Helgarpósturinn - 13.12.1984, Blaðsíða 21

BOKMENNTIR
Veöur á súðum
Halldór Halldórsson:
Jón G. Sólnes segir frá uidburdaríkri
og stormasamri œvi.
Jón G. Sólnes er mikil samtalsbók. Sögu-
hetjan hefur orðið nærri því út í gegn, og það
lítur a.m.k. sannfærandi út að textinn sé tek-
inn beint og lítt breyttur upp úr samtölum.
Blærinn er allur eins og talað sé hispurslaust
af munni fram. Sögumaður er galvaskur,
sleggjudómaglaður, en virðist býsna hrein-
skilinn, þéttmontinn óneitanlega, eh játar
líka á sig ýmislegt sem betur hefði mátt fara,
og er stórorður um það eins og annað.
Það sem skrásetjari segir í eigin nafni er í
flestum köflunum hvorki mikið né nein aðal-
atriði. Þar með er ekki lítið gert úr hlut Hall-
dórs, því að það er mikil íþrótt og vinnufrek
að velja úr orðræðu sögumanns svo að vel
fari. Og oftast nær ferst Halldóri það Iiðlega
úr hendi. Efnisröð er að vísu ekki mjög
skipuleg, endurtekningar talsverðar í smá-
atriðum, og fjarska mikið um lausa enda, at-
hugasemdir Jóns um hitt og þetta án þess að
ókunnugur lesandi sé mikið settur inn í efn-
ið. En þetta hygg ég sé að miklu leyti með
ráðum gert til þess að halda eðlilegum sam-
ræðublæ á köflunum og leyfa frásagnarstíl
Jóns að njóta sín. Það er helst í sumum seinni
köflunum að endurtekningar verða þreyt-
andi, efnisskipun ekki nógu vönduð. Og svo
er lokafrágangur textans óvandaður, dálítið
um málgalla, kommusetning út í hött og tals-
vert af sýnilegum prentvillum.
Ólíkt því sem algengt er í minningabók-
um, þá afgreiðir Jón Sólnes bernsku sína og
uppvaxtarár í stuttu máli, hressilegu þó það
sem það nær. Á starfsárunum verður frá-
sögnin miklu breiðari, en missir þó í engu
hressileikann eða sögugleðina. Besti hluti
bókarinnar eru kaflar II, III og IV, um banka-
störf Jóns og Akureyrarpólitík og jafnframt
einkahagi hans. Þetta eru um 100 síður. Svo
kemur jafnlangt mál um þingframboð og
landsmál á 8. áratugnum. Þar er þetta orðið
öllu langdregnara og snýst óttalega mikið
um það hverjir hafi stutt Jón til hinna og
þessara metorða og hverjir ekki (og þá af
hverju í ósköpunum ekki). Þar er heill kafli
um það að Jón var ekki boðinn fram af Sjálf-
stæðisflokknum 1979, og er hann að því
leyti með sérstökum blæ, að Halldór talar
þar miklu meira í eigin nafni og bregður sér
í búning rannsóknarblaðamannsins sem
vitnar í samtöl sín við fjölda fólks, nafn-
greinds og ónafngreinds. En sjónarhorn
Halldórs er nákvæmlega hið sama og Jóns
sjálfs: Að grafa upp hverjir voru vondir við
Jón og hvaða hvatir lágu að baki. Þarna
tekst að gera hlut Halldórs Blöndal nokkuð
slæman, sérstaklega fyrir það hvað hann
hafi frá fyrri tíð staðið í mikilli þakkarskuld
við Jón og konu hans; og svona er allt á
þessu há-persónulega sniði: Hvernig vinátta
Jóns við hina og þessa rofnaði eða ekki rofn-
aði o.s.frv. Það hvarflar ekki að Halldóri að
fara neitt að rannsóknarblaðamennskast út
í það hvort það hefði verið sterkt eða veikt
fyrir Sjálfstæðisflokkinn að hafa Jón í fram-
boði ‘79. Þaðan af síður hvort Jón hafi verið
góður eða vondur þingmaður. Og svo gerir
hann lesanda sínum þann merkilega grikk
að slíta kaflann um Kröflu út úr réttri tíma-
röð og hafa hann á eftir kaflanum um fram-
boðsmálin ‘79. Ég legg til að hann sé lesinn
á undan.
