Helgarpósturinn - 16.08.1984, Blaðsíða 12

YFIRHEYRSLA
nafn: Páll Sigurösson fæddur: 9. nóv. 1925 heimilishagir: Kvæntur Guðrúnu Jónsdóttur; 5 börn
HEIMILI: Stigahlíð 89 staða: Ráðuneytisstjóri í heilbrigðisráðuneytinu bifreið: Subaru árg. '83
MÁNAÐARLAUN: 51.000 áhugamáL: Þjóðmál og alþjóðaheilbrigðismál
Tillögurnar
eftir Ómor Friðriksson myndir: Kristjón ingi
Tillögur áfengistnálanefndar um sérstakt átak í áfengismálum sem kunngerðar
voru fjöiiniðlum si. mánudag hafa vakiö feikilega athygli. Markmiðið er að draga úr
heildarneyslu áfengis en mörgum finnst þær nær eingöngu bjóða bönn og þrenging-
ar ýmisskonar. Hér er aðeins um áfangatillögur að ræða og mun nefndin halda
áfram starfi við mótun heildartillagna um þessi mál. Páll Sigurðsson ráðuneytis-
stjóri er formaður nefndarinnar og hann svarar fyrir sig í yfírheyrslu HP í dag.
— Hver var aðdragandinn að störfum
þessarar nefndar?
„Wngsályktunin sem var upphaf þessa alls
var samþykkt ‘81 en svo var ekkert gert í
málinu fyrr en seint á árinu ‘82 er ríkisstjórn-
in tók þetta mál upp og ákvað að skipa
nefndina og gerði sérstaka samþykkt um
áfengismál. Hún varð alls 19 manna með
starfsmanni, var skipuð í maí ‘83 og fékk það
hfutverk að gera bráðabirgðatillögur á
fyrstu starfsmánuðum sínum sem hægt væri
að hrinda í framkvæmd strax.
Tillögur hennar um átak í áfengismálum
voru svo sendar heilbrigðisráðherra í nóv-
ember ‘83. Aðrar tillögur um átak í vímu-
efnamálum voru sendar ráðherra í febrúar á
þessu ári. Hvorutveggja tillögurnar hafa ver-
ið sendar ríkisstjórninni en ég veit ekki
hvortþær hafa verið ræddar þar, ekkert hef-
ur verið framkvæmt af þeim enn.“
— Voru fyrirmæli nefndarinnar skýr?
„Já. Þau voru mjög skýr.“
— Af hverju komu tillögurnar ekki
fyrir sjónir almennings fyrr en nú?
„Nefndin taldi að ríkisstjórnin myndi fjalla
um þær og kynna. Þegar sýnt þótti í vor að
lítið yrði gert með þær fór nefndin þess á leit
við heilbrigðisráðherra að fá að kynna tillög-
urnar á blaðamannafundi. Hann féllst svo
núna á að það yrði gert. Ég held að það hafi
ýtt undir þetta að eitt dagblaðanna birti til-
íögur eignaðar nefndinni sem voru ekki til-
lögur nefndarinnar heldur vinnuplögg sem
verið höfðu í gangi í nefndinni."
— Hefurðu hugmynd um af hverju ráð-
herrar hafa ekkert aðhafst?
„Ætii það sé ekki einsog alltaf gerist í sam-
bandi við áfengismál að menn eru mjög
áhugasamir um að flytja allskonar stefnuyf-
irlýsingar en þegar til framkvæmda kemur
þá næst ekki samkomulag um hvernig
standa beri að þeim.“
— Áfengismál hafa gjarna verið mikil
tilfinningamál. Var ekki erfitt að stýra
svona stórri nefnd?
„Tillögurnar eru unnar af nefndinni í
heild. En hún skipti sér líka niður í þrjá
vinnuhópa sem hver fékk sitt ákveðna
verksvið varðandi nánari útfærslu. Ég get
ekki sagt að það hafi verið erfitt að stjórna
nefndinni þó að á stórum fundum vilji oft
margir tala og tjá sig um máiin, en við höfum
líka haft mjög góðan starfsmann sem undir-
bjó fundina vel og aflaði gagna, og fleiri hafa
raunar komið nálægt því. Svo lagði ég ríka
áhersiu á að þingsályktunin yrði höfð að
leiðarljósi. Það var ekki verið að óska eftir
skoðunum nefndarmanna á áfengismáium
almennt, heldur hvernig best mætti fram-
kvæma þingsályktunina og aðalmálið í
henni er að draga úr heildarneysiu áfengis,
hvort sem mönnum iíkar það eða ekki.“
— Mörgum þykja tillögurnar nánast
einskorðaðar við bönn og þrengingar af
öllu tagi. Er það í beinu framhaldi af
þessari þingsályktun?
