Helgarpósturinn - 13.12.1984, Blaðsíða 6

Sigurður Pálsson formaður Rithöfundasambandsins:
Firrum stökkt á flótta
Það er enginn uppgjafartónn ell-
egar barlómssöngur sem berst frá
formanni Rithöfundasambands ís-
lands, þegar tíðindamaður bóka-
blaðs HP spyr hann um ástandið á
„Bókinni". Sigurður Pálsson skáld
hlær við hvellt og segist stöðugt
vera á höttunum eftir þessari frægu
„Bók" sem allir tali um. „Já,“ sagði
Sigurður. „Ég hef aðeins heyrt af
þessum misskilningi um undanhald
bókmenntanna, höfundanna og út-
gefenda. Þetta er að sjálfsögðu al-
rangt, sem sannast meðal annars á
því að nú eru nokkrir stærstu útgef-
endurnir -og Rithöfundasambandið
að gangast fyrir ókeypis bók-
menntahátíð í Reykjavík. Við ætl-
um að stefna saman hópi valin-
kunnra rithöfunda, sem eru að gefa
út bækur þessa dagana og þeir ætla
að lesa upp úr verkum sínum í ráð-
stefnusal Hótels Loftleiða á fimmtu-
dagskvöldið, þ.e. þann 13. des.
klukkan 20:30. Það koma fram 10
höfundar á fimmtudaginn og aðrir
10, eða þar um bil á sunnudaginn
16. des. klukkan 16:00.
Það verður lesið úr íslenskum
bókum og erlendum og þau eru
hreint ekki af verri endanum nöfn
þeirra sem lesa: Vésteinn Lúðvíks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Thor
Vilhjálmsson, Gylfi Gröndal, Þórar-
inn Eldjárn, Egg-leikhúsið sem les
eftir Guðberg Bergsson, Lilja K.
Möller, Sveinbjörn Baldvinsson,
Eiríkur Hreinn Finnbogason sem
les úr bókinni Einar Magg, Árni
Bergmann, Njörður P. Njarðvík,
Fríða Á. Sigurðardóttir, Pétur
Eggerz, Sveinn Einarsson, Hannes
Pétursson, Þorsteinn frá Hamri,
Jakob F. Ásgeirsson, Jón Óskar og
Þorgeir Þorgeirsson.
KYNNINGARSTARF í BÍGERÐ
Við verðum þannig tvisvar á Hót-
el Loftleiðum í desember. En ég hef
svo mikinn áhuga á að beita mér
fyrir auknu kynningarstarfi af hálfu
Rithöfundasambandsins — þ.e. að
höfundar lesi upp og kynni verk sín.
Það eru þannig áform uppi um að
halda þessum bókmennta- og höf-
undakynningum áfram á Hótel
Loftleiðum í vetur, lesa upp að
minnsta kosti mánaðarlega og
kannski hálfsmánaðarlega, en þess-
ar fyrstu kynningar eru leið til að
brjótast út úr þeim vítahring sem
hefur skapast vegna féleysis Höf-
undamiðstöðvarinnar. Það er nefni-
lega þannig að til er fyrirtæki sem
heitir Höfundamiðstöðin og á að
starfa að bókmenntakynningum.
Starf Höfundamiðstöðvarinnar hef-
ur legið niðri sökum blankheita. Nú
ætlum við að hrinda Höfundamið-
stöðinni í gang — og kærum okkur
einfaldlega kollótta þótt það vanti
fé. Við leysum vandamálið til að
byrja með — með því að þykjast
bara ekki sjá .það.
Nú — tilgangurinn með þessu
kynningarstarfi er auðvitað að
vekja athygli fólks á góðum bók-
menntum, vekja athygli fólks á
starfi rithöfunda. Og einnig að eyða
þessari gömlu vanahugsun eða
þvældu lummu um að rithöfundar
séu á einhvern hátt baggi á ríkinu.
Maður heyrir þetta suð stundum um
að rithöfundar séu styrkþegar — og
alls konar rugl og vitleysu um höf-
unda og stöðu bókmenntanna. Ég
hef meira að segja heyrt því haldið
fram hér, að á Islandi séu ekki nein-
ir nútímahöfundar, að enginn sé
skrifandi lengur, að rithöfundar séu
leiðinlegir (hvílík firra — fólk ætti
að koma á fundi í Rithöfundasam-
bandinu!) og svo framvegis og svo
framvegis. Og svo er maður líka að
heyra þetta með að bækur séu dýr-
ar og að fólk hafi þar af leiðandi
ekki efni á að kaupa þær. Þetta er
náttúrlega ein firran enn. Bækur
eru ekki dýrar. Bækur eru einmitt
ódýrar. Maður sem hefur efni á að
kaupa sér skyrtu, hann hefur efni á
að kaupa sér bók. Og þar að auki
eru bækur að lækka í verði. Það
verður ekki sagt um annan varn-
ing.“
Og formaður Rithöfundasambands
íslands var rokinn á dyr, farinn út í
ausandi rigningu að hóa í athygli
samborgaranna —■ benda fólki á hin
sönnu verðmæti hversdagslífsins á
íslandi árið 1984.
