Helgarpósturinn - 22.03.1984, Qupperneq 6

INNLEND YFIRSYN
• Mikill mótvindur en
innanlandsflugi haldið áfram og
leiguflug milli Bandaríkjanna
og Mið-Afríku í bígerð.
FriSar ríkið Örninn?
Arnarflug á í miklum erfiðleikum um
þessar mundir. Að hluta til er hér um að
ræða tímabundinn vanda í rekstri.einkum í
innanlandsflugi. Undirrót hremmingcinna
er þó að finna í pólitísku spillingcirmáli er
forsvarsmenn Arncirflugs voru ginntir af
framámönnum í Frainsóknarflokknum til
að kaupa ísccirgo gegn loforðum um hlunn-
indi og flugleyfi á flugleiðum. Snúum okkur
fyrst að rekstrarvandanum.
Dómsdagur innanlandsflugsins hefur
verið yfirvofandi á undanfömum vikum.
Starfsfólki í innanlandsflugi var sagt upp
fyrir áramót og tapreksturinn fyrir 1982 og
’83 er gífurlegur. Aðalstjóm Amarflugs
kemur saman n.k. þriðjudag og tekur end-
anlega ákvörðun um málið. Scimkvæmt
heimildum HP benda allcir líkur til þess að
innanlandsfluginu verði haldið áfram og
rekstur þess endurskipulagður. Sýnt er
fram á að leggi Arnarflug niður inncinlcinds-
flugið muni Flugleiðir ekki taka við rútum
félagsins og þjónusta í flugsamgöngumái-
um við landsbyggðina stórminnka.
Leiguflugið erlendis hefur gengið brös-
uglega. Arnarflug hélt úti leiguflugi í Lýbíu
en Scimningurinn rann út um síðustu mán-
aðamót og verður að öllum líkindum ekki
endurnýjaður. Arncirflug á enn inni miklar
upphæðir eftir Lýbíuævintýrið og óvíst er
hvenær endanlegt uppgjör Iiggur fyrir.
Fundur um þessi mál verður hcildinn í Lýbíu
n.k. mánudag. Þá hefur Amarflug flogið fyrir
leigutaka í Nígeríu sem einnig hefur staðið í
vanskilum við félagið. Þessa dagana stend-
ur cargovél Amarflugs föst í Nígeríu vegna
vangoldinna skulda leigutakans. Amarflug
lét stöðva vélina fyrr í vikunni, sendi starfs-
fólkið heim en fjögurra manna áhöfn vélar-
innar er enn í landinu.
Agnar Friðriksson, framkvæmdastjóri
Arnarflugs, staðfesti þessa frétt HP í morg-
un en sagði að lausn þessarar deilu væri í
sjónmáli. Að sögn Agnars Friðrikssonar hef-
ur Arnarflug áætlanir um leiguflug annars
staðar í heiminum og nefndi í því sambandi
að í bígerð væri samningur við erlenda
leigutaka um flugflutninga milli Bandaríkj-
anna og ríkis í Mið-Afríku.
Áætlunarflug Amarflugs til Amsterdam
hefur gengið þokkalega hvað farþegafjölda
varðcir en lág fargjöld hafa torveldað rekst-
urinn. Haukur Bjömsson, stjómarformaður
Arnarflugs, segir við HP að útlitið sé gott
hvað varðar flug til Amsterdam; um 50%
aukning hafi verið í jcinúcirmánuði og febrú-
ar í ár. Nú er búið að semja við Samvinnu-
ferðir-Landsýn um eina ferð í viku til Amst-
erdam. Verðið er mjög lágt og enn óvíst
hvort þetta flug muni skila hagnaði eða tapi.
