Helgarpósturinn - 16.02.1984, Side 18

SlGILD TÓNLIST
Mikilvœgar feilnótur
Eins og gefur að skilja er ekki nokkur vegur
aö sækja alla þá tóníeika sem haldnir eru í
borginni um þessar mundir. Fer því eflaust
margtog merkilegt fram hjá manni óbætt.
T.d. voru heiiirMyrkir músíkdagar (þrennir
tónleikar með íslenskum verkum) sem
undirritaður átti ekki kost á að hlýða um síð-
ustu helgi og mun hann lengi harma það
upphátt og í hljóði.
Sl. fimmtudag voru í Gamla bíói tónleikar
á vegum Sinfóniunnar, kammertónleikar
með strengjadeildinni og kom þar fram ung-
ur og næstum nýr fiðlusólisti: Þórhallur Birg-
isson. Hann lék óþekktan fiðlukonsert sem
Mendelssohn á að hafa samið innan við ferm
ingu og var að því bæði gagn og gaman og
er mikið tilhlökkunarefni að heyra Þórhall í
einhverju öðru merkilegu, hvenær og hvar
sem það nú verður. Að vísu á hann eitthvað
í land að liðkast í stílnum á fiðluna sína ís-
lensku (sem er smíðuð af Hansi Jóhannssyni)
en það er mikil músík í þessum pilti. Sama er
að segja um bróður hans, Snorra Sigfús, sem
átti þarna skrýtið strengjaverk: Hymni. Þar
er lögð áhersla á ómblítt viðburðaleysi í
mixolydiskri tóntegund og ekki laust við að
reyndi á þolrifin að sitja kjur. Maður hefur
gott af því að pína þolinmæðina og af hverju
þarf endilega að heimta tilfinningaspennu
og himinhrópandi andstæður hvunær sem
er? Ekki á það við í öllum kirkjum. En af-
skaplega þótti mér samt vænt um nokkrar
mikilvægar feilnótur í kvintunum, sem
komu líkt og syndugur boðskapur frá lífinu
fyrir utan og innan.
Ætli hljómsveitin hafi leikið þetta vel? Hún
varOK í Mendelssohn og þó í þyngra lagi.En
ég held að Snorri hljóti að hafa gert ráð fyrir
nákvæmara jafnvægi milli raddanna (orgel-
dauðu?) og engu vibrato en best hefði
kannski verið að leika þetta ,,col legno
tratto": með tré (en ekki hárum) boganna.
Það var fallegt að sjá ungan tónlistarmann
úr Þýskalandi, Andreas Weiss, stjórna þarna
á pallinum og er ekki að efa að þarna var
Snorri Sigfús
Birgisson — maður
hefur gott af þvi að
plna þoninmæðina
góður gestur á ferðinni. En ósköp var samt
lágt á henni risið strengjaserenöðunni í C-
dúr, sem rak lestina á efnisskránni. Hún er
auðvitað ekki meðal bestu verka Tsjækof-
skís, sumir myndu segja hana samsuðu úr
akademískum froðufrösum, en það er í
henni „elegans" sem hljómsveitin réð alla-
vega ekki við að þessu sinni. Kannski þyrfti
að æfa meira en margan grunar?
Því verður hinsvegar ekki neitað að það er
mikill fengur í svona kammertónleikum og
öruggt að þeir eiga eftir að koma starfi Sin-
fóníuhljómsveitar íslands til góða, verði á
þeim gott og ríkt áframhald. Til þess að svo
verði þurfa þeir að ná til fleiri áheyrenda, en
það gera þeir vitaskuld ekki nema fólk sé lát-
ið vita rækilega af þeim. Þar kemur til kasta
fjölmiðla sem því miður halda flestir að fagn-
aðarerindið felist í fótbolta, og poppi stjórn-
málanna.
BOKMENNTIR
*
Astarbréf Þórbergs
Bréf til Sólu
— Bréf til Sólrúnar Jonsdóttur
ritud af Þórbergi Pórdarsyni 1922-1931.
(180 bls.)
Útg. Gudbjörg Steindórsdóttir 1983.
A dögunum var þessari bók varpað fram
eins og einskonar sprengju með tilheyrandi
brambolti i fjölmiðlum. Astarbréf meistara
Þórbergs til barnsmóður sinnar. Elskan hans
fundin, dóttir hans fram í dagsljósið o.s.frv.
Astarbréf sem eiga engan sinn líka í íslensk-
um bókmenntum segir á baki bókarinnar.