BARNABÓKMENNTIR
Bogga á Hjalla
eftir Sölva Sveinsson
Vilborg Dagbjcirtsdóttir:
Bogga á Hjalla
Mál og menning 1984.
Vilborg Dagbjartsdóttir hefur samið
nokkrar bækur fyrir börn og unglinga, auk
þess sem hún hefur haft umsjón með barna-
síðum í blöðum af mikilli hugvitssemi, enda
er hún reyndur kennari. Ætli þekktust sé
ekki sagan um Alla Nalla og tunglið, sem síð-
ast kom út í afar skemmtilegum búningi
Gylfa Gíslasonar listmálara (Tvœr sögur
um tunglid, Iðunn 1981). Auk þess hefur
hún þýtt bækur handa börnum, t.d. sögurn-
ar um Albin. í fyrra kom út Sögusteinn, safn
þýddra ævintýra, Ijóða og leikja auk frum-
samins efnis eftir Vilborgu, Á Vestdalseyri
o.fl., sem vísa veginn til þeirrar bókar, sem
hér er til umræðu. Báðar þessar bækur hefur
Anna Cynthia Leplar myndskreytt haglega.
Bogga á Hjalla sver sig í ætt bernsku-
minninga. Slíkar sögur hófust til vegs á
fyrsta hluta þessarar aldar, líklega fyrir áhrif
nýrómantísku stefnunnar, og meðal höf-
unda má nefna Sigurbjörn Sveinsson, Jón
Trausta, Nonna, Ólaf Jóhann Sigurðsson, og
endurminningar prakkara má kalla bækur
Hendriks Ottóssonar og Arnar Snorrasonar
(íslenskar barnabækur 1780—1979,
102—125). Og nú berast reyndar þær
fregnir, að Þjóðverjar ætli að gera kvikmynd
um Nonna og eftir sögum hans.
Bogga á Hjalla er ekki löng bók, eiginlega
bara kver upp á 45 bls., í flokki (að því er
virðist) sem nefnist „Bækur fyrir bókelsk
börn“. Hún ber öll einkenni góðra bernsku-
minninga, sögð af sjónarhóli fullorðins
manns, greinir frá hversdagslegum atvik-
um, og frásögnin einkennist af söknuði og
blíðu sem veldur því, að jafnvel fremur
óþægileg atvik á sínum tíma eru lítið á-
hyggjuefni í sögunni.
í bernskuminningum er umhverfið raun-
verulegt, staðhættirnir eru til. í Boggu á
Hjalla er reyndar ekki sagt berum orðum
hvar sagan gerist, en á saurblöðum er nost-
urslega teiknuð mynd af Vestdalseyri við
Seyðisfjörð 1930, svo ekki fer milli mála
hvar atburðir gerast.
Eins og ýmsar minningasögur er Bogga á
Hjalla fremur ósamstæð saga, og mætti
fremur kalla hana þáttasafn, sem aðalper-
sónan bindur saman í eina heild. Og atburða-
rásin er kyrrstæð ef svo má segja; endur-
minningar eru oft tímalausar í þeim skiln-
ingi, að hver atburður rekur ekki annan í
rökréttri röð. Það er svo undir hælinn lagt,
hvað fólk man úr æsku sinni. Hér er lýst alls
konar uppátækjum krakka: Þeir ryðjast inn
í yfirgefið hús, stríða systkinum, brjóta rúð-
ur. Þeir vinna: Sendast, gefa hænsnum, reka
kýr, sækja egg. Og það sem ekki var kannski
tekið út með sældinni er sýnt hér í blámóðu
fjarskans, af sjónarhóli þess sem lífið hefur
reynt. Sögumaður er kumpánlegur, ávarpar
lesanda sinn: „Þetta finnst þér skrítið að
heyra", . .eins og ég veit að þú skilur
mæta vel...“ o.s.frv. Annars er frásögnin í
3. persónu og höfundur sér einungis í hug
aðalpersónunnar, Boggu á Hjalla.
Persónur í þessum söguþáttum eru tals-
vert margar og sumar nafnið eitt, aðrar viða-
meiri. Móðuramma stjórnar börnunum á
sinn hátt með sögum, gátum og rósemi, og
Vilborg föðuramma er lífleg og jafnframt
sérstæð í allri framgöngu sinni. Hún er fín og
settleg á mynd bls. 24, en hrúturinn hennar
minnir mig fremur á tvævetlu en lambhrút!
Að öðru leyti finnst mér myndirnar góðar.
Örvænting hanans í tjörunni (bls. 29) er t.d.
ljóslifandi, og sárindin vegna slitnu perlu-
festarinnar eru rækilega áréttuð í mynd bls.
17. Allar teikningarnar eru svart/hvítar,
nema á kápuspjaldi, nosturslega unnar í
þeim anda „blikandi fjarlægðar" sem ein-
kennir atburðarás.