Ógöngur Arnarflugs hófust fyrir nokkrum
ámm. Þá var starfrækt hérlendis flugfélag
sem hét íscargo. Eigendumir vom fram-
sóknarmenn sem áttu nokkra skúra á
Reykjavíkurflugveili, eina illseljanlega flug-
vél af Electra-gerð og talsvert af varahlut-
um. Félagið skuldaði umtalsverðar fjár-
hæðir í lánastofnunum, einkum í Útvegs-
bankanum, og gjcddþrot virtist óumflýjcin-
legt. Um sama leyti vom ungir menn að
reyna að auka umsvif og rekstur Amarflugs
hf. Þeir keyptu íscargo fyrir tilstuðlan ráða-
manna í Frcimsóknarflokknum og fengu
m.a. út á kaupin flugleyfi á flugleiðinni milli
Islands og Hollands. Verðið fyrir íscargo var
fjarri öllu raunhæfu mati og tapið á endur-
sölu Electra-vélarinnar var tilfinnaniegt.
Fyrri eigendur íscargo sluppu fyrir hom og
Utvegsbankinn einnig. Málið kom fyrir Al-
þingi þar sem fulltrúar allra flokka, nema
Frcunsókncirflokksins, viðurkenndu að
þarna væri pólítískt spillingarmál á ferð-
inni. íscargokaupin reyndust Amarflugs-
mönnum afdrifarík; aukin greiðslubyrði
varð þeim ofviða og eignimcir illseljanlegar.
eftir Ingólf Margeirsson
Ofan á þessar hremmingar bætast tíma-
bundnir erfiðleikctr í rekstri, einkum í inn-
anlandsflugi. Að öllu Sctmanlögðu neyðist
félagið nú til að taka rekstrarlán að upphæð
1.5 milljónir dollara eða u.þ.b. sömu upp-
hæð og félagið tapaði á endursölu Electra-
vélarinncir. Til rekstrarlánsins þarf Amar-
flug ríkisábyrgð. Ríkisstjómin er búin að
samþykkja frumvarpið um ríkisábyrgð sem
nú liggur í efri deild. Stjómarflokkamir
styðja fmmvctrpið en stjómarcindstaðan er
andvíg því, einkum Alþýðuflokkurinn og
Bandalag jafnaðctrmanna, eins og sjón-
varpsáhorfendur sáu best í aðför Stefáns
Benediktssoncir að Albert Guðmundssyni í
sjónvcirpinu s.l. þriðjudag. Matthías Bjama-
son samgönguráðherra segir við HP að
Sjálfstæðisflokkurinn styðji frumvarpið og
að hann persónulega voni að Amarflug fái
ríkisábyrgð fyrir rekstrarláninu: „En verði
slík ábyrgð veitt, er hún vitanlega háð
ákveðnum skilyrðum - sem felast m.a. í að
Arnarflug verður að setja greiðslutrygg-
ingu.“ Ákveðin lög gilda um ríkisábyrgðar-
sjóð. Varðandi tryggingu eða veð Arnar-
flugs fyrir ríkisábyrgð kemur ýmislegt til.
Eignir félagsins em í stórum dráttum 4 vél-
ar, húsnæðið að Lágmúla 7, eignir á Reykja-
víkurflugvelli og varahlutabirgðir. Verði
flugvélamar settar að veði er það spuming
hvort bráðabirgðamatið eigi að miðast við
staðgreiðsluverð eða leigukaupsverð, sem
reyndar er eðlilegra. Verðið er einnig miðað
við húftryggingarverð flugvéla sem þarf
ekki að vera sama og raunverð vélanna.
Veðið gæti því orðið flókið dæmi fyrir Am-
arflugsmenn. Að öllum líkindum næst ríkis-
ábyrgðin, og þar með rekstrarlánið, en þá
vakna spurningar um pilsfaldakapítalisma
og hina dýrkeyptu pólitísku spillingu sem
fólst í íscargokaupunum og kom Amarflugi
í verstu ógöngurnar.
ERLEND YFIRSYN
Frakklandsforseti leitar
ótrauður áfram að lausn
Thatcher ónýtir viðleitni
Mitterrands til sátta í EBE
Síðan Frakkar tóku við formennsku í
stofnunum Efnahagsbandalags Evrópu um
síðustu áramót.hefur Francois Mitterrcind
heimsótt stjómir allra hinna bandalags-
landanna níu. Frakklandsforseti hefur sett
sér að leysa kreppuna sem ríkir í málum
bandalagsins á því misseri sem hann situr í
forsæti á fundum æðstu mcinna aðildcir-
ríkja.
