Helgarpósturinn - 12.01.1984, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
Eru verkalýösfélögin mát?
I efnahagsaðgerðum ríkisstjórnarinnar
fyrir þetta ár er gert ráð fyrir að kaup laun-
þega hækki um tvö til fjögur prósent. Þetta
þýðir í raun nokkurra prósenta kaupmáttar-
skerðingu ofan á þá rýrnun launa sem al-
menningur mátti sæta á síðasta ári. Með
þessar staðreyndir í veganesti ganga verka-
lýðsfrömuðir nú að samningaborðinu, þar
sem þeir munu meðal annars krefjast þess af
stjórnvöldum að þau hægi á aðgerðum sín-
um svo nokkuð megi létta byrðum á laun-
þegum, aukinheldur sem fyrirsjáaniegri
kaupmáttarskerðingu á næstunni verður
mótmælt.
Menn spyrja sig þeirrar spurningar hvort
viðsemjendur verkalýðsins hlusti á þessar
kröfur. Þeir eru á því að ríkisstjórnin ætli að
halda stefnu sinni við að kveða niður verð-
bólguna með sömu ákefð og í fyrra. Hún sé
enda búin að binda þannig um hnútana að
verkföll séu næsta óhugsandi. Sú kjararýrn-
un sem hún hefur leitt yfir launþega hefur
valdið því að þeir þora ekki í hatrammar að-
gerðir á vinnumarkaðnum vegna hættu á
launamissi ofan á kjaraskerðingu síðustu
missera. Einnig er sýnt að meirihluti al-
mennings er hliðhollur aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum, hann vill
gefa henni tækifæri og með það er hann til-
búinn að taka á sig einhverjar byrðar ef það
gæti leitt til kjarabótar i kjölfar minnkandi
verðbólgu.
Ríkisstjórnin veit af þessum stuðningi og
notfærir sér hann óspart. Vilji fólks til átaka
á vinnumarkaðnum hefur sjaldan verið
minni svo sem komið hefur fram í skoðana-
könnunum. Eru verkalýðsfélögin þá mát?
„Það er alveg ljóst að verkalýðsfélögin
hafa staðið mát gagnvart ráðandi stjórnvöld-
um“, segir Ögmundur Jónasson, formaður
starfsmannafélags Sjónvarpsins, sem er eitt
aðildarfélaga BSRB. Og Ögmundur segir
áfram: „Verkalýðsfélögin hafa verið ráða-
og aðgerðalítil gagnvart efnahagsstefnu
stjórnarinnar á meðan kjör almennings hafa
rýrnað að því marki sem allir þekkja. Það
má með ólíkindum teljast að ekkert hefur
heyrst frá fólki. Á því eru sjálfsagt til margar
skýringar sem óþarft er að fjölyrða um, þar
sem þær heyra fortíðinni til. Hvað hinsvegar
framtíðina varðar, held ég að enginn vafi sé
á að fólk muni þjappa sér saman innan sinna
félaga og berjast gegn þeirri óbilgirni sem
stjórnvöld virðast ætla að sýna þvi. Menn
eru þegar orðnir gramir, og þá er stutt í
átök.“
Ögmundur kvartar þarna yfir aðgerða-
leysi verkalýðshreyfingarinnar og er sýni-
lega á því að hún hafi ekki haft ráð til að
mæta efnahagsstefnu stjórnarinnar. Hvað
segir Björn Þórhallsson, varaforseti ASÍ, um
þetta:
„Eins og atvinnu- og efnahagsástandið er
núna virðist ekki grundvöllur fyrir stórvægi-
leg átök á vinnumarkaðnum. Ég býst ekki
við að hinn almenni Iaunþegi treysti sér út í
langvinn verkföll. Menn eru einfaldlega
seinþreyttir til vandræða og reynsla undan-
farinna ára hefur kennt þeim að verkföll
hafa ekki skilað þeim árangri sem skyldi.
Með þessu er ég hreint ekki að segja að
verkalýðshreyfingin ætli sér ekki einhverjar
aðgerðir. Þær verða bara að taka mið af að-
stæðum, svo og þeim hug sem almenningur
virðist bera til ríkisstjórnarinnar eins og sak-
ir standa.
