Helgarpósturinn - 13.12.1984, Blaðsíða 11

BÓKMENNTIR
Mikilvœg þýðing
Fjodor Dostojevski:
GLÆPUR OG REFSING.
Ingibjörg Haraldsdóttir þýddi.
Mál og mennirtg 1984. 469 tölusettar sídur.
Nokkuð mun liðið síðan þýðing Vilhjálms
í>. Gíslasonar (gerð eftir danskri þýðingu) á
þessari gagnmerku skáldsögu Dostojevskís
varð ófáanleg með öllu á bókamarkaði okk-
ar. Á bókasöfnum er hún enda að verða upp-
lesin. Það má því af þeirri ástæðu einni vera
mikið gleðiefni að Mál og menning ræðst í
nýja útgáfu verksins. Enn meira gleðiefni
verður það vitanlega þegar til þýðingar velst
jafn ágætlega fær manneskja og Ingibjörg
Haraldsdóttir virðist vera. Óþarft er að vísu
að taka fram að sá sem hér ritar getur engan
dóm lagt á nákvæmni þýðingar hennar — en
hann hefur heyrt málsmetandi menn og
kunnuga rússnesku halda því fram að fngi-
björg sé mjög vel að sér í tungunni, og sjálfur
getur hann um dæmt að hún er geysivel
skrifandi á íslensku.
Dostojevskí er einn þeirra rússnesku höf-
unda sem átt hefur drjúgan þátt í að móta
hugsun og hugmyndafræði okkar vestur-
landabúa. Gildir í hans tilviki einu hvort við
hugsum til einstaklingshyggjunnar sem
Nietzsche er frægastur talsmaður fyrir (ofur-
mennishugmyndina) eða til existensíalisma
nútímans. Einatt er Dostojevskí meðal frum-
kvöðlanna. Nýlega hefur raunar verið bent
á beinar hliðstæður í hugmyndafræði hans
(einkum í Brœörunum Karamasov) við
hugmyndafræði Gunnars Gunnarssonar,
einkum í æskuverkunum (sjá Matthías Viðar
Sæmundsson: „Mynd nútímamannsins".
Um tilvistarleg viðhorf í sögum Gunnars
Gunnarssonar. Studia Islandica, 41. hefti,
Rvík 1982). Af þessum sökum er okkur
nauðsyn á að hafa greiðan aðgang að verk-
um Dostojevskís. En hitt skiptir þó meiru:
Bókmenntir smáþjóðar verða aldrei mikils
virði nema unnt sé að skoða þær í alþjóðlegu
samhengi — og þeim er nauðsyn að nærast
við það sem best hefur verið gert um allan
heim.
I þessu samhengi segir sig vitanlega sjálft
að við getum aldrei lesið þýðingu Ingibjarg-
ar Haraldsdóttur sem eiginlegt dæmi um
skáldsagnaritun um miðja nítjándu öld.
Konráð og Jónas hefðu víst áreiðanlega þýtt
margt öðruvísi þarna en hún gerir. Um það
tjáir ekki að fást. Snilldarþýðendur úr samtíð
Dostojevskís verða ekki vaktir upp. Nútíma-
manni er ekki heldur ætlandi að skrifa nítj-
ándualdar mál. Því er bara að gera sér að
góðu og þakka fyrir gott framtak i þessu efni.
Það er eins og út í hött að ætla sér að skrifa
blaðadóma á níunda áratug tuttugustu aldar
um skáldsögu sem kom út fyrir meira en öld,
nánar til tekið árið 1866. Höfundur hennar
var þá fjörutíu og fimm ára og hafði reynt sitt
af hverju. Meðal annars hafði hann orðið fyr-
ir þeirri hroðalegu lífsreynslu að vera
dæmdur til dauða fyrir andspyrnu gegn keis-
aranum og náðaður fyrir framan aftöku-
sveitina. Allt var þetta reyndar sett á svið,
því aldrei stóð til að fullnægja dauðadómn-
um, aðeins hræða. í fangelsi hafði Dostoj-
evskí fengið að læra margt misjafnt, en þar
hafði hann líka að eigin sögn kynnst rússn-
esku þjóðinni betur en flestir aðrir — „Og
hvílíkt dýrðarinnar fólk!" skrifaði hann! Það
liggur fjarska nærri að ætla að kynni hans af
dæmdum mönnum hafi gert honum auð-
veldara en ella að orða hugleiðingar sínar
um glæp og refsingu, eins og þær eru settar
fram í skáldsögunni. Honum hlýtur að hafa
orðið tíðhugsað um „sekt“ og „angist"
glæpamannsins einmitt í fangelsinu, enda fá-
gæt rit sem gera því efni öllu magnaðri skil
en „Glæpur og refsing", kannski ekki síst
vegna þess hve hrífandi persóna Raskolni-
kof er þrátt fyrir allt.