Lengi vel hefur verið ljóst, að Efnahags-
bandalagið stefndi í fjárhagslegar ógöngur
að öllu óbreyttu. Ástæðan er fyrst og
fremst, að það heldur uppi óseljanlegri of-
framleiðslu hjá bændum íbandalagsríkjum.
Þeim em greiddar fúlgur fjár fyrir að fram-
leiða mjólkurmat, vín og komvöm, sem
hvergi er unnt að koma í verð sem nálgast
framleiðslukostnað.
Dregist hefur úr hömlu að leiðrétta gjald-
þrota landbúnaðarstefnu, vegna þess hve
atkvæði sveitafólks ráða miklu um úrslit í
kosningum, sérstaklega í Frcikklandi og
Vestur-ÞýskcJandi. Afleiðingin er að nú
blasir gjaldþrot við Efnahagsbandalaginu
sjálfu. Sé ekki að gert, verða sjóðir þess
þurrausnir í ágúst í sumar.
Því nær sem dregur þeirri dagsetningu,
þeim mun ljósari hefur stjómum Efnahags-
bandalagsríkja orðið alvara málsins.
Frönsk milliganga síðustu mánuði um að
greiða götu málamiðlunar í ágreiningsefn-
um kom því á réttum tíma. Deilumálum
hefur smátt og smátt fækkað, og þar kom á
fundi ráðherra bandalagsríkja um síðustu
helgi, að samkomulag náðist um ráðstafan-
•ir tii að létta þyngsta baggann á fjárhag þess
með því að takmarka framleiðslu á mjólk.
Langstærsti hlutinn cif útgjöldum Efna-
hagsbandalagsins til landbúnaðarmála hef-
ur runnið til að standa straum af vaxandi
mjólkurhafi og hækkandi smjörfjalli. Hefur
hvað eftir annað verið gripið til þess úrræð-
is til að grynna á óseljanlegum umfram-
birgðum smjörs að selja það viðbitslausum
Rússum fyrir slikk.
Ráðherrar Efnahagsbandalagsríkja urðu
á fundi sínum í Brussel sammála um að
setja kvóta á mjólkurframleiðslu, þannig að
bótaskyld framleiðsla minnki um sjö millj-
ónir lítra fyrsta árið. Þar með lækka útgjöld
úr sjóðum bandalagsins að því marki að
hætta á gjaldþroti er úr sögunni.
En þegcir til fundcir æðstu manna banda-
lagsríkja kom, varð samkomulag ráðherra-
fundarins að engu. Margaret Thatcher, for-
sætisráðherra Bretlands, beitti neitunar-
Vcildi til að hindra framgang Scimþykktar-
innar um mjólkurkvóta, svo og fullgildingu
allra annarra ákvcirðana um lagfæringcir á
starfsháttum og sparnað í útgjöldum
bandcdagsins. Ástæðcin er að hún fékk ekki
framgengt til fullnustu kröfu sinni um lækk-
un á greiðslum Bretlands í sjóði bandalags-
ins um þrjá fjórðu hluta.
Þegar Bretland gekk í Efnahagsbandalag
Evrópu eftir dúk og disk, var torveldasta
urlausnarefnið að finna leið til að heimila
Bretum að halda uppi hefðbundnum kaup-
um sínum á matvælum frá samveldislönd-
um. Niðurstaðan varð, að þeir skyldu greiða
í sjóði bandalagsins fjárhæð sem nemur því
sem matvæli frá samveldislöndum eru
ódýrari en samskonar afurðir frá löndum
Efncihagsbandalagsins.