Bogga á Hjalla er ágæt viðbót í bernsku-
minningar okkar. Hún er ætluð yngstu les-
endunum, en er engu síður prýðileg lesning
fyrir stálpuð börn og unglinga, bregður birtu
á horfna þjóðlífsþætti. Frásögnin er öll með
þeim blæ, að braglínan úr vísu Látra-Bjargar
(bls. 12) á vel við: „Samt vil ég til sveitar
minnar snúa“. Reyndar ekki bókstaflega, en
einfaldleiki og hófsemi horfinna lífshátta
eiga jafnbrýnt erindi og ýmislegt annað, sem
á loft er haldið. Og kannski eru það stór-
merkileg sannindi að margt færi betur nú á
dögum, „ef allir embættismenn í íslenska
ríkinu væru jafnskylduræknir og hugrakkir"
og Bogga á Hjalla þegar hún rak kýrnar og
gekk fram á „huldukonu" við slátt. Að
minnsta kosti sigraðist hún á erfiðleikunum.
BOKMENNTIR
Trúnaöur viö sjálfan sig
Álfrún Gunnlaugsdóttir.
Þel.
Skáldsaga. (195 bls.)
Mál og menning 1984.
Það er því miður allt of sjaldan að maður
verður fyrir því að saga nær manni svo á
vald sitt að hún er ekki lögð til hliðar fyrr en
að loknum lestri. En þetta henti mig þegar
ég las á dögunum fyrstu skáldsögu Alfrúnar
Gunnlaugsdóttur. Þrátt fyrir óvenjulegt
form og fremur flókna atburðarás er í sög-
unni magnaður upp seiður sem heldur les-
andanum föngnum í veröld frásagnarinnar.
Það er ekki fyrst og fremst spennan sem
býr undir niðri í sögunni sem heldur í mann,
heldur er það eftirvæntingin, hvað næst
komi manni á óvart í þeirri upprifjun at-
burða sem fram fer.
Sagan hefst á því að sögumaður er að
koma úr jarðarför vinar síns, en úr því gerist
hún á einum fjórum plönum sem ofin eru
hvert um annað. í fyrsta lagi er það nútíð
sögumannsins er lýsir för hans frá jarðarför-
inni og heim. Á þeirri leið rifjar hann upp
langt samtal sem hann átti fyrir nokkrum
dögum við hinn látna vin, en í því samtali
segir hann frá því sem á daga hans hefur drif-
ið í langri dvöl á Spáni og um leið er sögu-
maður að rifja upp sitt eigið líf og líf þeirra
vinanna áður en þeir skildu. Frásagnarað-
ferðin kann að virðast nokkuð flókin, sér-
staklega vegna þess að farið er af einu sviði
yfir á annað á víxl og ekki alltaf í tímaröð, en
það er svo haganlega gert að það truflar les-
anda alls ekki. Síður en svo og þvert á móti,
aðferðin heldur lesanda föngnum.
Vinirnir tveir í þessari sögu standa að
mörgu leyti í svipuðum sporum þó að örlög
þeirra hafi verið ólík. Þeir eru að verða mið-
aldra og eru hvorugur sérlega hamingju-
samur. Þeir hafa báðir brugðist trúnaði við
sjálfa sig og aðra þó með ólíkum hætti sé og
við mismunandi aðstæður.
Einar vinur hefur ef til vill aldrei átt mögu-
leika til þess að verða heill maður, a.m.k.
ekki síðan hann flýr í annað land, frá ástinni
sinni sem hann forsmáir, til þess að læra og
verða skáld. Hann gerir hvorugt, hann lærir
ekkert og verður ekki heldur skáld. Hann
getur ekki staðið við sjálfan sig og kemur
jafnvel upp um vini sína, þegar hann lendir
í smávegis klandri. Hann reynir að bæta fyr-
ir það, en þá er glæpurinn frá honum tekinn
og uppreisn hans dauðadæmd frá upphafi.
Líf hans er tómt og glatað og hann bregst við
samkvæmt því.
eftir Gunnlaug Ástgeirsson
Sögumaðurinn er af allt öðrum toga. Hann
hefur látið ánetjast lífi sem hann kærir sig
ekkert um og hefur aldrei gert. En hann hef-
ur ekki haft mátt til að skapa sér sitt eigið líf
á eigin forsendum og eyðileggur þar af leið-
andi bæði sitt eigið líf og þeirra sem næst
honum standa. Reyndar er ekki ljóst hvort
hann er glataður, einhverja von virðist hann
eiga, en hún er ekki stór.
Þannig hverfist sagan um þessa spurningu
um trúnað við sjálfan sig og aðra. Á það við
um fleiri persónur en aðalpersónurnar tvær.
Auðvitað lýkur sögunni á spurn, lesanda eru
ekki gefin svör, en fram að því hefur marg-
brotinn lífsvefur verið rannsakaður, lífsvef-
ur sem sýnir lesanda spurninguna í svo
sterku Ijósi að hann getur ekki svikist undan
að leita sjálfur svara.
6 HELGARPÓSTURINN