10 ->
lífsins ólgusjó. ,,Hvað er ein
milljón á milli vina" heitir ný
skáldsaga eftir hann og gerist í
kreppunni fyrir stríð hér í Reykja-
vík. Gísli er einn af fáum skríb-
entum sem jafnan fjallar fyrst og
fremst um fólk á hlýjan, húmor-
ískan hátt — persónulegur rithöf-
undur sem á marga þakkláta les-
endur.
Það er engu líkara en að smá-
sagan sé á uppleið mitt í meintri
útgáfukreppu. Fyrir nokkrum ár-
um tóku útgefendur treglega við
smásagnasöfnum úr hendi höf-
unda. Nú er engu líkara en að til-
trú á þetta skemmtilega listform
sé að aukast. Menningarsjóður
gefur út smásagnasafn eftir
Indriða G. Þorsteinsson undir
nafninu „Vafurlogar". Indriði
vakti einmitt fyrst athygli þegar
hann hlaut verðlaun í smásagna-
keppni fyrir sögu sína „Blástör".
Þrjár sagnanna í „Vafurlogum"
hafa hvergi birst áður. Þá sendir
Fríða Á. Sigurðardóttir frá sér
smásagnasafnið „Við glugg-
ann", en smásagnaformið virðist
henta Fríðu mjög vel. Hún er
vandvirkur og nákvæmur höf-
undur, sem kann þá list að segja
aldrei of mikið — né heldur of lít-
ið. Og þá er að sjá hvernig les-
endur taka smásögum þeirra
Guðbergs, Indriða, og Fríðu —
að ógleymdum Þorgils gjallanda.
Álfrún Gunnlaugsdóttir sem
vakti mikla athygli bókmennta-
manna í fyrra með smásögum
sínum „Af manna völdum" send-
ir nú frá sér sína fyrstu skáld-
sögu. „Þel" nefnist hún. Skáld-
saga Álfrúnar er sögð óvenjuleg.
Gunnlaugur Ástgeirsson ritdóm-
ari segir í gagnrýni sinni sem
birtist á öðrum stað í þessu
blaði: „Það er ekki fyrst og
fremst spennan sem býr undir
niðri í sögunni sem heldur í
mann, heldur er það eftirvænt-
ingin hvað næst komi manni á
óvart í þeirri upprifjun atburða
sem fram fer. .."
Ævintýri blaða-
konu — og
sendiherra
En það eru ekki aðeins „alvar-
legar bókmenntir" sem bók-
menntaþjóðinni
býðst að lesa um þessi jól. Snjó-
laug Bragadóttir sendir frá sér
sögu sem heitir því spennandi
nafni „Gefðu þig fram
Gabríel" og segir þar frá ungri
og fagurri blaðakonu af íslandi
sem starfar við útlent stórblað og
vettvangur hennar er allur heim-
urinn. Og annar islenskur höf-
undur horfir út yfir heiminn:
Pétur Eggerz sendiherra sendir
frá sér sína fjórðu bók sem heitir
„Sendiherrann frá sagna-
landinu". Pétur lýsir störfum
sendiherra í Bonn, gleðistundum
og döprum dögum.
Tveir á föstu
Tveir snjallir rithöfundar
taka unglingamálin, eða
réttara sagt ástamál ungl-
inga föstum tökum að þessu
sinni. Hinn góðkunni Andrés
Indriðason hefur samið bókina
„Töff týpa á föstu" og við
lauslega athugun á þeirri bók
sýnist Ijóst, að hún sé bæði
leiftrandi og skemmtileg, fyndin
og fróðleg og hefði víst komið
þeim skröggi sem hér skrifar
vísdóminn vel að lesa hana á
sínum tíma. Og svo er það hann
Eðvarð Ingólfsson með
„Fimmtán ára á föstu" — nú
þegar í mikilli eftirspurn —
unglingarnir vita betur en aðrir í
hverju púðrið leynist.
-> 12
NÝ ÍSLENSK BARNABÓK
Þóranna Gróndal
MÚSÍKALSKA
MÚSIN
Músíkalska músin eftir Þórönnu
Gröndal fékk viðurkenningu Sam-
taka móðurmálskennara í samkeppni
um smásögur fyrir börn í fyrra.