Við viljum ekki fallast á það að þessar að-
gerðir ríkisstjórnarinnar, sem hún hefur ein-
sett sér að framkvæma á árinu, séu óum-
breytanlegar. Okkar krafa er að hægt verði
á þessum aðgerðum. Stefnan í samningavið-
ræðunum sem fara í hönd virðist mér ætla
að verða tvíþætt: Annarsvegar verður þess
krafist að lægstu laun hækki umtalsvert, eða
eitthvað spesíalt verði gert fyrir þennan hóp
laune fólks svo það megi hafa í sig og á. Hins-
vegar verður ekki sæst á annað en að kaup-
máttur síðasta ársfjórðungs haldist óbreytt-
ur.“
Verkföll eru sem sagt ekki inni í myndinni,
eftir því sem Björn Þórhallsson segir. Svanur
Kristjánsson, prófessor í stjórnmálafræði við
Háskólann, er maður kunnugur háttum
verkalýðshreyfingarinnar í fortíð og nútíð.
Hann segir:
„Mér virðist viðbrögð verkalýðsfélaganna
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
við aðgerðum ríkisstjórnarinnar ekki hafa
verið með þeim hætti á síðustu mánuðum að
mikils megi vænta af þeim á næstunni, síst af
öllu allsherjarverkfalls. “
Helsta galla á starfsemi verkalýðsfélag-
anna segir Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir, for-
maður starfsmannafélagsins Sóknar, vera
þann að þau rýni blint í meðaltalsafkomu
sinna félagsmanna og miði kröfur sínar við
hana. „Með þessu gleymast hinir lægst laun-
uðu. Þetta sinnuleysi í garð þeirra hefur ver-
ið ríkjandi og sennilega aldrei meira en
núna. Það er óverjandi að ekki skuli vera
farið að huga að raunhæfri kjarabót fyrir
þetta fólk, en því miður sýnist mér verka-
lýðsfrömuðirnir ekkert vilja aðhafast hvað
þetta varðar. Jú annars, þeir segjast ætla að
reyna að semja fyrir vorið og í versta falli
næsta sumar. Þeir virðast ekki gera sér grein
fyrir því að þetta fólk getur ekki beðið. Það
verður að hjálpa því strax. Þetta er harður
dómur á verkalýðsforystuna, en réttmætur
sýnist mér engu að síður.“
Ögmundur Jónasson er að mestu leyti
sammála Aðalheiði um þetta atriði, en vill
þó ekki kenna verkalýðsforystunni um það
hvað ríkisstjórnin hefur fengið að gangast
upp í kaupmáttarskerðingunni.
„Ríkisstjórnin veit auðvitað hvað hún er að
gera. Hún er að keyra niður verðbólguna og
notar til þess veikasta hlekkinn, sjálfan laun-
þegann."
Ögmundur segir að lokum: „Aðalatriðið í
þessu öllu er að nóg er til af peningum i
þessu þjóðfélagi svo allir geti lifað mann-
sæmandi lífi. En það sem þarf að gera þegar
kreppir að eins og núna, er að deila þessum
peningum réttlátlega niður. Það hefur ekki
verið gert og bilið hefur því breikkað milli
ríkra og fátækra. Þessu þurfa launamenn að
kippa í liðinn hið fyrsta. Menn verða að fara
að láta í sér heyra, í stað þess að láta hamra
sig ofan í svaðið mótþróalaust eins og við-
gengist hefur alltof lengi.“
ERLEND YFIRSYN
Liliane Uchtenhagen
'
Samsteypustjórn í Sviss
aö springa út af konu
Langstærsta samsteypustjórn i lýðræðis-
ríki riðar til falls. Svissneska sambandsráðið
á upplausn í vændum út af konu. í fyrsta
skipti sem kona var í framboði til sambands-
ráðsins, sem jafngildir ráðherrastöðu í öðr-
um Evrópulöndum, gerðist það einnig í
fyrsta skipti að Þjóðarráðið, þing Svisslend-
inga, hafnaði ráðherraefni sem flokkur með
þátttöku í samsteypustjórninni hafði tilnefnt
til að skipa sæti sem honum bar.