Heildarframlög bandalagsríkja í sameig-
inlega sjóði eru gerð upp árlega eftir reglum
sem taka mið af þjóðartekjum í landi
hverju. Á undanfömum árum hefur sam-
dráttur í þjóðarbúskap Bretlands verið
mikiil, og endurgreiðsla til Breta á of-
greiddu framlagi til F.fnaliagsbandalagsins
verið árvisst deiluefni. Breskar stjómir hafa
lagt kapp á að fá lækkun á greiðslum til
bandalagsins í eitt skipti fyrir öll. Fyrir fund
æðstu manna í Bmssel var krafa bresku
stjórnarinnar um lækkun sem nemur þrem
fjórðu, en hin bandalagsríkin buðu helm-
ings lækkun. í umræðum á fundinum bar
Mitterrand forseti fram málamiðlunartillögu
um lækkun á heildargreiðslu Bretlands um
60%, en Thatcher forsætisráðherra hafnaði
henni og stöðvaði framgang annarra mála,
sem samkomulag var um. Fundurinn í
Bmssel leystist því upp án árangurs og EBE
er í sömu ógöngum og fyrr.
Munurinn á 60% lækkun gjalda, sem
Mitterrand bauð, og 75% sem Thatcher
krefst, er fjórir milljarðar króna. Hér er því
ekki bitist um stóra fjárhæð á mælikvarða
breskra ríkisútgjalda. En Thatcher veit að
heima í Bretlandi er vinsælt að standa uppi
í hárinu á meginlandsþjóðum í EBE, og hún
hefur mikla þörf á að hressa við dvínandi
vinsældir sínar meðcd breskra kjósenda.
Við það bætist, að á öðrum degi eftir lok
fundarins í Bmssel hélt Mitterrand til Banda
ríkjanna að ræða við Reagan forseta í ncdni
eftir Magnús T orfa Ólafsson
EBE. Frakklandsforseti væri í sterkri stöðu í
þeim viðræðum, hefði hann komið af árang-
ursríkum EBE-fundi, þar sem bandalagið
hefði losnað úr fjárhagsvandræðum og
pólitískri kreppu. Thatcher á ekki gott með
að unna sósíalistanum á forsetastóli Frakk-
lands slíks fréima og stjómmálasigurs.
Eftir að Thatcher ónýtti fundinn í Brussel,
var Mitterrand mildur í máli og ræddi um að
halda ótrauður áfrcun leit að lausn á veinda-
málum EBE fyrir næsta fund æðstu manna
bandalagsríkja í júní. Aðrir vom grimmari.
Papandreu, forsætisráðherra Grikklands,
kvað öll önnur EBE-ríki myndu fagna brott-
för BretJands úr bandalaginu. Craxi, for-
sætisráðherra Ítalíu, kvað bresku stjómina
bera alla ábyrgð á, hversu komið væri fyrir
EBE, og hún yrði nú að taka afleiðingunum.
Fyrstu eftirköstin af framkomu Thatcher í
Brussel em þau, að fulltrúar Frakklands og
Ítalíu á Evrópuþinginu beita sér fyrir að
stöðva endurgreiðslu til Bretlcinds á 450
milljónum sterlingspunda af uppgjöri þess
við EBE fyrir síðasta ár. Þetta hefur orðið til
þess að breska stjómin yfirvegar að hefna
með því að taka fyrir frekari framlög sín til
EBE meðan endurgreiðslan dregst. Hvetur
Verkamannaflokkurinn Thatcher óspart til
slíkra aðgerða, því fomsta hans vill Bret-
land brott úr EBE.
Stöðvun greiðsla til EBE er skýlaust brot
á reglum bandalagsins og myndi fella á
Bretland dóm fyrir samningsrof og fjársekt-
ir eftir því. Væri þá hafin atburðarás, sem
enginn fær séð fyrir endcinn á. Er því að
vonum, að Thatcher hyggst taka sér og
stjórn sinni umhugsunarírest fram í næstu
viku.
Það flækir málið enn frekar, að í júní í
sumar fara fram í bandalagslöndum í annað
sinn beinar kosningar til þings F.BE. Þær em
hvarvetna prófsteinn á fylgi stjómmála-
flokka.Þótt Mitterrandsé greinilega allur af
vilja gerður til að jafna deiluna sem upp er
komin meðan stjóm hans fer með for-
mennsku fyrir EBE, er óhugsandi að hann
geri nokkuð sem yrði vatn á myllu stjómar-
andstöðuflokkanna frönsku íkosningunum
í sumar. Svigrúmið til málamiðlunar er því
ekki ýkja mikið.
6 HELGARPÓSTURINN