Allt þetta umstang minnir mig svolítið
óþyrmilega á rótgróið virðingarléysi íslend-
inga fyrir friðhelgi einkalífs og ég get alls
ekki fallist á þá skoðun sem kemur fram hjá
lndriða G. Þorsteinssyni í lok ágæts inn-
gangs hans, þar sem rakin er saga þeirra
mála sem bréfin segja frá eftir fáanlegum
heimildum, að það gildi um atriði í ,,stór-
brotnu lífi snilldarmanna, að þau eru meira
eign þjóðar en einstaklinga."
Hinsvegar eru ástæður konunnar vel skilj-
anlegar sem vill með þessari bók fá faðerni
sitt viðurkennt fyrir alþjóð.
Annars virðist stefna í það að útgáfa á bréf-
um frá Þórbergi verði árlegur viðburður. Er
í sjálfu sér ekkert út á það að setja, en benda
mætti vinum og velunnurum meistarans á
að skipuleggja slíka útgáfu og velja skyn-
samlega úr bréfum hans. Það virðist Ijóst að
til eru ógrynni af bréfum eftir hann og vafa-
laust eru mörg þeirra gefandi og skemmti-
leg, en varla er ástæða til að gefa út á bók
hvern staf sem eftir hann liggur.
Kjarni þessarar bókar sem hér um ræðir er
eiginlega ekki nema tvö löng bréf frá sumr-
inu 1922. Hin bréfin eru fremur stuttar orð-
sendingar og allt niður í jólakort.
Það er sérstaklega það fyrra af löngu bréf-
unum.semdagsetteráAkureyri l.júlí 1922,
sem varpar svolítið nýju Ijósi á Þórberg eða
öllu heldur kemur þar fram hlið á skrifum
hans sem ég held að ekki sé að finna í hans
bókum. Það er samfelldur og einlægur ástar
óður til konunnar sem hann skrifar, borinn
uppi af heitum tilfinningum og fádæma stíl-
snilld eins og þegar Þórbergi tekst best upp.
Það er í rauninni þetta bréf eitt sem réttlætir
útgáfu þessarar bókar.
I hinu langa bréfinu sem er dagsett á ísa-
firði 6. ágúst 1922 kveður að sumu leyti við
svipaðan tón og í hinu fyrra, en mestur hluti
þess er lýsing á dvölinni á Akureyri og ferða-
lagi um Þingeyjarsýslu. Þar nýtur frásagnar-
hæfileiki Þórbergs sín vel en engu er bætt
við það sem áður var vitað um hann.
,,Það er í rauninni
aðeins eitt bréf
sem réttlætir út-
gáfu þessarar bók-
ar,“ segir Gunnlaug-
ur Ástgeirsson
m.a.l ritdómi slnum
um Bréf Þórbergs
Þórðarsonar til Sól-
rúnar Jónsdóttur.
Hin bréfin eru eins og áður segir fremur
orðsendingar og hafa ekki sem slík neitt
sjálfstætt gildi. Hinsvegar má lesa út úr þeim
ástarsögu, sem með hæfilegri notkun
lesanda á ímyndunarafli sínu verður bæði
hjartnæm og tragísk.
Ekki ætla ég að fara út í að útlista hana
frekar, bréfin eru ágæt uppistaða í skáld-
sögu, en benda má á að síðustu bréfin eru
flest afsökunarbeiðnir á því hvað höfundur
hafi verið óviðmótsþýður og kuldalegur við
vinu sína síðast þegar þau hittust. Og síðasta
bréfið er fremur kaldranaleg niðurstaða
þessarar miklu ástar sem fram kemur í fyrstu
bréfunum en þá eru tæp tíu ár liðin, en í því
bréfi segist hann ekki geta hjálpað henni um
fleiri krónur en spyr: ,,Því kemur þú aldrei?
Hvað á þessi úlfúð við mig að þýða?
Komdu!" Svo ég beiti aðeins ímyndunarafl-
inu, þá virðist mér sagan enda á neyðarkalli
elskhugans sem hrakið hefur ástina sína frá
sér án þess að gera sér nokkra grein fyrir
því.
Spádóms- og
Spádóms- og ádeilurit
Dr. Benjamín H.J. Eiríksson
Éger
(399 bls.)
Útg. Arnartak 1983
Eg er er harla óvenjuleg bók. Meginefni
hennar er blaðagreinar sem höfundur hefur
ritað á undanförnum fjórum til fimm árum.