í hlut á flokkur sósíaldemókrata, sem átt
hefur tvo ráðherra í sambandsráðinu allar
götur frá 1959, þegar Svisslendingar hittu á
„töfraformúluna" sem þeir nefna svo, fasta
aðild nokkurra helstu flokka að stjórn lands-
ins. Skiptitala sæta í sambandsráðinu hefur
hlotið töfraformúluheitið vegna þess, að hún
hefur tryggt Svisslandi setu samsteypu-
stjórnar sömu flokka í aldarfjórðung, og þar
með hámark stöðugleika í stjórnarfari.
Sambandsráðsmenn eru kjörnir á fundum
Þjóðarráðsins til fjögurra ára setu í ráðherra-
embættum. Sjöunda desember í vetur gerð-
ist það, að gengið var til atkvæða í Þjóðar-
ráðinu um sambandsráðsmann í stað Willi
Ritschard úr flokki sósíaldemókrata. Hafði
Ritschard fallið frá eftir setu í sambandsráði
frá 1979.
Sósíaldemókratar hafa farið heldur
halloka í kosningum í Sviss upp á síðkastið.
Samstarfsflokkum þeirra í samsteypustjórn-
inni, sem allir eru hægrisinnaðri, líkar það
harla vel. Notuðu þeir því meirihluta sinn í
Þjóðarráðinu til að koma í veg fyrir að sósíal-
demókratar styrktu stöðu sína i almennings-
álitinu með því að eignast fyrstu konu á ráð-
herrastóli í Sviss.
Ekki eru nema þrettán ár síðan konur
fengu kosningarétt í Sviss, en af 244 ráðs-
mönnum í Þjóðarráðinu er 21 kona. Ein hin
kunnasta í hópi þeirra er Liiiane Uchtenhag-
en úr flokki sósíaldemókrata, og hana til-
nefndu flokkssystkin hennar til að skipa
sambandsráðssætið sem losnaði í vetur. Frá
því 1959 hefur sambandsráðið verið skipað
þannig, að af sjö mönnum eiga róttækir tvo,
sósíaldemókratar tvo, kristilegir demókrat-
ar tvo og miðdemókratar einn. Þingheimur
allur í Þjóðarráðinu kýs sambandsráðs-
menn, en það hafa verið óskráð lög að út-
nefning flokks á ráðherraefni í sæti sem
flokknum heyrir til samkvæmt töfraformúl-
unni hefur verið staðfest við atkvæða-
greiðsluna.
En út af því brá, þegar sósíaldemókratar
buðu fram frú Liliane Uchtenhagen. Þá hlaut
hún aðeins 96 atkvæði, en flokksbróðir
hennar, lítt þekktur karlmaður að nafni Otto
Stich, var kjörinn í sambandsráðið með 124
atkvæðum. Kosningin er Óbundin og úrslitin
því gild, en þau hafa valdið uppnámi í sviss-
neskum stjórnmálum. Rofið hefur verið
drengskaparsamkomulag stjórnarflokka,
um að hver þeirra skuli ráða sínum ráðherr-
um, og tveggja ára gamalt stjórnarskrár-
ákvæði um jafnrétti kynjanna er fótum troð-
ið.
Svissneskar konur úr öllum stjórnmála-'
flokkum hafa fordæmt afstöðu meirihlutans
í Þjóðarráðinu og kalla daginn sem atkvæða-
greiðslan fór fram, 7. desember, „Svarta
miðvikudaginn". Ber þeim saman um að
meirihlutinn sem hafnaði Liliane Uchten-
hagen beri vott um að enn eigi jafnrétti
kvenna til stjórnmálaþátttöku langt í land að
hljóta viðurkenningu íhaldsafla i svissnesk-
um stjórnmálum. Enn eru nokkrar kantónur
í sambandsríkinu Sviss, sem ekki hafa veitt
konum kosningarétt í innanhéraðsmálum.
