Helgarpósturinn - 10.11.1983, Blaðsíða 12

GRÁSÍÐA
Ekki þekkja allir sína hœnu
Skáldum er gjarnt að grípa til
líkinga. Að þessu leyti og á ýms-
an annan hátt líkjast þau Jesúsi
(Hvernig sem stafsetningin á
nafni hans kann að vera er and-
lega lífið hið sama, sagði biskup-
inn) og nota eins og hann
dæmisögur. Góð skáld eiga í fór-
um sínum ótal líkingar og marg-
brotnar dæmisögur. En þegar
hið mikla og velheppnaða
sálmaskáld Matthías Jóhannes-
sen er tekinn tali í morgunút-
varpinu og spurður um málefni
sinna manna þá grípur hann
ævinlega til sömu líkingarinnar:
eggsins og hænunnar. Skáldrit-
stjórinn er ekkert að ausa úr lík-
ingasjóði sínum í morgunsárið.
Þó er skáldið aldrei syfjað og
ekki morgunsvæft heldur gætt
MorgunVilja, eins og annað
skáld sagði.
Sú er skoðun skáldsins
Matthíasar að Morgunblaðið hafi
verpt hinu mikla tvíblóma eggi,
Þorsteini Pálssyni. Tvíblómi
þessi er nú formaður Sjálfstæðis-
flokksins og heitir að láta hundr-
að blóm vaxa í flokknum og
þjóðfélaginu. En mörgum finnst
vera maókeimur af slíkum lof-
orðum, enda er „hundraðblóma-
loforð" Maós mörgum enn í
fersku minni. Tvíblóminn Þorst-
einn Pálsson neitar harðlega og
kveðst vera kominn úr hinni
réttu hænu, hagvaxtarhænunni.
Nú er það staðreynd að eng-
inn hvítliði er til án rauðliða og
enginn rauðliði án hvítliða, og
eins er með eggin: ekkert egg er
til án eggjahvítu og eggjarauðu.
Þess vegna fara saman eggja-
hvíta og eggjarauða. Sumir
halda því fram að sömu pólitísku
litirnir séu ævinlega í stjórn-
málaegginu, engri hænu hafi
enn tekist að verpa græningja-
eggi, grasrótareggi, þverhænu-
pólitík. Þó eru þverhænur til og
þverir hanar, og eggin ævinlega
með hænuunga í sér eða hana,
og sama er að segja um stjórn-
málin.
Það fer ekki á milli mála að
útungunarvélin hjá Morgunblað-
inu er stöðugt í gangi. Mörg eru
fúleggin en frjóvgast samt og fúl-
hænur og fúlhanar fæðast. A
tímabili ungaði blaðið út þeim
unghænum og unghönum,
holdakjúklingum sem ollu klofn-
ingi í Sjálfstæðisflokknum. Engin
skýring hefur fengist nema sú að
skurnin hafi verið sprungin eða
brostið við rangt hitastig í
flokksvélinni. Klofningshugsunin
kom oft fram sem tvíblómi vær.i
eða vottur af honum en var
getulaust gal í einblóma flokki.
Þá verpti hænan tvíblómanum
Þorsteini Pálssyni sem sameinar
klofningsöflin, með fagurgala
sínum.
Hið fljótheppna fremur en
seinheppna sálmaskáld Morgun-
blaðsins gefur ótvírætt í skyn
með orðum sínum að blaðið sem
það stýrir sé einskonar hænsna-
kofi og flokkurinn sem fylgir
blaðinu, Sjálfstæðisflokkurinn, sé
þá sú hæsnastía sem ungarnir úr
útungunarvél blaðsins fara í við
fyrsta hanagal, eða hænukvak.
Er þetta orðheppni hjá unga-
hænunni eða er hún að ausa yfir
sig sínum eigin hæsnaskít með
skáldlegum en óviðeiðandi
hætti?
Um það skal ekki fjallað hér.
En margir vilja eiga sinn þátt í
tvíblómanum Þorsteini Pálssyni.
Svarthöfdi hrósar egginu en
gefur í skyn að hann eigi sinn
þátt í útunguninni. Og viðbrögð
tvíblómans virtust gefa tii kynna
að ekki þekki allir sína hænu,, að
hann haldi að sum egg fæðist af
sjálfu sér, eingetnu eggin, hæna
komi þar hvergi nærri.
Þá eru umræðurnar komnar á
svipað stig og þegar Bísansinn
féll. Meðan ríkið liðaðist sundur
voru stjórnmálamenn, fræði-
menn, kirkjunnar menn, vitring-
arnir, skáldin og stjórnmála-
mennirnir ekki aðeins að deila
um kynferði englanna, hvort
englarnir væri kvenkyns eða
karlkyns (deilurnar voru þáttur í
kvenna- og karlabaráttu þess
tíma: hinir jarðnesku karlenglar
kváðu engla himinsins vera af
sama kyni og þeir en kvenengl-
arnir sögðu þá vera kvenkyns)
heldur logaði allt í deilum meðal
hinna menntuðu stétta um,
hvort hefði komið á undan egg-
ið eða hænan. Sumir sögðu
hænan, aðrir sögðu eggið. Úr
hverju kom eggið? Úr hænunni.
