mér eins og
þessi sýning væri hálfhikandi þrátt
fyrir prýðisleik allvíða. Ég held í
rauninni að þetta snerti nokkuð
viðamikinn málaflokk sem ber yfir-
skriftina raunsæi. Ég held að verði
að taka afstöðu til spurningarinnar
á hvern hátt og að hve miklu leyti
Hart í bak sé raunsæislegt verk. Áð
hve miklu leyti það er bundið
ákveðinni hugmynd um raunsæi í
sviðssetningu, sem var góð og gild
1962 af því hún var nýsköpuð þá
(Reykjavíkurmynd úr nútímanum)
en verður að endurskapa nú. Verkið
er nefnilega, þrátt fyrir það sem
hver étur upp eftir öðrum, miklu
laustengdara ákveðnum raunveru-
leika en menn halda. Til bráða-
birgða mætti kalla eiginleika þess
ljóðrænt táknsæi með hversdagsí-
vafi. Það býður upp á annars konar
raunsæi í sviðssetningu en það sem
festist við verkið í Iðnó 1962. Mér
virðist Hallmar vera að leita að til-
finningadempuðum natúralískum
heildarblæ. Sumt kann að koma
rétt út þannig svo sem lokasenan
milli unga parsins. í öðrum atriðum
finnst mér þessi temprun há fyrr
greindum skáldskapareiginleikum
verksins t.d. þegar Jonatan svarar
dómaranum í huga sér og framhald
þess atriðis, þegar Áróra kemur í
heimsókn og uppgjör hennar. Nú,
svo er eitt, að sviðssetningin er ekki
alltaf sjálfri sér samkvæm, þ.e.a.s.
samkvæm sinni natúralísk-tengdu
aðferð. Þetta snertir rýmisnotkun.
Það kemst ekki til skila að leikrým-
ið haldi áfram utan sviðs. Maður
finnur t.d. ekki fyrir þeim sem fara
inn í húsið, þau hætta að vera til
sem persónur þegar þau fara út af
sviðinu. Leikrýmið snöggdeyr en
heldur ekki áfram, sem er grund-
vallaratriði í fagurfræði og heim-
speki natúralismans; Þetta er dálít-
ið slæmt t.d. í síðasta þætti þar sem
Jónatan er farinn inn til sín og fjar-
vera hans af sviðinu verður að
magna eftirvæntinguna tengda
endurkomu hans. Það er í samræmi
við alla aðferð sýningarinnar að
skapa þetta andrúmsloft um fram-
hald leikrýmisins út fyrir sviðið en
það er ekki gert.
Endursköpun
í sem stystu máli finnst mér
veikleiki sviðssetningar Hallmars
vera sá að fylgja um of ákveðinni
hefð í útfærslu, að vísu mjög
snoturlega víðast hvar, en lendir þar
með í því að verða eins og temprað-
ur endurómur goðsagnakenndu
sýningarinnar. Auðvitað voru það
ekki minni leikarar en Brynjólfur,
Helga Valtýs og Gísli sem settu
mark sitt á þá sýningu og ganga öll
Ijósum logum í minningu þeirra
sem sáu og jafnvel hinna sem ekki
sáu en sagt var frá. En það hefði
verið mestur trúnaður við verkið,
minninguna um frumflutninginn
og leiklistina að sjá Hart í bak
staðfastlega frá sjónarhóli 1983
sem hlýtur að vera leiklistarlega
annar en 1962. Ekki betri eða verri,
æðri eða óæðri; annar. (Annars
væri leiklistin dauð). Það blasir til
dæmis við að tilvísanir verksins
hafa verkað öðru vísi í tímalegu
návígi 1962 en nú.
Við gætum séð ýmsa almennari
kosti, óháðari stað og tíma, núna.
Það væri hægt að reyna að finna
leið út úr ákveðinni tegund raun-
sæishefðar sem fylgt hefur Hart í
bak síðan ’62 og kannski á einhvern
hátt Iðnó líka. Hallmar hefur ný-
verið sýnt hvers hann er megnugur
i ódeigri hugkvæmni og fágaðri ný-
sköpun og hefði því vel getað tekið
Hart í bak föstum tökum og dansað
með það út úr venjunni. Leikritið
og leikararnir og áhorfendur og
minningarnar eiga það skilið. S.P.
SJÓNVAItl*
Föstudagur
23.september
20.00 Fréttir. Hef ekki heyrt pípið um
nokkurn tima. Hvar er úrið?