Hafa þær verið stokkaðar upp og raðað eftir
efnisflokkum. Meginefnisflokkar greinanna
eru þrír: Efnahagsmál, stjórnmál og trúmál.
Til viðbótar blaðagreinunum er einn langur
kafli, sem líta má á sem kjarna bókarinnar,
og ber hann heitið Egummig og er hann
eiginlega sjálfstætt ádeilu- og spádómsrit.
I þessari bók er nánast fjallað um allt milli
himins og jarðar að hvorutveggja meðtöldu.
Mest er þó fjallað um efnahagsmál, stjórn-
mál og trúmál eins og að framan er getið.
Reyndar blandast þessi umræða öll meira og
minna saman með fremur óvanalegum
hætti.
I raun hefur höfundur fyrst og fremst trú-
arlega afstöðu til tilverunnar. Hann sér hana
í svarthvítu, átök guðs og djöfulsins og út-
sendara þeirra. Þeir sem hafa skoðanir sem
höfundi eru ekki þóknanlegar, og virðist,
mega ráða að það séu allir aðrir en sjálfstæð-
ismenn, þeir eru rumpulýður sem lúta
forystu sona Satans, eins og höfundur segir
ádeilurit
um þá sem tóku við stjórn Reykjavíkurborg-
ar 1978 (bls. 183).
Allt illt í samfélagsmálum er runnið undan
rifjum Sovétstjórnarinnar sem er verkfæri
andskotans og allir sem eru á annarri skoð-
un um samfélagsmál en höfundur og hans
skoðanabræður ganga þeirra erinda.
Margir Ijótir skúrkar eru að sjálfsögðu í
þessu liði og er t.a.m. Hjörleifur Guttorms-
son áberandi. Þó er einn öðrum verri en það
er Halldór Laxness. Hann hefur gengið
erinda Satans og er einn af sonum hans enda
gengið öðrum mönnum lengra í því að af-
siða og afkristna þjóðina með skrifum sín-
um.
Egummig er eins og áður segir sjálfstæður
kafli og einskonar ádeilu- og spádómsrit.
Rekur höfundur þar saman ýmsar frásagnir
biblíunnar og atburði úr sögunni og nú-
tímanum og spáir fyrir og býr undir endur-
komu Krists og sér mörg teikn þar um. Er
þessi hluti einna heildstæðastur kaflanna í
bókinni þó mjög víða sé komið við.
Höfundur talar eins og sá sem valdið og
vitið hefur. Hvergi hvarflar að honum efi
eða efasemdir um réttmæti eigin skoðana,
enda eru þær fyrst og fremst trú. En í krafti
sannfæringarinnar skrifar höfundur oft
ágætlega læsilegan stíl sem gerir bókina
dr.Benjalmln — talar eins og sá sem valdið
og vitið hefur.
töluvert aðgengilegri fyrir þá sem áhuga
hafa en ella væri.
Fram kemur að höfundur hefur eitt sinn
haft aðrar skoðanir, gott ef ekki verið
kommúnisti, og trúlega hafa þær þá verið
markaðar sömu trúarlegu afstöðunni. Höf-
undur á merkilegan náms- og starfsferil að
baki. Var við nám á fjórða áratugnum í Sví-
þjóð, Berlín og Moskvu og í upphafi þess
fimmta í Ameríku. Þar starfaði hann um hríð
hjá Alþjóðabankanum en kom síðan heimog
gerðist einn aðalefnahagssérfræðingur ríkis-
stjórna á árunum frá um 1950 og fram yfir
1960. Af þeim minningabrotum sem koma
fram í bókinni virðist augljóst að höfundur á
að baki mikla og margbrotna lífsreynslu. Eg
held að fyrir flesta lesendur væri mun at-
hyglisverðara ef höfundur tæki sig til og lýsti
þessari reynslu. Námi í Berlín og Moskvu
milli 1930 og 1940, námi í Ameríku eftir það
og skoðanaskiptum og persónulegu upp-
gjöri (eða á að segja trúskiptum) og síðan
starfsferli á merkilegu tímaskeiði. Eg er má
skoða sem niðurstöðu af þeirri þróun sem átt
hefur sér stað í lífi og hugmyndaheimi höf-
undar og ég held að þróunin sé a.m.k. fyrir
minn smekk athyglisverðari en niðurstaðan.
En hvað sem öllu öðru líður þá er Ég er
sérstæður vitnisburður um óvenjulegan
hugmyndaheim.
18 HELGARPÓSTURINN