Helgarpósturinn - 12.01.1984, Síða 23

I dag skrifar Pétur Gunnarsson
HRINGBORÐIÐ
*
Aramótapælingar ’84
Upphafið alltaf heillandi, blá-
byrjunin, tyggjóið áður en það
verður tugga. Nýbyrjað ár eins og
nýir skór, maður tímir valla að
spandera þeim, gengur á táberg-
inu, hælnum eða jarkanum. Tekur
nokkra daga að komast alveg nið-
ur á ilina. Að vísu svo undarlegt
með þetta ártal að það var eins og
frátekið, næstum eins og búið
væri að nota það. í 36 ár hefur það
vofað yfir, þokast nær og þótt
maður hefði ekki lesið bókina bjó
einhver anskotinn á bak við það.
Og nú er það komið og bráðum
verður það að baki og bókin farin
að vísa til einhvers sem var. Þetta
er það sem höfundar mega búa
við ef þeir tímasetja skáldverk sín.
1984. Allt sem úreldist við ein
áramót. Almanökin náttúrlega
heimskautanna á milli. Umskiptin
þó hvergi jafn gagnger og í þeim
neyslusamfélögum sem við erum
svo heppin að tilheyra. Árgerð
1983 svo glaðbeitt í fyrra, allt í
einu viðutan á útsölum. Menn
horfa eitthvað annað. Ný tíska til-
búin að taka yfir. Ef til er afl sem
ægir ei allra djöfla upphlaup að sjá
(Þorsteinn Erlingsson), þá er það
hún. Léttilega pakkaði hún inn
pönkinu, þessu fyrirbæri sem virt-
ist sett til höfuðs henni. Gerði sér
lítið fyrir og gleypti það, útdeildi
yrjóttum vetrarhjálparfrökkum
og hannaði litaðan lokk pr. haus
og pönkið var orðið vörumerki.
Um leið var hægt að hefjast handa
við að leggja drög að næstu tísku,
heimurinn myndi ekki stöðvast,
lífið halda áfram allt fram í atóm.
Ef til er grundvallarhugtak sem
spannar okkar ástand og við
göngum öll upp í — þá er það
áreiðanlega Neyslan. Þótt hin
opinberu trúarbrögð séu kristni
þá er hversdagsjátunin neysia og
reyndar aðdáunarverð samvinna
milli þessara tveggja, t.d. á jólum
þegar trúarhátíðin verður jafn-
framt hápunktur neyslunnar. Lífs-
stíll okkar mótast fyrst og síðast af
neyslu, það er hvorki gott né vont
heldur staðreynd. Ótrúlegustu
hjól í lífsgangverki okkar lúta
sömu lögmálum og neyslan og
algengastur mælikvarði á ham-
ingju er það sem við eigum , njót-
um. Þetta lífsform gefur tóninn
yfir endilangt lífssviðið og við
fæðumst, eldumst og deyjum í
takt við hann. Eðli málsins sam-
kvæmt hlýtur þetta lífsform að
gera æskunni hæst undir höfði,
hápunkturinn hlýtur að vera sett-
ur þar sem eitthvað mælanlegt á
borð við líkamann er í hádegis-
stað. Samkvæmt því jafngildir það
að eldast því að úreldast. Því sem
gengur úr sér hlýtur að verða
kastað á glæ líkt og fer um ónýta
hluti. Sjúkdómar eru eins og hver
önnur bilun, borgar sig að gera
við? Óttinn við að standast ekki
kröfur, vera gallaður. Það gefur
auga leið að í lífsmynstri neysl-
unnar hlýtur allt að vera á hverf-
anda hveli eins og á diskóteki.
Sennilega nokkuð töff líf og sólin
skamma stund á lofti.
Maður hefur á tilfinningunni að
þessu hafi verið öðruvísi farið
með fólkið sem var hér rétt á
undan okkur. Það hafi lifað í sama
nóa ævina út, vissi hvað beið þess
og bjó sig undir það, þótt það hafi
náttúrlega ekki verið neitt líf: ein-
skorðað við að hafa í sig, utan um
sig og á. Bjargálnafólkið. Nýtnin
var því kannski það sem neyslan
er okkur. Aldur naut þar góðs af
hugtaki eins og endingu og sjúk-
dómar bliknuðu fyrir hávegum
viðgerðanna. Hæfileg kristni
þessu ástandi eins og hverjar
aðrar rosabullur til hlífðar skárri-
skónum á meðan maður arkar
gegn um lífið; nú eða innkaupa-
netið sem nauðsynjavarningurinn
var settur í og plastikkpokinn hef-
ur svo afgerandi leyst af hólmi.
Plastpokinn er tákn einnotanna
og eftir að hafa gegnt augnabliks-
hlutverki sínu tekur hann við rusli
og ber þar með sigurorð af rusla-
fötunni, þessari illa þefjandi harð-
plastikkfötu.
Andstætt nýtninni leggur neysl-
an áherslu á núið. I stað hinnar
kristnu gengislækkunar á jarðlíf-
inu verður málið: „hvað get ég
fengið út úr lífinu?" Jarðlífið eins
og hver önnur hópferð þar sem
ríkisstjórnin er í hlutverki ferða-
skrifstofu en ef ferðin misheppn-
ast þá eru frómar óskir um fram-
haldslíf litlar sárabætur, þetta er
eina ferðin sem verður farin.