Er þá eggið ekki forveri hæn-
unnar? var spurt. En hver verpti
egginu? spurði þá andstæðingur-
inn. Hænan.
Vitringarnir, hagfræðingarnir,
stjórnmálamennirnir komust að
engri niðurstöðu í hinum hörðu
deilum, hins vegar féll Bísansinn
á meðan og almenningur svalt.
íslenskar umræður eru gjarn-
an eitthvað í ætt við þær bísant-
ísku og við hugsum með ein-
hverjum ógurlegum hænuhaus
sömu moðhugsunina sem berst
úr Morgunblaðinu, blaði allra
landsmanna. Næstum enginn Is-
lendjngur er ósnortinn af
hænsnakofamenningunni þar.
Margir þekkja þó ekki hænuna
sína, halda að þeir séu róttæk
egg, en ef skurnin er brotin utan
af hegðun þeirra og hugsun
koma hvítan og eggjarauðan í
ljós. Eggjarauðan er ríkjandi í
æsku, en svo tekur hvítan við
þegar eggið vill fara að koma
undir sig fótunum og gagga eða
gala.
Svo eru til ýmsir Islendingar
sem virðast vera eins konar
allrahænuungar. Þeir æða á milli
hænanna. Og það er svo undar-
legt að í hænsnakofum stjórn-
málanna hér á landi eru gerð
kraftaverk: Hæna sem hefur
verpt eggi getur skilað egginu
aftur og eggið „verpir sér inn í
hænuna" en hænan verpir ekki
þessu eggi fyrr en eftir talsverð-
an tíma „meðan eggið er að
hagnast inni í hænunni." Þá
verpir hænan hagvöxnu eggi, og
eggið „verpir sér óðar inn í
næstu hænu.“
Slíkar eru furður íslands. Þær
leysa gátuna miklu: Hænan
verpir egginu og eggið verpir
sér inn í hænuna, hagvex jDar,
hænan verpir því, það verpir sér
á ný, frá hænu til hænu meðan
þjóðarhænan og heimurinn
stendur. Heimurinn sem er á-
þekkur egginu, með eggjarauð-
liða í æsku en hvítliða að kvöldi,
í sama íhaldsegginu.
MATKRAKAN
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
Morölsk dœmisaga harmrœn
Nóvember hlunkast áfram og skammdeg-
ið setur skynjun manns æ þrengri skorður.
Margir komnir á árvissan bömmer og kenna
um myrkri og vondri ríkisstjórn (myrkra-
völdum). Þetta orsakasamhengi kann að
vera rökrétt, svo langt sem það nær. En til
eru syndir sem illgerlegt er að skrifa á reikn-
ing skammdegis og ríkisstjórnar. Ein þeirra
synda er sjálfsfyrirlitning eða sjálfsvan-
ræksla sú sem felst í því að láta ofan í sig
hvers kyns ómeti í hugsunarleysi, oft undir
því yfirskini (og í trausti þess) að líkaminn
sjái um sig sjálfur, það sé andlega fóðrið eitt
sem skipti máli: góðar bókmenntir og kvik-
myndir, góður „andlegur" félagsskapur;
líkaminn sé aðeins ómerkilegt sálarhulstur,
ekki þess virði að hugarorku sé eytt í að
velta vöngum yfir hans hvimleiðu gerviþörf-
um. En sé þessa hulsturs ekki gætt ver það
sálina ekki sem skyldi, hún verður fyrir;
hnjaski og getur eitrast, og að lokum rifnar1
hulstrið utan af henni og skilur við hana
varnarlausa og sjúka. — Mörgum þeim er
þetta lesa mun áreiðanlega þykja þetta
óþörf orð um sjálfsögð sannindi, og er þá vel;
hinum kæringarlausu langar mig hins vegar
að segja eftirfarandi sögu af því hvernig
B-vítamínskortur lék grátt velviljað fólk og
andríkt, í þeirri von að einhverjir láti af villu
síns vegar.