Skemmtileg saga um litla mús sem
settist að í píanói og spaugileg atvik
sem af því hlutust.
Letur sem hæfir vel þeim sem eru að-
byrja að lesa.
Margrét Magnúsdóttir myndlistar-
nemi myndskreytti bókina. Stórar lit-
ríkar myndir í hverri opnu.
Verð kr. 370.50,-
Þessa bók er gaman að gefa í
jólagjöf og fá í jólagjöf
lírigofcll
Unuhúsi Veghúsastíg 5 sími 16837

GÖRAN TUNSTRÖM
JÓLA
ÓRATORÍAN
Göran Tunström hlaut bók-
menntaverölaun Norðurlandaráðs
árið 1984 fyrir skáldsögu sina Jóla-
óratórían, sem út kom í fyrra. Svið
sögunnar er heimabyggð höfund-
ar i Sviþjóð, en hún teygir anga
sina aila leið til Nýja-Sjálands. Likt
og smiður Jólaóratóriunnar, Bach,
leikur Tunström af mikilli list á
marga strengi, sem spanna allt frá
myrkustu einsemd og þjáningu til
leiftrandi kátinu, og njóta þlæþrigði
sögunnar sin einstaklega vel i þýð-
ingu Þórarins Eldjárns.
Jólaóratórian verður gefin út
þæði innþundin og sem UGLA.
Verókr.889.—
Félagsverð kr. 720.—
UGLU-verð kr. 448.—
GLÆPUR
OG-
t>YDD.
SKALDVERK
WILLIAM HEINESEN
GLATAÐIR
SNILLINGAR
Margir telja Glataða snillinga
meistaraverk Williams Heinesen,
og vist er að enginn sem les þessa
bók mun geta gleymt hinum list-
hneigðu sonum Korneliusar vind-
hörpusmiðs og örlögum þeirra i
þessu litla þorpi á eyju úti i regin-
hafi Glataöir snillingar eru eins og
stór hljómkviða, þar sem hver
persóna hefur sina eigin rödd, og
bera frásagnargáfu Heinesens
einstakt vitni.
Glataöir snillingar eru áttunda
bókin i sagnasafni Williams Heine-
sen i rómaðri þýðingu Þorgeirs
Þorgeirssonar.
Verð kr.988.—
Félagsverð kr. 840.—
MARTIN
ANDERSEN NEX0
DITTA
FJODOR DOSTOJEVSKI
GLÆPUR
MANNSBARN OG REFSING
Skáldverkið mikla. um Dittu,
stúlkuna af stóru mannsættinni,
kom fyrst út i Danmörku á árunum
1917—1921. Höfundur þess, Mar-
tin Andersen Nexp, hlaut sess i
heimsbókmenntasögunni fyrir
áhrifamiklar lýsingar sinar á kjör-
um fátækra um aldamótin og minn-
isstæðar persónur bóka.innar, ekki
sist Dittu sjálfa.
Sagan kom fyrst út á islensku i
öndvegisþýðingu Finars Braga
skálds 1948—49. Af þvitilefni skrif-
aði Halldór Stefánsson rithöfundur
um bókina: „Ditta er öreigans
„mater dolorosa". . . hún, hin fá-
tækasta allra, er gjöfulá kærleik og
umhyggju, hvernig sem að henni
er búið i þeim gráa heimi, þar sem
henni er markaöur bás. Mannúðin
er alls staðar grundvallaratriðið I
skáldskapNexo."
Verðkr. 1150.—
Félagsverð kr. 978.—
Mál
Svið þessarar mögnuðu sögu er
Pétursborg á árunum upþ úr 1860:
ört vaxandi stórborg iðandi af lit-
riku mannlifi. i miðdepli er einfarinn
Raskolnikof, tötrum búinn stúdent
með stórmennskudrauma, sem
hann fyrir hvern mun vill gera að
veruleika. Spennan, mannlýsing-
arnar og heimssýnin sameinast
um að gera Glæp og refsingu aö
einhverri eftirminnilegustu skáld-
sögu síðaritima.
Glæpur og refsing eftir Fjodor
Dostojevski er gefin út i heimsbók-
menntaröð Máls og menningar.
Ingibjörg Haraldsdóttir þýddi úr
rússnesku.
Verðkr. 1170.—
Félagsverð kr. 995,—
(jefum (jóðar bœkur
og menning
HELGARPÓSTURINN 11