Hjónabandið er hótelherbergi og
má alltaf kvarta við resepsjónina
og skoða öll hin herbergin á hótel-
inu til að fá samanburð. Þú ert á
opnum miða og öll líkindi til að
ferðin vari 70—80 ár en getur eins
tekið snöggan endi og sá mögu-
leiki náttúrlega alltaf fyrir hendi
að þú hoppir einfaldlega af ef þú
fílar þig ekki í ferðinni og margt í
samtíð okkar bendir því miður til
að sú útgönguleið opnist æ fleir-
um.
Þó er ekki að vita nema þessi
heimsmynd sé nú að upplifa sína
frjóustu kreppu. Úr því að tekið
hefur fyrir hagvöxt hvernig á þá
að bæta sinn hag? Hægrimenn
ólmast gegn félagslegri þjónustu,
báknið burt, sjúkrasamlagið á
sölulista, osfrv. Vandinn bara að
þar sem þessari félagslegu þjón-
ustu er til að dreifa, myndi afnám
hennar snerpa undir róttækni
fólks og jafnvel ógna öllu sam-
félagsmunstrinu. Vinstrimenn
virðast löngu hættir að gera
lífgunartilraunir á sínum hug-
sjónasmyrðlingum og einbeita sér
þess í stað að ritun óskalista en
fljótlega kemur upp spurningin
hvar eigi að taka féð. Bæta bú-
sýslu, byggja út undanstuldi og
óráðsíu. Sumsstaðar fara vinstri-
menn í stjórnir út á þessar kröfur
en tekst sjaldan að gera sannfær-
andi hreingerningar í auðvalds-
skipulaginu. Það er eins og Hjál-
præðisherinn ætti að fara að reka
hóruhús. Verðbólga verður þeirra
þrautalending, laun eru hækkuð
og lækkuð aftur með gengisfell-
ingum. Hugmyndin um meira í
dag en í gær virðist oltin út af í
óbreyttu ástandi.
En ýmis teikn eru á lofti um
breytingar í sjálfu neyslumynstr-
inu. Með hverju árinu gerist æ
áleitnari sjálfvirkni sem getur innt
af „hendi" flóknustu verk án þess
að mannshöndin komi nærri.
Síðastliðinn áratug hefur hún ver-
ið að ryðja sér til rúms í þjónustu-
greinum og jafnan mætt harðri
andspyrnu eins og að líkum lætur
því að hún eykur á atvinnuleysið
sem sumsstaðar er ærið fyrir.
Menn hafa þóst sjá að næði þessi
tækni hindrunarlaust fram að
ganga hlæðust á aðra hönd upp
vörur og hina atvinnuleysingjar
eftir alkunnu 19. aldar módeli.
Menn hafa spurt: til hvers að söðla
yfir í tölvutækni ef hún skapar
fleiri vandamál en hún leysir i stað
þess að vinna upp á gamla raf-
magnsmóðinn? Sjálfvirknin hefur
verið skóladæmi um tækni sem
hótar að sprengja samfélags-
munstrið, menn hafa ekki séð
hvernig framleiðsluhátturinn gæti
melt hana, hún hlyti að standa
þversum í kokinu á honum. Á
sama tíma hefur hinum vestrænu
velferðarríkjum verið ógnað af
vinnuhælum á borð við Taiwan,
Formósu, Suður-Kóreu og Hong
Kong sem með sínu ódýra vinnu-
afli hafa skákað iðnframleiðslu
velferðarinnar. Svar þróaðri iðn-
ríkja hefur í æ ríkari mæli verið
sjálfvirkni, þ.e. að hreinsa vinnu-
aflið út úr vinnuferlinu. Þannig að
það atvinnuleysi sem verið hefur
við lýði í þessum löndum allan sl.
áratug mun aldrei leysast. Bráða-
birgðalausnir sem felast í því að
bjarga í horn með mánaðarlegum'
atvinnuleysistékk hljóta fyrr en
síðar að leiða til gegngerrar
endurskoðunar á vinnunni sem
samfélagsfyrirbæri. í byrjun
aldarinnar er vinnan sjóndeildar-
hringurinn allur. Baráttan hefur
miðast að því að höggva skörð í
hann, fyrst með vinnudegi, þá
sumarleyfi, fæðingarorlofi, ellilíf-
eyri og nú blasir við sá möguleiki
að nauðungarvinnu verði aflétt og
verðmætin liggi á borðinu fyrir til-
verknað einberrar tækni. Heilu
verksmiðjurnar eru nú þegar
starfræktar af sjálfsdáðum, við-
halda sér og gera við sig vélrænt.
Ekki er lengur rætt um möguleika
heldur nauðsyn þess að stilla sam-
félögin upp á nýtt til samræmis
við þessa staðreynd. Við horfum
fram til tíma þar sem lífsnauðsynj-
ar verða sjálfsagður hlutur og
alhliða þroski höfuðviðfangsefni
mannlífsins. Þetta eru róttækustu
hvörf síðan maðurinn kveikti eld
og það varð ljós.
Nú er hægt að gera góð kaup í teppum. Okkar
ár/ega bútasala og afsláttarsa/a byrjar 9. janúar
og stendur í 10 daga.
Teppabútar af öllum mögulegum j
stærðum og gerðum með miklum
afslætti og fjölmargar gerðir
gó/fteppa á ótrúlega góðu verði.
BYCGINGAVOROBI
HRINGBRAUT 120:
. Byggingavörur
l Golfteppatíeild
Simar: Timburdeild................
2B-600 Malningarvörur og verkfæri
28-603 Flisar og nreinlæfisfæki
HRINGBRAUT 120 (Aðkeyrsla frá Sólvallagötu)
HELGARPÓSTURINN 23