Kröflukaflinn er raunar eins og önnur mál-
efnaumræða í bókinni, að sjónarhornið er
alltaf hjá Jóni sjálfum sem slær fram hinu og
þessu sér til málsbóta án þess að lesandi sé
á nokkurn hátt settur í aðstöðu til að meta
hlutina. Lítið dæmi: Byggðalínan er nefnd
tvívegis. „En svo kom inn í þetta að byggða-
línan er sett upp, og þá rakst þetta tvennt á.“
„Ólafur gerði okkur grikk með því að setja
byggðalínuna á oddinn og eyðilagði allt fyrir
okkur. Ef hún hefði ekki komið svona fljótt
hefðum við haft meiri byr.“ En það er ekki
sagt hvenœr byggðalínan kom, eða hvernig
þá stóð á við Kröflu, eða hvort unnt hefði
verið að hægja á Kröfluframkvæmdum
vegna byggðalínu. Svona er bókin öll: End-
arnir of lausir til að maður sannfærist um eitt
eða neitt, en þó fortek ég auðvitað ekki að
eftir Helga Skúla Kjartansson
málflutningur Jóns varpi einhverju nýju ljósi
á málin fyrir þeim lesendum sem eru nógu
vel inni í hlutunum fyrir.
Á eftir Kröflu koma palladómar Jóns um
fjölda stjórnmálamanna, en þar fyrir utan er
bókin full af mannlýsingum og skyndidóm-
um um fjölda fólks. Yfirleitt er þetta nokkuð
jákvætt, alltaf hressilegt, en getur líka orðið
makalaust smekklaust (og þá væri smekk-
laust í ritdómi að vekja athygli á einstökum
dæmum).
Loks stuttir kaflar um síðustu árin og póli-
tíska upprisu Jóns til bæjarstjórnarsetu á Ak-
ureyri. Þar fer hann nú heldur betur á kost-
um í hreinskilninni: Hann hafði engan áhuga
á trúnaðarstarfinu sem slíku, bara að rétta
hlut sinn eftir missi þingsætisins. Hann hefur
þá sannfæringu að samstarf Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks sé farsælast á
Akureyri. Samt fannst honum sjálfsagt að
reyna „að gera þeim skráveifu" með því að
mynda meirihluta án framsóknarmanna.
Það vildi hann endilega gera með Kvenna-
framboðinu, og á þó varla nógu stór orð um
fyrirlitningu sína á því og málefnum þess.
Ó.s.frv., alveg frábært!
Þetta er sem sagt gölluð bók. En hún verð-
skuldar enga falleinkunn. Hún er auðlesin,
einkar hressileg, og — fyrir lesanda sem
tekst að sætta sig við hvað hún er og hvað
hún er ekki — heilmikill skemmtilestur.
I
20 ->
Þeir trúuðu
fá iíka sitt
g úr því að við nefnd-
um nafn prestsins: Þeir
trúuðu fara ekki í jóla-
köttinn í ár (nema þeir endilega
vilji) — Skálholt gefur að vanda
út bækur sem tengjast kristilegu
efni og bókaútgáfan Salt lætur
ekki sitt eftir liggja. ,,Að Ijúka
upp Biblíunni" heitir þýdd bók
frá Saltinu og reyndar er Biblían
sjálf á markaðnum og kostar
núna á áttunda hundraðið. Og í
sömu svifum og við handleikum
Biblíuna hoppar upp í hendurnar
bók sem tengist henni: „Bréf til
Þórðar frænda" eftir Úlfar
Þormóðsson, en Úlfar er
einmitt einn örfárra íslenskra
manna, sem dæmdir hafa verið
fyrir guðlast (já, já, Úlfar — klám
líka) og finnst okkur á HP það
helv. . . hart, því að þessi
snöfuryrti og skemmtilegi
rithöfundur er með þeim trúaðri
hér úti á eyju hins himneska
friðar (ekki satt Úlfar?).
-> 24
LESNING
Aldarspegill? Hvað skyldi það nú vera? Jú, bókaflokkur, sem spegla
mun örlagaríka atburði og ólgandi mannlíf á fyrri hluta þessarar aldar.
Fyrsta bókin er nýkomin á markað og ber undirtitilinn Atök milli
stríða. Þetta er forvitnileg bók fyrir fólk á öllum aldri og því tilvalin
jólagjöf.
Elías Snæland Jónsson hefur
skráð þessa áhugaverðu heim-
ildaþætti. Hann byggir á traust-
um gögnum og færir efnið í
einkar læsilegan búning með
léttum undirtón þar sem við á.
Andalæknar
dregnir fyrir rétt
Deilt um haka-
krossfána nasista.
Stórsmygl á
bannárunum...
Hannibal
handtekinn í
Bolungarvík...
Lilandi og
áhugaverö
lesning!

Sidumúla 29
Sími 32800
LIFANDI
HELGARPÓSTURINN 21