Helgarpósturinn - 16.08.1984, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
eftir Óla Tynes
„Það er æðislega plottað núna,“ sagði einn
þeirra sjálfstæðismanna sem Helgarpóstur-
inn ræddi við til að reyna að fá einhverja
hugmynd um stöðu og fyrirætlanir Sjálf-
stæðisflokksins í ríkisstjórninni. Þingflokkur
og flokksráð Sjálfstæðisflokksins sátu á fund-
um í gær til að undirbúa viðræðurnar við
framsóknarmenn um verkefnalista ríkis-
stjórnarinnar og sjálfsagt hefur eitthvað
verið minnst á hvort Þorsteinn Pálsson taki
sæti í stjórninni.
Helstu línur að viðræðum við Framsókn-
arflokkinn hafa þegar verið lagðar. Það
gerði Þorsteinn þegar hann flutti sína frægu
ræðu í Varðarferðinni á Þingvöllum í júlí.
Þar nefndi hann fimm atriði sem taka þyrfti
ákvörðun um í viðræðunum við Framsókn-
arflokkinn. Þessi fimm atriði voru í stórum
dráttum: 1) Gengi verði áfram haldið stöð-
ugu. 2) Bannið við vísitölutengingu launa
verði framlengt. 3) Framleiðni í hefðbundn-
um atvinnugreinum verði aukin og breytt
verðmyndunarkerfi búvöru. 4) Fjármagni
verði beint inn á nýjar brautir í atvinnuupp-
byggingu, m.a. með breytingum á kerfinu.
Jafnframt lögð áhersla á nýja samninga um
orkufrekan iðnað og virkjun fallvatna. 5)
Ríkisútgjöld verði ekki aukin.
Ekki er búist við að stórágreiningur. verði
um þessi atriði nema hvað varðar landbún-
aðinn og ýmsar kerfisbreytingar. En þar má
líka búast við töluverðri hörku.
„Málefnalega er ekki svo langt á milli
flokkanna nema í landbúnaðarmálum og
hvað snertir SÍS,“ sagði annar sjálfstæðis-
maður sem HP tálaði við. „Hvað snertir
landbúnaðinn er ekki ljóst hve sjálfstæðis-
menn ætla að ganga fram af mikilli hörku.
Þeir eiga líka í vandræðum með framsókn-
armennina í Sjálfstæðisflokknum, menn eins
og Pálma á Akri sem vill sem minnstar breyt-
ingar og eyðir tíma sínum í að skrifast á við
Reykjavíkurbréf Moggans um landbúnaðar-
pólitíkina. Það má allavega búast við að
framsóknarmenn standi nokkuð fastir fyrir
og þá er spurning hvort sjálfstæðismenn
• Helst búist viö átökum um
SIS og landbúnadinn í viörœd-
um stjórnarflokkanna
Mikid ,,p!ottaö“
sækja þetta af slíkri hörku að valdi stjórnar-
slitum."
SÍS er líka viðkvæmnismál fyrir framsókn-
armenn og það líður varla svo dagur að
Morgunblaðið hnýti ekki eitthvað í sam-
steypuna. Talið er fullvíst að þegar hann
talaði um kerfisbreytingar hafi Þorsteinn
meðal annars verið að ræða um rekstrar-
fyrirkomulag samvinnuhreyfingarinnar.
„Það var dálítið ýjað að þessu á síðasta
landsfundi," sagði einn sjálfstæðismann-
anna. „Þar var til dæmis lögð til frjáls starf-
semi verktaka á Keflavíkurflugvelli.
Verktakar þar hafa verið ein af lífæðum
Sambandsins. Árið 1982 var hagnaðurinn
einar fimmtíu milljónir svo að Sambandið
hirðir þar stórar tekjur."
Það má telja frekar ólíklegt að Framsókn
vilji gefa eftir marga slíka pósta.
„Ef sjálfstæðismenn brydda upp á þessu
verður auðvitað að ræða málið,“ sagði einn
framsóknarmannanna sem rætt var við.
„Það er hinsvegar alveg ljóst að Framsókn-
arflokkurinn mun aldrei fallast á að Sam-
vinnuhreyfingin verði skorin niður við trog.
