Helgarpósturinn - 08.11.1984, Blaðsíða 19

Guörúnu Gísladóttur býöst eitt aöalhlutverka í FÓRNINNI, nýrri
kvikmynd hins heimsfrœga leikstjóra Tarkovsky:
„Eins og í ævintýri“
Gudrúrt Gísladóttir mun leika eitt
aöalhlutverkiö í nýrri kvikmynd
sovéska leikstjórans Andrei Tar-
kovsky sem nú býr á Italíu. Kvik-
myndin ber nafnið FÓRNIN og er
framleidd af Sœnsku kvikmynda-
stofnuninni. Kerstin Eriksdotter, að-
stoðarleikstjóri Tarkovsky staðfesti
þessa frétt við HP í morgun, og sagði
að gengið yrði frá fjárhagsáœtlun
myndarinnar í nœstu viku og samn-
ingurinn þá undirritaður við Guð-
rúnu. Leikhlutverkin verða aðeins
átta og hefur Tarkovsky ákveðið tvo
aðra leikara auk Guðrúnar, Svíana
Erland Josephsson ogAllan Edwall,
bœði alþjóðleg nöfn.
„Ég þori varla að hugsa um þetta,
geymi bara þetta verkefni einhvers
staðar í hliðarherbergi hugans,"
sagði Guðrún Gísladóttir er HP
ræddi við hana í morgun. „Þetta er
eins og ævintýri. Tarkovsky er
geysilega merkilegur maður og ég
get ekki hugsað mér stórkostlegri
mann að vinna með.“
Aðdragandi þessa máls er sá, að í
sumar var Lárus Ýmir Óskarsson
staddur í Svíþjóð og átti viðræður
við Kerstin Eriksdotter, aðstoðar-
leikstjóra Tarkovsky. Aðstoðarleik-
stjórinn tjáði Lárusi að Tarkovsky
væri að leita að leikkonu í umrædda
mynd og útskýrði hlutverkið fyrir
Lárusi, og spurði hvort einhver ís-
lensk leikkona kæmi ti! greina. Lár-
us benti þá á Guðrúnu Gísladóttur
og var hún beðin um að senda ljós-
myndir af sér til Svíþjóðar. Tarkov-
sky leist svo vel á ljósmyndirnar að
hann bað Guðrúnu að koma til
Stokkhólms til viðtals. Fór hún utan
í septembermánuði. Árangurinn
varð sá að í vikunni var Guðrún ráð-
in í hlutverkið með fyrirvara um
samþykkt fjárhagsáætlunar sem
Kerstin Eriksdotter segir við HP að
sé nær formsatriði. Að sögn aðstoð-
arleikstjórans leikur Guðrún eins
konar nútímanorn sem með yfir-
náttúrulegum kröftum snýr öllu til
betri vegar. Guðrún segir við HP að
vegna verkfalls hafi hún enn ekki
fengið endanlegt handrit í pósti en
búist við því á næstu dögum. Ef allt
fer samkvæmt áætlun hefjast tök-
urnar á FÓRNINNI í maímánuði á
næsta ári. Tarkovsky er nú staddur
í London þar sem hann ræðir við
breska leikara um þátttöku i mynd-
inni. Þá er einnig búist við að leikar-
ar komi frá öðrum löndum. Tarkov-
sky hefur áður rætt við heimsstjörn-
ur sem Jeromy Irons, Jill Clay-
borough og Hanna Schygulla en
þeir leikarar hafa ekki haft tök á að
leika í þessari nýju mynd hans.
Miklar líkur eru á að þetta hlutverk
Guðtúnar Gísladóttur geti þýtt al-
þjóðlega frægð fyrir leikkonuna.
Tarkovsky er einn viðurkenndasti
leikstjóri heims. Meðal mynda sem
eftir hann liggja eru Andrei Rublev
(1966, sleppt 1971), Solaris (1972),
Spegiílinn (1974), Stalker (1979) og
Nostalgia (1983).
-IM.
JAZZ
Aö spila eöa deyja
Einsog frá hefur verið sagt í Helgarpósti er
von á til íslands einum fremsta djasshugsuði
um þessar mundir. Sá er saxafón- og klari-
nettuleikarinn, tónskáldið og hljómsveitar-
stjórinn Anthony Braxton. Hann kemur
hingað ásamt píanistanum Marilyn Crispell
og er það Grammið er stendur fyrir tónleik-
um þeirra í Félagsstofnun stúdenta nú á
sunnudagskvöld klukkan 21.
