Helgarpósturinn - 08.11.1984, Blaðsíða 4

DEMOKRATAR
í RUSLI
Þriðjudagskvöld í New York. Eng-
in spenna, því úrslitin voru löngu
bókuð fyrirfram. Gamli maðurinn,
íþróttafréttaritarinn, leikarinn og
sölumaðurinn fyrir General Electric
fór létt með það. Elsti maður sem
setið hefur í forsetastóli hérlendis
gjörsigraði andstæðing sinn. Hann
kuðlaði honum saman eins og
tyggjóbréfi og verður forseti fjögur
ár í viðbót, til 1988.
★★★
t

„Four more years", var kosninga-
siagorð Ronaids Winstons Reagans
og varaforsetans George Bush. Þeir
stóðu aldeilis við það loforð, félag-
arnir.
Úti á bar við Great Jones Street,
neðarlega á Manhattan, nánar til-
tekið í austurhluta Greenwich Vill-
age, voru fastagestirnir, ungt fólk,
25 til 30 ára, og sumir með krakka,
strax farnir að velta fyrir sér fram-
tíðinni, næstu fjórum árum. ,,1’m
scared,” sagði 27 ára gamall lista-
maður sem ég hitti framan við sjón-
varpsskerm á bar. ,,Ég var hrædd-
ur þegar hann var kosinn 1980 og
kannski er ég ennþá hræddari
núna.“
Við vorum að horfa á ABC-frétt-
irnar, klukkan að verða hálf sjö.
Sjálft kosningasjónvarp stöðvarinn-
ar var að hefjast. Eitt það fyrsta sem
birtist á skerminum var kort af
Bandaríkjunum þar sem fjögur ríki
á austurströndinni höfðu verið lituð
blá — Reagan hafði unnið þau og
var strax kominn með 18 kjörmenn
af þeim 270 sem til þarf. Þarna strax
1 Vt klst. áður en kjörstöðunum var
lokað, varð ljóst hvert stefndi. Ron-
ald Reagan var að vinna stórsigur
yfir Mondale. Þetta var greinilega
mesta burst í forsetakosningum síð-
an 1972 þegar Richard Nixon gjör-
sigraði George McGovern. Um 59%
kjósenda völdu Reagan, 41% kusu
Mondale og Ferraro.
Sigur Reagans var þó enn stærri
að því leyti að hann vann 525 kjör-
menn (fyrir að sigra kosningarnar í
hverju ríki fær frambjóðandi alla
kjörmenn viðkomandi ríkis) og við
þurfum að leita allt aftur til 1936 til
að finna jafnglæsilegan sigur. Þá
vann demókrati, Franklyn Roose-
velt; þá eins og nú vann andstæð-
ingurinn aðeins tvö ríki. Mondale
vann sem kunnugt er aðeins tvö ríki
núna: District of Colombia (höfuð-
borgina Washington þar sem 86%
kusu hann en aðeins 13% Reagan)
og heimaríki sitt, Minnesota, þar
sem hann þó rétt svo marði sigur.
Fastagest.jrnir á Great Jones Café
störðu^jwjJiBÍ^ötír pfaní bjórglösin.
Bjórinn.^jf<;prðinn flatur og gos-
laus. Um iuíi; útiá leytið var farið að
tala ur, ið allt annað en kosn-
Eg ;.bfiir Manhattaneyju,
norðúr áf j$á: 05 53. götu, uppá Hilt-
on- og SfíCrú !<> 1 )4iót el. þar sem fylg-
ismennc'úc.'i?ibjóðendanna voru að
byrja áð í,„'.dá koSrtingapartíin sín.
Klukkán át.ta, þegar kjörstaðir
voru aimenrst' að loka á austur-
ströndinni, átti demókratapartíið
að hefjast t Grand Ballroom á þriðju
hæð Hiltonhótelsins. Salurinn sem
hefur álíka gólfrúm og Laugardals-
höllin var nánast tómur. Þarna var
danshljómsveit. Fyrsta lagið sem
hún spilaði var „Clouds of Trag-
edy“, Sorgarský...