Það verður að hafa í huga að framsóknar-
menn líta ekki á Sambandið sem stórgróða-
fyrirtæki eða auðhring heldur hugsjón.
Mönnum hafa sviðið skrif Morgunblaðsins
um Sambandið og yfirleitt finnst mörgum
framsóknarmönnum að Mogginn sé lítið
óvægnari í stjórnarandstöðu en Þjóðviljinn."
„Ég á ekki von á að það verði svo harðar
deilur útaf nokkru máli að til stjórnarslita
korni," sagði annar framsóknarmaður. Báðir
flokkarnir telja svo mikilvægt að geta haldið
áfram aðgerðunum í efnahagsmálum, sem
þeir eru í grundvallaratriðum sammála um,
að það má mikið á ganga til að annarhvor
þeirra segi sig úr stjórninni."
Undanfarnar vikur og mánuði hafa menn
mikið velt því fyrir sér hvort Þorsteinn taki
sæti í ríkisstjórninni og Þjóðviljinn hefur
skemmt sér við að stinga upp á hinum og
þessum ráðherrum sem gætu staðið upp
fyrir honum.
Viðmælendur HP úr röðum sjálfstæðis-
manna voru sammála um að litlar líkur væru
á að einhver viki úr sæti fyrir honum. „Ég
hef að vísu heyrt að Matthías Bjarnason hafi
verið að íhuga að draga sig í hlé og láta Þor-.
steini eftir sitt sæti,“ sagði einn þeirra. „En
eftir að Friðrik Sophusson flutti sína frægu
ræðu hafi það verið úr sögunni vegna þess
að Matthías hafi ekki viljað láta menn halda
að verið væri að ýta honum burt.“
Þá hefur verið nefndur sá möguleiki að
ríkiksstjórnin verði stokkuð upp, án kosn-
inga, og Þorsteinn yrði forsætisráðherra og
veldi sér svo sína menn. Ekki er víst að fram-
sóknarmönnum þætti það góður kostur og
ýmsir þeirra sjálfstæðismanna sem rætt var
við voru ekki yfir sig hrifnir heldur, þótt á
öðrum forsendum væri.
„Ég held að þessi ríkisstjórn ætti að starfa
óbreytt út kjörtímabilið," sagði einn þeirra.
„Það er vafasamt að Þorsteinn hefði nokkuð
upp úr því að koma inn í miðri vertíð. Þar að
auki er hægt að pressa framsóknarmenn
meira í samningum ef þeir eiga á hættu að
missa forsætisráðuneytið."
Sjálfstæðismennirnir voru sammála um að
staða Þorsteins innan flokksins væri alveg
bærilega sterk, þótt hann gegndi ekki ráð-
herraembætti, og að hann ætti ekki í nein-
um erfiðleikum með að „stjórna" sínum
ráðherrum þótt hann stæði hvorki jafnfætis
þeim að metorðum né aldri."
„Það er bara ekkert inni í dæminu hjá Þor-
steini að fara í ríkisstjórn og það hefur hann
sagt," segir einn af þingflokksmönnum Sjáif-
stæðisflokksins." Ef hann ætlaði inn þá færi
hann inn. Þetta apparat sem heitir Sjálfstæð-
isflokkur er þannig gert að formaðurinn fær
það sem hann vill. Það er engin sérstök
ástæða fyrir hann að fara inní ríkisstjórnina
núna því samkomulagið við ráðherrana er
gott. Ef einhver brotalöm væri á því gegndi
kannski öðru máli. En Þorsteinn er bakhjarl
í öllum verkum og ákvörðunum flokksins og
hann munar ekkert um að bíða eftir næstu
kosningum."
ERLEND YFIRSYN
Frá því lýðræðisstjórn tók við völdum í Ar-
gentínu fyrir rúmum átta mánuðum, eftir
óstjórn og harðstjórn herforingja í næstum
áratug, hefur eitt meginverkefni Raúls Alfon-
síns forseta og ráðherra hans verið að leit-
astvið aðná tökum á skuldabagganum sem
herforingjarnir bundu argentínsku þjóðinni
á valdaferli sínum. Erlendar skuldir Argen-
tínu slaga hátt í 45 milljarða Bandaríkjadoll-
ara, þær eru flestar við einkabanka, einkum
bandaríska, og vaxtakjör öllu þyngri en hjá
öðrum stórskuldugum löndum.