„Gert var ráð fyrir að þessar bráðabirgða-
tillögur yrðu framkvæmanlegar innan nú-
verandi lagaramma svo ekki þyrfti að
breyta neinum lögum og tefja málið með
löngum deilum sem slíkt gæti valdið í þingi.
Jafnframt bentum við á ýmislegt sem við-
gengst í trássi við gildandi iög, svo sem í
sambandi við bjórinn, og fjölmiðlar hafa
slegið upp. Nefndin hefur ekki tekið neina
afstöðu til þess hvort skynsamlegt sé að selja
bjór á íslandi. Hún á eftir að marka tillögur
varðandi bjórinn því hér er einungis bent á
að giidandi lagaákvæði banni bjórsölu og að
það sé verið að brjóta lög með því að selja
hann.“
— Var mikill ágreiningur í nefndinni
um þessi mál öll?
„Nei. Það gekk betur að koma þessum til-
lögum saman en ég átti von á. Það byggðist
kannski á því að gengið var út frá ákveðnum
forsendum um hvað við ættum að gera.“
— Takmarkaður aðgangur að áfengi,
fremur en nú er, gæti þýtt stórfellt tap
fyrir ríkissjóð. Er ekki vita vonlaust að
leggja slíkar tillögur fyrir ráðamenn?
„Markmið einkasölu er bæði að ráða því
hvernig fólk nær í áfengi og að ráða því
hverjir það eru sem hagnast á áfengissölu.
Það hafa ríkt hömlur á að hægt sé að nálgast
áfengi vegna þess að menn telja að það dragi
úr neyslunni. Og þetta má staðfesta með
samanburði við önnur lönd. Ríkið hefur tek-
ið þessa stefnu og við höfum ekki neinar aðr-
ar tillögur en að gera þetta svona og beita
aðferðinni af meiri krafti.“
— Þið ieggið til að umboðsmannakerf-
ið verði lagt niður?
„Já. Um það urðu töluverðar umræður og
við öfluðum uppiýsinga um fjölda umboðs-
manna, hver hefði hvaða umboð og þess
háttar, en það gekk ákafiega erfiðlega að afla
þessara upplýsinga því Áfengisverslunin var
tregaðgefa þær upp.Við fengum þó að vita
hversu mikið þetta væri umfangs, en þó
fengum við ekkert að vita hver umboðslaun-
in væru. ÁTVR hefur engar upplýsingar um
það."
— Komu þær upplýsingar sem þið þó
fenguð að einhverju leyti á óvart?
„Kannski helst hversu margir hafa umboð
og hvað stærstu umboðin fiytja gífurlega mik-
ið inn. Hvað þetta er mikið fjárhagslegt mál
fyrir stærstu umboðin. Og þarna erum við
að berjast við mikinn risa í áróðri þar sem
eru áfengisframleiðendurnir sem eyða miklu
meira fé í áróðurinn en við höfum nokkurn
kost á að setja í upplýsingar á móti. Við teij-
um líka að skilgreina þurfi hvað sé auglýs-
ing á áfengi því að umboðsmenn auglýsa
áfengi þótt það sé lögbrot. Hafa áróður í
frammi á ýmsan hátt. Þetta hefur verið látið
óátaiið, en þetta eru auglýsingar að okkar
dómi."
— Nú eru miklir hagsmunir þeirra í
húfi. Urðuð þið á einhvern hátt varir við
þaö af þeirra hálfu í störfum
nefndarinnar?
„Nei. Ekki nema það að ég tel nú að einka-
sala ríkisins hefði átt að vera liprari í upplýs-
ingagjöf. Skýringin getur legið í því að við
báðum um upplýsingar sem þeir höfðu ekki
á reiðum höndum og þurftu að vinna úr.“
— Fengu neytendasjónarmið aðgang
að störfum nefndarinnar?
„Hvert er sjónarmið neytenda? Það er allt-
af spurning, og þar sem okkur er uppálagt að
gera tillögur sem minnka neyslu áfengis þá
er það ekki gert eins og einhver ákveðinn
hópur vill, heldur eins og lýðræðislega
kjörnir fulltrúar telja að þjóðin vilji að staðið
sé að málum.