Smám saman fylltist salurinn af
4 HELGARPÓSTURINN
i . WmímimMi
k iWkim
m mm
. 'M &ÍÉi
mmm
HP fylgist með viðbrögðum kosningaúrslitanna hjá
almenningi og í flokksstöðvum repúblikana og
demókrata
demókrötum frá New York. Mon-
dale og Ferraro-barmmerki voru
seld við innganginn. Fáir keyptu
þau, enda kostuðu þau allt uppí þrjá
dollara. Með þeim fyrstu sem
mættu þarna var Barry Commoner,
frægur talsmaður demókrata og
prófessor. Hann bauð sig fram í for-
setakosningunum 1980, þegar eng-
inn trúði á Jimmy Carter og Reag-
anskeiðið upphófst.
„Þessar kosningar snerust um yf-
irborðsmennsku, ekkert annað,"
sagði Commoner mér. „Reagan er
einfaldlega miklu betri í þannig
slag. Það sem vantaði í baráttu
demókratanna var að fletta ofan af
Reagan, og skorti hans á lausnum á
vandamálum sem þessi stjórn hans
stendur frammi fyrir. Hann slapp
við að svara ýmsum óþægilegum
spurningum og hann vann á því,“
sagði Commoner.
★★★
Enginn dansaði í danssal Hilton-
hótelsins þetta kvöld. Andlitin lýstu
vonbrigðum, þreytu og vonleysi.
Flestir sem þarna voru, höfðu á einn
eða annan hátt tekið beinan þátt í
kosningabaráttu Mondales og Ger-
aldine Ferraro. Ferraro á heima í
Forest Hills, ríku úthverfi í Queens
í New York og það var ekki til að
bæta andrúmsloftið í salnum að ná-
grannar hennar höfðu flestir kosið
Reagan. Á kjörstað Ferraro kusu 89
Reagan en aðeins 70 atkvæði lentu
hennar megin og Mondales, og þar
af greiddi fjölskylda varaforseta-
frambjóðandans 5.
Fram eftir kvöldi hafði Geraldine
Ferraro setið í svítunni sinni uppá
44. hæð Hiltonhótelsins og horft á
þrjú sjónvarpstæki, sjónvarpsstöðv-
arnar ABC, CBS og MBC. Hún hafði
tapað. Það var ljóst. En samt: Það að
Mondale skyldi velja hana sem
varaforsetaframbjóðanda var eins
konar sigur. „Konum hafa verið
opnaðar dyr í bandarískum stjórn-
málum, og þessum dyrum verður
aldrei lokað héðan í frá,“ hafði hún
margoft sagt í baráttunni.
Hún tók lyftuna niður á 3. hæð til
fólksins upp úr klukkan ellefu.
„Gerry! Gerry!" hrópaði liðið. 25
sjónvarpsmyndavélar fóru í gang
og sviðið baðaðist í hvítri birtu
amerísku fjölmiðlamaskínunnar.
„Thank you,“ byrjaði hún og öll
Ameríka sá hana í beinni útsend-
ingu. „Thank you.“ Engin tár. Hún
stóð keik á sviðinu í rauðu draktinni
sinni, þeirri sömu og ég sá hana í í
Chicago fyrir viku, kona ekki ósvip-
uð Vigdísi.
„Framboð mitt færir heim sann-
inn um það að dagar misréttisins
gagnvart konum eru taldir. Banda-
rískar konur verða aldrei aftur ann-
ars flokks borgarar," sagði Ferraro
við gífurleg fagnaðarlæti. Konur
voru í meirihluta í salnum og hér og
þar mátti sjá tár blika á hvarmi und-
ir ræðunni. „Ég er sannfærð um að
við gerðum allt sem við gátum til að
vinna þessar kosningar." Skömmu
síðar viðurkenndi Walter Mondale
sig sigraðan í ræðu frá Minnesota.