Á mótum ársfjórðunga, bæði í vor og á mið-
ju sumri, hefur að nafninu til verið komist hjá
meiriháttar vanskilum á skuldum Argentínu
með bráðabirgðaráðstöfunum af hálfu lánar-
drottna. Viðleitni Bernardo Grinspun, efna-
hagsmálaráðherra landsins, til að komast að
Scunkomulagi til frambúðar um lengingu lána
og vægari lánskjör að öðru leyti hefur eng-
an árangur borið. Meginástæðan er að stjórn
Argentínu vill ekki sæta þeim kostum sem
framkvæmdastjórn Alþjóða gjaldeyrissjóðsins
hyggst setja henni um stefnu í efnahagsmálum.
Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn krefst þess að
argentínska stjórnin taki upp stranga aðhalds-
og samdráttarstefnu. Stjórn Alfonsíns hafn-
ar því að láta segja sér svo fyrir verkum. Hef-
ur forsetinn hvað eftir annað lýst yfir, að
hann muni ekki gera neinar þær ráðstafanir
að kröfu lánardrottna Argentínu, sem hann
telji bæði óréttlátar og til þess fallnar að grafa
undan innanlandsfriði og tefla þar með í
hættu nýendurreistu lýðræði.
í gær gerðist það svo, að fulltrúar 300
banka ákváðu á fundi í New York að neita
Argentínu um 125 milljóna dollara lán til að
koma eldri lánum í skil. Var þessi ákvörðun
rökstudd með því, að ekki hefði enn tekist'
samkomulag um ráðstafanir í argentínskum
fjármálum og efnahagsmálum milli stjórnar
landsins og Alþjóða gjaldeyrissjóðsins.
Greiniiegt er af þessari afstöðu, að stór-
bankarnir hyggjast láta sverfa til stáls í átök-
unum við Argentínu áður en kemur til
aðalfunda gjaldeyrissjóðsins og Alþjóðabank-
ans í næsta mánuði. Á þeim fundum mun á
það reyna, hvort ofan á verður sú afstaða
lánardrottna, að fjárhagssjónarmið og tækni-
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Alfonsín forseti hafnar
kröfum Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins
Lánardrottnar hyggjast sýna
Argentínustjórn í tvo heimana
legar reglur fjármálastofnana skuli ráða með-
ferð stórskuldanna sem hlaðist hafa upp hjá
ríkjum þriðja heimsins, eða hvort tillit skuli
tekið til þess sjónarmiðs skuldaranna, að um
sé að ræða jöfnum höndum pólitískt og
fjárhagslegt vandamál, sem taka verði á frá
báðum þeim hliðum í senn.
Strax í gær sýndi sigað skuldavandinn er
ekki einskorðaður við Rómönsku Ameríku,
þótt þar séu fjárhæðirnar mestar. Stjórn Zam-
bíu í sunnanverðri Afríku lýsti þá yfir, að rík-
ið gæti ekki lengur staðið í skilum með
greiðslur af skuldum sem nema hálfum fimm-
ta milljarði dollara. Er þó búið að ganga frá
tiltölulega háu láni Alþjóða gjaldeyrissjóðsins
til Zambíu, auk þess sem bankar hafa samið
við stjórnvöld þar um linuð greiðslukjör og
ýmis ríki heitið aukinni efnahagsaðstoð.
Skuldir ríkja Rómönsku Ameríku við lána-
stofnanir í Norður-Ameríku og Vestur-Evrópu
eru taldar nema 350 milljörðum dollara. í júní
komu ráðherrar og fjármálastjórar ellefu
þessara ríkja, sem svara eiga fyrir 315 millj-
arða af skuldahrúgunni, saman til ráðstefnu
íCartagenaí Kólumbíu.Fyrir þann fund létu
sumir skuldaeigenda í Ijós grunsemdir um,
að verið væri að undirbúa samtök stórskuld-
ugra ríkja um að hóta lánardrottnum greiðslu-
falli, sem setja myndi fjármálakerfi hins
vestræna heims gersamlega úr skorðum, ef
ekki væri orðið við kröfum um skuldaaf-
skriftir og vaxtalækkun.