í undirnefndunum hefur verið leitað upp-
lýsinga frá mjög mörgum aðilum sem komu
sjónarmiðum sínum á framfæri og við kom-
umst þannig að ýmsu varðandi þessi mál
m.a. að vínveitingahúsin telja ástæðu til að
hafa meiri álagningu á gosdrykkjum en
þekkist á annarri vöru, þrátt fyrir áfengissöl-
una.Þeireru með yfir 400% álagningu á gos-
drykkjum, variega áætlað. Sennilega er það
meira. Þannig' virðist áfengissalan ekki
nægileg til að standa undir rekstri svo að við
spyrjum: Er þarna verið að leggja svona
mikið á þessa drykki til þess að menn kaupi
áfengi? Er þetta hluti af þeim áróðri sem um-
boðsmennirnir hafa í frammi við veitinga-
menn; í sumum tilfelium er gosdrykkurinn
dýrari en t.d. létt vín. Þeir hafa frjálsa álagn-
ingu á öðrum drykknum en bundna á
hinum.“
— Margra sjónarmiða var leitað en
samt virðast þessar tillögur ærið einlit-
ar. Höft og bönn...
„Já. Það er rétt, og tillögurnar hafa ekki
tekið mið af þeim upplýsingum sem leitað
var, ennþá. Ég geri ráð fyrir því að þegar far-
ið verður að móta heildartillögur þá verði
farið í þessa þætti og tekið tillit til fleiri sjón-
armiða. Við höfum eingöngu sagt sem svo,
að með því að gera það sem við leggjum nú
tii, þá teijum við að hægt sé að draga úr
áfengisneyslu."
— Nú er áfengisverd fremur hátt hér á
landi.Sýnir þad ekki gagnsleysi þess ad
hækka verð til að draga úr neyslu?
„Samanburður við nágrannalöndin sýnir
að áfengið er sennilega ódýrara hér hiut-
fallslega miðað við matvöru. Og eins hefur
áfengi hér ekki hækkað í samræmi við
iauna- eða verðlagsbreytingar. Ríkið virðist
hafa miðað hækkanir víð það að þær séu
ekki meiri en svo að fólk haldi áfram að
kaupa áfengi þannig að þarna kemur óskap-
legur tvískinnungur fram.“
— Hefurðu sjálfur trú á að starf svona
nefndar og tillögur af þessu tagi geti
unnið á áfengisböli íslendinga?
„Ef hægt er að minnka áfengisdrykkjuna
þá held ég að það minnki böl áfengisins, en
ég heid að það sé enginn áhugi hjá aimenn-
ingi eða stjórnmálamöhnum á því að gera
ráðstafanir. sem duga. Almenningur lætur
sig þessi mál furðu litlu skipta en vill senni-
lega auka allt freisi í áfengismálum á sama
hátt og í öðrum málum. Hætta einkasölu á
áfengi og gera sölu þess frjálsa. Minni hópur
er á móti þessu, en sennilega hafa stjórn-
málamenn ekki áhuga á neinum aðgerðum
vegna þess að þeir finna ekki nægan þrýst-
ing til þess frá almenningi.
— Koma þá ykkar tillögur ekki beint í
flasið á almenningi?
„Það verður fróðlegt að sjá hver viðbrögð-
in verða. Ef þau verða neikvæð þá styður
það þessa skoðun mína. Það virðist vera
skoðun, sérstakiega yngra fólks, að gjör-
breyta eigi um stefnu í áfengismálum og
gera þelía nokkurn veginn frjálst."
— Heldurdu ad einhver þessara til-
lagna komist i framkvæmd í náinni
framtíð?
„Út frá þeirri reynsiu að þessar tillögur eru
að verða ársgamlar og það hefur enn ekkert
verið gert tii framkvæmda, þá held ég ekki
að þær verði framkvæmdar, en nefndin
mun samt halda áfram starfi og semja heild-
artiilögur um framtíðarfyrirkomulag áfeng-
ismála."
-— Ad lokum. Er hár kostnaður kring-
um störf nefndarinnar?
„Það var samþykkt 500 þús. króna fjár-
veiting í árslok ‘82 en við vitum ekki endan-
lega hver kostnaðurinn verður. Hingað til
hefur hún verið notuð tilað greiða laun starfs
manns en nefndarlaun annarra eru ákveð-
in af þóknunarnefnd. Fundir eru ætíð haldnir
utan dagvinnutíma þeirra."