20.30 Á öofinni. Birna Hrólfsdóttir
göngugarps Bárðarsonar. Margt er
nú skinnið og sömuleiðis sinnið.
20.50 Með hitann á. Komið haust og farið
að kólna. Verst hve reykurinn er
mikill. Agneta úr Abba faer sór
nokkra smóka meö Smokie.
Sænskur tónlistarþáttur og von-
andi verður þar töluð enska. Við er-
um alþjóðlegir
21.15 Umræðuþáttur. Um hvað? Svika-
mylluna? Rauöu mylluna? Þjóö-
þrifamálin? Þrifnaðarmálin? Hvað
sem öðru liður, þá verða það lands-
ins gagn og nauðsynjar.
22.10 Rauði hringurinn (Le Cercle
Rouge). Frönsk sakamálamynd,
árgerð 1970. Leikendur: Alain Ðel-
on, Vves Montand, Gian-Maria
Volonte, Bourvil. Leikstjóri: Jean-
Pierre Melville. Loksins ein af þess-
um frönsku og góðu. Tveir misindis-
menn leggja á ráöin um skartgripa-
rán. Annar á í útistöðum við glæpa-
menn, hinn við lögguna. Má ekki á
milli sjá hvor er verr á vegi staddur.
Hörkuspennandi.
Laugardagur
24. september
17.00 l'þróttir. Nú er það Bjarni Felixson
og hans krkappar. Röndóttur
sveinn.
18.55 Enska knattspyrnan. Laglega gert
hjá Jónasi.
20.35 Tilhugalíf. Veslings elskendumir,
aumingja þeir. Ó, þetta er-svo gam-
an. Framhaldsflokkur. Breskur.
21.05 Félagi Napóleon (Animal Farm).
Bresk teiknimynd, árgerð 1955,
gerð eftir samnefndri skáldsögu
Georges Orwells. Leikstjóri: John
Hakas. Húsdýrin á bænum gera
byltingu, en byltingin étur börnin
sín. Skrambi góð mynd fyrir alla
aldurshópa. Frjálshyggjumenn
límdir við tækin. Uppáhaldsbókin
þeirra. Nokkurs konar Biblia.
22.15 Út í vlta (To the Lighthouse).
Bresk sjónvarpsmynd, alveg ný.
Leikendur: Rosemary Harris,
Michael Gough, Suzanne Bertish.
Leikstjóri: Colin Gregg. Skáldsaga
Virginiu Woolf í myndbúningi. Sum-
ardvöl á Kornvöllum árið 1919 og
návistin opnar börnunum nýja
heima. Er þetta sjálfsævisaga?
Sunnudagur
25. september.
18.00 Sunnudagshugvekja. Nonni Hjölli
Nonna flytur og færir fórnir.
18.10 Amma og átta krakkar. Áfram
amma, hvaöa hangs er þetta eigin-
lega?
18.30 Heiðagæsin. Bresk mynd en að
mestu tekin hér á landi. í Þjórsár-
verum. Fallegur fugl.
20.30 Sjónvarp næstu viku. Yfirmáta of-
urheitt í kolum. Undir niðri allt i þús-
und molum. Og golfvöllurinn allur
út i holum.
20.50 Karlakór Reykjavíkur og Kristján
Jóhannsson. Kristján er maður að
minu skapi. Hann syngur eins og
engill ef hann vill það við hafa.
Hvenær fáum viö svo aö sjá Ma-
dame Butterfly?
21.25 Wagner. Ég veit hver horfir núna.
Wagner var mikið skáld á tóna. Hér
hefur göngu sina nýr framhalds-
flokkur meö Richard Burton i titil-
hlutverkinu. Wagner átti litríka ævi
og við fáum sýnishorn af þvi hér.
Hámæltur þáttur.
22.20 íslensk föt '83. Veljið islenskt, vek-
iö athygli! Frá tískusýningu á iðn-
sýningu. Algjör kroppasýning.
ÚTVAIM'
Föstudagur
23. september
9.05 Sigga og skessan í umferðinni.
Það vill segja: Sigga og hinn al-
menni bifreiðarstjóri. Þeireru flestir
eins og skessur. Hér er það barna-
saga meö uppeldislegt gildi.
10.35 Mér eru fornu minnin kær. Einar
Kristjánsson frá Hermundarfelli,