Sagan af Fridmeyju og
Guövardi
Vinafólk mitt Friðmey og Guðvarður hófu
sambýli fyrir tveimur árum, þá komandi
bæði úr svoköliuðum föðurhúsum þar sem
þau höfðu lítt þurft fyrir lífinu að hafa. Þau
eru bæði jafnréttissinnuð og kúltíveruð, hún
myndlistarmaður, hann leikari, bæði bók-
menntalega sinnuð og allt það. Þau hafa ver-
ið barnlaus þar sem þau héldu að barn
myndi leggja stein á framabraut þeirra og
torvelda þeim að ná hinu langþráða jafnrétti
kynjanna. Liður í þeirri jafnréttisbaráttu var
að hvorugt skyldi stjana undir hinu, t.a.m.
með því að hafa til mat ofan í hitt, heldur
skyldu þau borða hvort fyrir sig það sem
þeim hentaði best, þegar og þar sem þeim
hentaði best. Þetta þýddi kjörbúðasamlokur
og skyndibitastaðamat víðs vegar um bæinn
eftir því sem sviðsetning frama og kynjajafn-
réttis krafðist, Orafiskibollur úr dós þegar
þau litu inn til mömmu og pabba í kurteisis-
heimsókn.
Þegar sambúð Friðmeyjar og Guðvarðar
hafði staðið nær óslitið í tvö ár — að undan-
skildum nokkrum dramatískum fýluköstum
þar sem þau nutu þess að bregða sér í reiði-
ham og syndga út um bæinn — brá svo við
að Guðvarður var að æfa hlutverk í leikrit-
inu Að lokinni langþráðri garðveislu.
Hlutverk hans krafðist óhemju einbeitingar
þar sem hann átti að rymja bööööö sem
ölóður væri á ólíklegustu stöðum í sýning-
unni. Sérdeilis illa gekk honum að baula á
réttum stöðum á meðan hann var að hjálpa
einni leikkonunni að afklæðast á einkar ljóð-
rænan hátt.
Upp úr þessu fór að bera á þunglyndisköst-
um hjá Guðvarði og þess á milli var hann
uppstökkur með afbrigðum, þannig að vesa-
lings leikstjórinn varð að láta hann skipta
um hlutverk; þannig hrapaði Guðvarður úr
hlutverki baulandi menningarvita niður í
hlutverk kynhverfðrar gengilbeinu sem átti
aðeins tvær replikkur í stykkinu. Eftir frum-
sýninguna fór að bera á útlimaskjálfta hjá
Guðvarði, hann missti og ekki einungis
matarlyst heldur Iystina að lifa. Það var með
herkjum að Friðmeyju tókst að drösla hon-
um fram á klósett á morgnana, sem hún
hætti fljótlega þar sem við hans vesöld bætt-
ist hægðateppa.
Nú hætti Friðmeyju að lítast á blikuna og
kallaði á lækni. Eftir að hann hafði þreifað
Guðvarð og þuklað, reitt af honum hár og
skoðað í smásjá, kvað hann upp úrskurð: „B-
vítamínskortur, nánar tiltekið tíamíns, Bl.
Tíamín köllum við læknar oft „móralska
vítamínið".
Orkugjafi heila og miðtaugakerfis er ein-
göngu glúkósa í líkamanum. Fái heilinn ekki
dagskammtinn sinn af tíamíni tekur hann að
sljóvgast, menn verða þunglyndir og upp-
stökkir og hætta að lokum alveg að geta ein-
beitt sér. Langvarandi tíamínskortur veldur
því að menn eru síþreyttir, missa matarlyst,
léttast og hægðateppast fyrr en varir. Loka-
stigið er beriberi — taugakröm. Guðvarður
þessi á skammt í það“.
Læknirinn horfði á Friðmeyju kippast til á
sjúkrabeðnum sem í vöðvakrampa væri,
virti fyrir sér hálfþurr olíuportrett af dapur-
legum konum í kröm. Að þessum hryggðar-
myndum séðum setti hann sig í landsföður-
legar stellingar og þrumaði: „B-vítamín-
skortur hjá Islendingum er þjóðarskömm.
Við, með allan okkar grút og lýsi. Á hverju
nærist þið eiginlega?!"
„Á blóði, svita og bökuðum baunum", svar-
aði Friðmey angistarfull og féll svo föl og
tekin í beðinn til tíamínsjúks sambýlismanns
síns.
Læknirinn hristi hægt höfuðið og grét sölt-
um tárum. Ráðrúmsins vegna get ég ekki
rakið þessa harmsögu öllu lengur. Ég get þó
glatt ykkur með þeim tíðindum að þau Frið-
mey og Guðvarður eru á batavegi — njót-
andi minnar forsjár og læknisins — og iðrast
þess sáran að hafa forsmánað sálarhulstrið
og byggt á bökuðum baunum í jafnréttisbar-
áttunni. í framtíðinni ætla þau að lifa sam-
kvæmt boðorði Krists: „Elska skaltu náunga
þinn eins og sjálfan þig“.
„Moralen er..“
Moralen er ikke „tag du konen med nár du
skal gá ud efter 01", heldur: farið saman og
kaupið fisk og grænmeti sem þið síðan eldið
saman í bróðerni, og: skálið í lýsi á hverjum
morgni, því þar er tíamín að fá! Ég mæli með
að þið sjóðið fiskinn upp á gamla mátann í
þetta skiptið, og borðið kartöflur og hamsa-
tólg með.
12 HELGARPÓSTURINN