Cartagenayfirlýsing skuldugu ríkjanna
ýjaði ekki að slíkum örþrifaráðum. Þess í stað
var boðaður tillöguflutningur um meðferð
skuldamála, bæði á sviði alþjóðastofnana og
í skiptum þrónunarlanda og iðnríkja. Sett-
ar voru fram viðmiðanir, sem ríki Róm-
önsku Ameríku munu í sameiningu leitast við
að fá viðurkenndar við að greiða úr
skuldaflækjunni.
Þar er sumpart um að ræða breytt lánskjör,
sér í lagi aðrar vaxtaviðmiðanir en þá há-
vexti sem greiðsluhallinn á ríkissjóði Banda-
ríkjanna hefur haft í för með sér fyrir
dollaralán á breytilegum vöxtum. Engu
minni áhersla er lögð á að viðskiptakjör og
fríverslun sé í því horfi.að skuldugu ríkjun-
um sé unnt að afla sér með viðunandi móti
tekna til að standa straum af skuldum. Loks
er krafist umbóta á starfi og breytinga á regl-
um Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, þannig að hon-
um sé gert að taka í skilmálum sínum fyrir
fyrirgreiðslu við skuldug ríki tillit til þarfa
þeirra á að auka framleiðslu og halda uppi
atvinnu.
Þessi krafa er samhljóða meginsjónarmiði
Alfonsíns Argentínuforseta og ráðherra hans
í togstreitunni við framkvædastjórn Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins. Ákveðið var í Cartagena
að koma upp skrifstofu fyrir samstarf að því
að fylgja eftir yfirlýsingunni, sem þar var gef-
in út. Skrifstofunni var valinn staður í Bue-
nos Aires, höfuðborg Argentínu, og þar
koma ráðherrar aðildarríkja saman á ný til
að ráða ráðum sínum fyrir aðalfundi Alþjóða
bankans og gjaldeyrissjóðsins.
Ákvörðun fulltrúa bankanna 300 um að
neita Argentínu um fyrirgreiðslu, sem er mun
smærri í sniðum en fyrri tilhliðranir, er fyrst
og fremst tilraun til að knýja Alfonsín for-
seta til að sætta sig við skilmála Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins fyrir aðalfundina í næsta
mánuði. Væru samtök ríkjanna sem saman
komu í Cartagena þar með að verulegu leyti
sígruð fyrirfram.
Argentínustjórn er ekki líkleg til að
beygja sig fyrir slíkri hótun. Vera má að
Aregntínumenn verði nú að greiða innflutn-
ing út í hönd, en það ætti ekki að vera þeim
ofviða næsta mánuðinn, þar sem lifnað hef-
ur yfir útflutningi landbúnaðarafurða þeirra.
Álfonsín hefur beitt sér fyrir viðræðum rík-
isstjórnar, verkalýðsfélaga og atvinnurek-
enda um hversu langt sé unnt að ganga til
að mæta kröfum Alþjóða gjaldeyrissjóðsins,
en þó án þess að valda efnahagskreppu í land-
inu, en henni gaeti hæglega fylgt nýtt upp-
lausnartímabil. Áður hafði forsetinn náð
samkomulagi við peronista, helsta flokk
stjórnarandstöðunnar, um samvinnu á þingi
í þágu efnahagslegrar og fjárhagslegrar end-
urreisnar.
Stjórn Alfonsíns stendur nú í miðju réttar-
farslegu uppgjöri á ógnarstjórn hersins og af-
brotum hryðjuverkahópa. Lítið má útaf béra,
til að allt fari þar úr böndurn. Annars vegar
er herinn, hins vegar aðstandendur þúsunda
manna, sem murkað var úr lífið í
pyndingaklefum.
Efnahagskreppa að kröfu lánardrottna,
sem voru hinir liprustu við herforingjastjórn-
irnar meðan þær sátu að völdum, væri dauð-
adómur yfir stjórn Alfonsíns.
6 HELGARPÓSTURINN