Salurinn fylgdist með fjórum stór-
um sjónvarpsskermum. Tvær sjón-
varpsstöðvar hættu útsendingum í
miðri ræðunni til að koma að aug-
lýsingum og þetta var rétt áður en
Mondale sagði: „í kvöld verður mér
hugsað til hinna fátæku, hinna at-
vinnulausu, aldraðra, fatlaðra,
hinna sorgbitnu. Þetta fólk hefur
aldrei þurft jafn mikið á okkur að
halda og nú. .Mondale sagðist
sáttur við sjálfan sig, vitandi það að
hann hefði gert sitt besta. Honum er
ekki spáð bjartri framtíð í stjórnmál-
um þar í landi en samt sagði hann
að baráttunni væri hvergi nærri
lokið. „Við berjumst áfrarn," sagði
hann.
Allt brast hjá demókrötum á
kosningadaginn. Iðnríkin í NA-
hluta landsins kusu öll Reagan,
þrátt fyrir öflugan stuðning verka-
lýðsfélaga. Allir aldurshópar tóku
Reagan fram yfir Mondale; þannig
kusu 62% fólks frá aldrinum 18 til
24 ára forsetann. Öruggir fylgis-
menn demókrata, fólk af skandin-
avísku bergi brotið, brást einnig og
kaus Reagan. Og þrátt fyrir Ferraro
kusu mun fleiri konur Reagan en
Mondale; 56% á móti 44%. Einu
hóparnir sem kusu Mondale frekar,
voru blökkumenn og gyðingar, rik-
asti sérhópurinn í New York. 89%
svartra kusu Mondale, samkvæmt
könnunum á kjörstað á þriðjudag.
Þeir sem kusu Reagan gerðu það
aðallega vegna þess að þeir töldu
hann sterkari leiðtoga og líklegan
til að leiða þjóðina til enn meiri vel-
megunar. Auglýsingar Reagans fyr-
ir kjördag, höfðuðu einkum til
ungra, hvítra, velmegandi, krist-
inna og ánægðra kjósenda og þessi
lýsing á hinum dæmigerða Reagan-
kjósanda endurspeglaðist í könnun-
um á kjördag. Þetta var einmitt fólk-
ið sem kaus Reagan. Því hefur liðið
vel síðustu fjögur ár og það fagnaði
endurkjörinu í Imperial Ballroom á
Sheratonhótelinu þetta kvöld, ein-
ungis 300 metra frá höfuðstöðvum
demókrata. Það dansaði og söng.
Þar glitraði ekki á eitt einasta tár.
Þar glóðu hins vegar gull og gim-
steinar sem fólkið bar.
„Fólk vill ekki lengur úreltar
lausnir demókrata. Það treystir
þeim ekki,“ sagði mér þrítugur lög-
fræðingur þarna, kona, sem alltaf
hefur kosið demókrata þar til nú.
„Fólk vill sterkan leiðtoga. Það vill
Ronald Reagan. Fátæka fólkið
líka.“ Og þetta er rétt hjá henni; að-
eins þeir allra fátækustu, öreigar
þessa lands, kusu Mondale frekar
en Reagan.
Mér er sagt að fólk norður í Har-
lem hafi hlegið að úrslitunum; kald-
hæðnasta fólk í heimi, bandarískir
blökkumenn.
★★★
Kosninganóttin skartaði fullu
tungli þegar ég yfirgaf Sheratonhót-
elið og repúblikana. Þá voru þeir að
syngja „Happy days are here
again. .Ég fékk mér leigubíl á 55.
stræti, það hafði kólnað í lofti, þeir
voru að spá fyrstu frostunum næstu
daga.
Leigubílstjórinn tjáði mér að
margir félagar hans á stöðinni
hefðu kosið Reagan. Hann líka.
„Heldurðu að ég sé einhver helvítis
asni? Heldurðu að ég fari að kjósa
kommúnista og konu til að stjórna
þessu landi? Hvaðan ert þú eigin-
lega?“ spurði hann.
(Sjá nánar um bandaríska forsetakjörið í
Erlendri yfirsýn bls. 6).