Svissneskar konur eru þeim mun reiðari
afstöðu meirihlutans í Þjóðarráðinu sem
enginn vefengir, að Liliane Uchtenhagen er
í alla staði í hópi hæfustu manna i svissnesk-
um stjórnmálum. Bæði í flokki sínum og í
þingstörfum hefur hún getið sér orð fyrir
röggsemi, frumkvæði og snjallan málflutn-
ing. Hún er hámenntuð og kunnur rithöf-
undur. En þeir eru til sem halda því fram, að
vissan um að hún myndi gegna ráðherraemb
ætti með sóma hafi einmitt ráðið úrslitum
er meirihluti Þjóðarráðsins felldi hana frá
embætti. „Við hverju bjuggust þið?“ spyr
Roger Daflon, fyrrverandi borgarstjóri í
Genf og eini fulltrúi kommúnista i Þjóðarráð-
inu. „Hún er kona, hún er sósíalisti og þar á
ofan menntuð — allt þrennt ófyrirgefan-
legt.“
Sósíaldemókratar leggja fyrir sitt leyti
megináherslu á, að samstarfsflokkarnir í
samsteypustjórninni hafi rofið óskráð dreng-
skaparsamkomulag, um að hver stjórnar-
flokkur ráði sínum fulltrúum í ríkisstjórn, og
þar með kippt fótunum undan samsteypu-
stjórninni. Að sjálfsögðu vonuðust sósíal-
demókratar eftir að rétta hlut sinn í keppni
flokkanna um lýðhylli með því að verða
eftir Magnús Torfa Ólafsson
fyrstir til að tefla fram hæfum ráðherra úr
hópi kvenna, og nú sjá þeir sér leik á borði
að virkja sér í hag reiði kvenþjóðarinnar í
Sviss yfir meðferð meirihluta Þjóðarráðsins
á Liliane Uchtenhagen.
Framkvæmdanefnd flokks sósíaldemó-
krata sat á fundi um síðustu helgi. Þar var
ákveðið að kalla saman aukaflokksþing dag-
ana 11. og 12. febrúar til að ræða hverjar af-
leiðingar brigð samstarfsflokkanna á grund-
vallarreglum stjórnarsamstarfsins hafi fyrir
þátttöku sósíaldemókrata í samsteypu-
stjórninni.
Framkvæmdanefndin setur fram mis-
munandi kosti til athugunar fyrir auka-
flokksþingið, en flokksformaðurinn, Helmut
Hubacher, hefur látið í ljós, að hann og
meirihluti framkvæmdanefndarinnar séu á
því að taka beri þann kost að slíta stjórnar-
samstarfinu. Brottför sósíaldemókrata úr
samsteypustjórninni fæli í sér þáttaskil í
svissneskum stjórnmálum. Aldarfjórðungs
stjórnarsamstarf allra helstu flokka í landinu
hefur tryggt mikla festu í stjórnarfari og sam-
hengi í stjórnarathöfnum. En jafnframt hefur
það orð komist á, að ýmislegt miður heppi-
legt hafi náð að dafna í skjóli samábyrgðar
allra málsmetandi stjórnmálaafla landsins.
Oánægja með stjórnarstefnuna er talin vera
meginorsök þess að sósialdemókratar töp-
uðu fylgi og þingsætum í síðustu kosningum
til Þjóðarráðsins í október i fyrra. Staða
þeirra í samsteypustjórninni er slík, að þeir
hafa einatt þurft að slaka meira á stefnumál-
um sínum en aðrir stjórnarflokkanna.
Eftir aldarfjórðungs samsteypustjórn sem
grípur yfir stjórnmálalitrófið frá hægri um
miðju til vinstri, óar mörgum Svisslending-
um að við taki hrein borgaraleg stjórn með
sósíaldemókrata í stjórnarandstöðu. Gæti þá
ýmislegt gengið úr skorðum, því hvað sem
um skuggahliðar víðtækrar samábyrgðar
ólíkra stjórnmálaafla má segja, hefur Sviss-
lendingum tekist að tryggja hag sinn flestum
Evrópuþjóðum betur.
Og allt út af einum kvenmanni, kynni ein-
hver að tauta, þegar næst verður gengið að
kjörborði í Sviss. A þvi telja sósíaldemókrat-
ar sig muni græða.
6 HELGARPÓSTURINN