Anthony Braxton var ellefu ára gamall
þegar hann ánetjaðist djassinum — þá
heyrði hann skífu með píanistanum Ahmad
Jamal og í stað rokksins varð djassinn hans
tónlist. Hann hreifst mjög af Paul Desmond
og fór að læra á altósaxafón. 1966 gekk
hann í AACM (Samtök til eflingar skapandi
tónlistar) og komst þarmeð í kynni við þá fé-
laga í Art Ensemble of Chicago. Um tíma bjó
Braxton í París og lék þar í hljómsveitinni
Circle ásamt Chick Corea, Dave Holland og
Barry Altchule. Sú sveit hljóðritaði fræga
skífu: Paris Concert (ECM 1118/9) og á Evr-
ópuárunum hljóðritaði hann tvær skífur fyr-
ir SteepleChase í Danmörku — In the Tradi-
tion eitt og tvö — þarsem Tete Montiliu leik-
ur á píanó, Niels-Henning á bassa og Tootie
Heath á trommur. Það var Dexter Gordon
sem átti að leika inná þessar skífur, en hann
veiktist svo Nils Winther datt í hug að
hringja til Parísar og fá Braxton til að blása
bíbopp. Það gerir hann meistaralega og ekki
er hann síðri í baliöðum einsog My Funny
Valentine, Just Friends og Lush Live. Brax-
ton kann sinn djass þó yfirleitt kjósi hann að
leika utan þess hefðbundna og láta hljóma-
gang og fasta sveiflu lönd og leið.
1977 kusu gagnrýnendur down beat stór-
sveitarskífu Braxtons: Creative Music Or-
chestra (Arista AL 4080) djassskífu ársins.
Þetta er frábær skífa — verkin margbreyti-
leg og óvenjuleg. Þarna má finna tvö stór-
sveitarverk í klassískum djassanda og annað
samið undir áhrifum frá Duke Ellington,
þarna er einn mars og svo verk þarsem nú-
tímatónskáldskapur evrópskur ríkir. Þess
má og geta að Braxton hefur löngum verið
kosinn klarinettuleikari ársins í down beat
kosningum.
Hingað kemur Braxton ásamt píanista —
Marilyn Crispell. Hún er af skóla Cecil Tay-
lors og þykir tækni hennar afburðagóð.
Ein . af skemmtilegustu dúóskífum Brax-
tons er sú er hann hljóðritaði ásamt píanist-
anum Muhal Richard Abrams: Duets 1976
(Arista AL 4101). Þar má finna innanum
verk Braxtons í evrópskum anda raggtæm
ogyndislegan blússpuna. Hvað þau Braxton
og Crispell leika í Félagsstofnuninni á sunnu-
dagskvöld veit ég ekki, en eitt er víst að tón-
leikarnir verða forvitnilegur og þeir er gam-
an höfðu af tónleik The Art Ensemble of Chi-
cago í Broadway um árið eða tónleikum
Andrew Cyrilles í haust ættu ekki að láta þá
framhjá sér fara. Anthony Braxton er einn af
áhrifameiri djassleikurum veraldar um þess-
ar mundir. Braxton hefur sagt:
„Allt frá því ég var ellefu ára hefur kjörorð
mitt verið: „Að spila eða deyja". Ef ég gæti
ekki náð því marki er ég hef sett mér með
sköpunargáfu minni, liði mér illa, en ekki
hræðilega illa. En ég ætti erfitt með að fyrir-
gefa ef ég reyndi ekki slíkt af fremsta megni.
Eg hef alltaf dáðst að þeim sem hafa lagt líf
sitt að veði, hvort sem það eru Harry Partch,
Fats Waller eða Charlie Parker."
KVIKMYNDIR
Hver hlœr aö
Regnboginn: Kúrekar norðursins.
Islensk. Árgerð 1984.
Stjórn: Friðrik Pór Friðriksson.
Myndataka: Einar Bergmundur Arnbjörns-
son og Gunnlaugur Þór Pálsson.
Klipping: Sigurður Snœberg Jónsson.
Aðalleikendur: Hallbjörn Hjartarson,
Johnny King, menn og dýr á Skagaströnd
o.fl.
Kúrekar norðursins er með merkari heim-
ildarmyndum sem undirritaður hefur aug-
um litið. Kannski sú merkasta.
Myndin greinir frá kántríhátíð sem haldin
var á Skagaströnd sl. sumar að frumkvæði
hins makalausa Hallbjarnar Hjartarsonar,
meðhjálpara, veitingasölueiganda og kantrí-
söngvara. Uppistaða myndarinnar er Hall-
björn sjálfur; hann segir lauslega frá ferli sín-
um sem viðskiptamaður, lagasmiður og
söngvari, og hann kemur fram á sviði hátíð-
arinnar og syngur hin óborganlegu lög sín
þar sem flestöll rímorð kveðskaparins enda
á á-i. En þarna eru samankomnir aðrir
kántrísöngvarar Norðurlands, Johnny King
alias Jón Víkingsson frá Húsavík, lókal káboj
og nautabani, Siggi Helgi, Týrol og Gautar.
Allir berjast þessir menn til þrautar á sviðinu
hverjum?
meðan áhorfendur syngja, klappa og öskra
með. Meira er um að vera. Hestamenn
spretta úr spori, klæddir lopapeysum og
íþróttagöllum með kúrekahatt á höfði. Klár-
arnir eru látnir prjóna, þeysa inn í hús eða
frísa á Iðavöllum Skagastrandar. Þá eru kálf-
ar snaraðir með hjólhestadekkjum, hátíðar-
gestir faðmast glaseygir í yfirkaldaneyði-
sandar-þoku og loks endar húllumhæið á
timbraðri útimessu á skýjuðum sunnudags-
morgni. Þar er Hallbjörn í kúrekabúningi og
þjónar Kristi sínum sem meðhjálpari og for-
söngvari; hann skrýðir klerkinn, ungan guð-
fræðilauk að sunnan og syngur Áfram Krist-
menn krossmenn við undirleik organistans á
rokkorgel og samsöng kirkjukórsins. Yfir
öllu sviðinu hanga svo einkennisorð hátíðar-
innar, máluð á langa spýtu: HIÐ VILLTA
VESTUR ER HÉR.
Friðrik Þór og félagar gerðu Kúreka norðurs-
ins í hasti; slógu Hans Petersen um filmu,
keyrðu á loftinu norður, filmuðu í örfáa sól-
arhringa og skelltu sér svo suður aftur og
komu myndinni saman með viðkomu í
London. Myndin er tekin á 16 mm standard-
vél, filman síðan „blásin upp“ í 35 mm, sem
gerir það að verkum að allar undirlýstar
senur verða úr fókus. Kvikmyndatakan er
eftir Ingólf Margeirsson
oft leitandi og ómarkviss en stundum verða
mótíf miskunnarlaust fyrir barðinu á lins-
unni. Mörg atriðin eru alltof löng og ekkert
samhengi í þeim. Hljóðið er ágætt, þótt
stundum verði það loðið í skemmtiatriðun-
um. I myndinni er ekki um neinn leik að
ræða þar sem allir leika sjálfa sig með mis-
jöfnum árangri. Og eiginlega er engin glóra
í þessari mynd.
„Kúrekar norðursins
er ( senn kómísk og
átakanleg lýsing á
þjóðlífi I upplausn og
menningu á kross-
götum," segir Ingólfur
Margeirsson m.a.
umsögn sinni.
Engu að síður er Kúrekar norðursins
merkasta heimildarmynd sem gerð hefur
verið hérlendis. Hún er í senn kómísk og
átakanleg lýsing á þjóðlífi í upplausn og
menningu á krossgötum. Myndin er óvart —
alveg óvart — einstök heimild um ísland
anno 1984, þar sem fjörbrotum íslenskrar
menningar er lýst; undanhaldi hennar fyrir
meðalmennsku, kunnáttuleysi, trúð-
mennsku og erlendri lágmenningu.
Hallbjörn Hjartarson er „laxnesk" per-
sóna. Hann er sjálfmenntaður og einlægur,
fulltrúi sakleysis. En hann er líka persónu-
gervingur ameríkaníseringar, hrárrar lút-
ersku, fúsks, ódrepandi einstaklingshyggju
og framkvæmdaáræðis. Sennilega er Hall-
björn íslenskastur allra íslendinga á líðandi
stundu.
Þegar upp er staðið að lokinni sýningu á
Kúrekum norðursins og hláturstárin þerruð
af hvörmum, seytlar einhver óhugnaður um
líkamann því manni hefur verið bent á and-
legt atgervi íslensku þjóðarinnar í dag. Og
þá má spyrja: Hver er að hlæja að hverjum?
Þess vegna er rammi Friðriks Þórs og félaga
um hina nýju boðbera íslenskrar menningar
óvart alveg réttur: Handvömm á hand-
vömm ofan.
HELGARPÓSTURINN 19