Helgarpósturinn - 26.02.1987, Side 34

Bernard Rogers fyrir-
gefst ekki að hann virðir
rétt Evrópuríkja í
Atlantshafsbandalaginu.
Stjorn Reagans sparkaði
yfirhershöfðingja NATÓ
ERLEND YFIRSYN
Fastanefnd varnarmála í aðalstöðvum
Atlantshafsbandalagsins í Brússel kunngerði
í fyrradag, að hún hefði þvernauðug orðið að
láta undan valdboði frá Washington og fall-
ast á að Bernard Rogers^ yfirhershöfðingi
bandalagsins, láti af starfi. í desember í vetur
hafði Rogers fallist á að gegna áfram yfirher-
stjórn hjá NATÓ tvö ár enn. Gripu þá óvildar-
menn hans í Washington til þess ráðs, að láta
Reagan forseta skipa honum að fara á eftir-
laun og láta þar með af starfi. Fyrir því ofríki
Bandaríkjastjórnar urðu Evrópuríkin í
bandalaginu að beygja sig.
Bernard Rogers hershöfðingi er Banda-
ríkjamaður, eins og allir yfirhershöfðingjar
NATÓ frá upphafi. Hann hefur gegnt starfi
frá 1979, þegar Alexander Haig hvarf heim
til þátttöku í bandarískum stjórnmálum.
Hermálafréttamönnum ber saman um, að
Rogers hafi áunnið sér afburða vinsældir hjá
Evrópuríkjum í bandalaginu. Hann þykir
snjall, einarður og gera sér far um að taka
ekki síður tillit til evrópskra sjónarmiða en
bandarískra.
Síðasttaldi eiginleikinn varð bandaríska
hershöfðingjanum á æðsta tindi NATÓ að
falli. Hann reyndist hafa komið sér út úr húsi
hjá ráðandi mönnum í Hvíta húsinu eftir
fund æðstu manna risaveldanna í Reykjavík
í haust. Þá hafði Rogers sjálfur sig ekki mjög
í frammi, en lét óátalið að evrópskir herfor-
ingjar í aðalstöðvum NATÓ deildu á Banda-
ríkjaforseta og ráðunauta hans fyrir að bera
fram á fundunum með Gorbatsjoff í Höfða
tillögur, sem þeir telja að gert gætu Vestur-
Evrópu berskjaldaða fyrir sovéskum yfir-
burðum í hefðbundnum vopnabúnaði.
Yfirhershöfðingja NATÓ er því bolað úr
starfi, að bandamönnum Bandaríkjanna sár-
nauðugum, fyrir að koma ekki fram sem ein-
hliða málsvari afstöðu Bandaríkjastjórnar og
tyftunarmeistari risaveldisins gagnvart full-
trúum ríkja Vestur-Evrópu. Þarna er á ferð-
inni sama ofríkið, og birst hefur undanfarið
gagnvart embættismönnum í bandaríska
stjórnkerfinu, sem ekki játast blint undir ríkj-
andi hugmyndafræði, þá sem kallað hefur
yfir Bandaríkjastjórn hneykslið sem kennt er
við íran og Contra.
Michael Pillsbury, eftirlitsmaður í land-
varnaráðuneytinu bandaríska með leynileg-
um vopnaafhendingum, var hrakinn úr
starfi, af því hann þótti líklegur til að láta
Orrin Hatch öldungadeildarmanni í té vitn-
eskju um vopnaflutningana til írans. Engu
skipti að Hatch er íhaldssamur í meira lagi,
fyrir öllu var að fara á bak við þingið, fyrst og
fremst leyniþjónustunefndina, þar sem öld-
ungadeildarmaðurinn á sæti. Aðferðin gagn-
vart Pillsbury var sú, að setja hann í svonefnt
lygamælispróf, og skrá hann fallinn á vitnis-
burði raftækninnar. Síðan Reagan gerði
Caspar Weinberger að landvarnaráðherra,
er hann sagður hafa sent 7000 manns sem
undir hann eru gefnir í slík próf.
Elliott Abrams aðstoðarutanríkisráðherra
var settur yfir málefni ríkja Rómönsku
Ameríku, í því skyni að efla hernað Contra
gegn Nicaragua og hindra að friðarumleitan-
ir Contadorríkjanna bæru árangur. Hann
hrakti um daginn úr utanríkisþjónustunni
Francis McNeil, einhvern reyndasta sérfræð-
ing ráðuneytisins í málefnum landa Ameríku
frá Mexíkó og suðurúr. McNeiI birti kveðju-
bréf sitt til Abrams, þar sem hann kveðst
hafa komist að raun um að undir núverandi
stjórn sé mönnum ekki þoluð hreinskilni og
heiðarleiki í álitsgerðum, heldur krafist að
þeir þræði nákvæmlega flokkslínu ríkjandi
kreddu.
Athugun Joels Brinkley, fréttamanns New
York Times, hefur leitt í ljós að Reagan forseti
ákvað þegar árið 1982 að setja á laggirnar
leynilegt kerfi, til að fara fram hjá þingi og
löglegri ríkisstjórn með undirróðri og af-
skiptum hvar í heiminum sem henta þætti.
Af þessu spratt Írans-Contra hneykslið, með
öllu sem af því hlaust og á eftir að hljótast.
Yfirmenn leynistarfseminnar í Þjóðarörygg-
isráði forsetans, Poindexter og North, eru
grunaðir um margvísleg lögbrot, jafnvel
njósnir sem varða dauðarefsingu hvað North
snertir, þegar hann afhenti írönum leynileg-
ar upplýsingar úr njósnakerfi Bandaríkjanna
til að auðvelda þeim stríðsreksturinn gagn-
vart írak.
Reagan forseti sjálfur hefur orðið marg-
saga um samþykki sitt við vopnasendingum
til írans, en á þeim getur oltið, hvort hann
telst hafa gengið á embættiseið sinn. Banda-
ríkjaforseti er voldugur, en taki hann að
hegða sér eins og einræðisherra, fara á bak-
við þing og eigin ráðherra, rekur hann sig
fyrr eða síðar á hömlur, sem stjórnskipanin
er frá upphafi sniðin til að setja slíku athæfi.
Þessi vinnubrögð hafa ekki aðeins eftir-
köst í Bandaríkjunum, heldur út um allan
heim, sérstaklega í samskiptum Bandaríkj-
anna við evrópska bandamenn sína í NATO.
Stjórn Bretlands og Vestur-Þýskalands hafa
varað Bandaríkjastórn við að bregðast fyrir-
heiti um samráð varðandi framvindu geim-
varnaáætlunarinnar og líka um skilning á
samhengi hennar við sáttmálann við Sovét-
ríkin um takmörkun gagneldflaugakerfa.
Svarið af bandarískri hálfu er skammaræður
þeirra Perle aðstoðarlandvarnaráðherra og
Adelmans afvopnunarmálastjóra, en hann
kvað Evrópuríkjum ekki koma við, hvernig
Bandaríkjastjórn túlkaði gagneldflaugasátt-
málann.
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Nú bætist ofaná að Rogers er hrakinn úr
stöðu yfirhershöfðingja NATÓ þvert gegn
vilja Evrópuríkja. Sagt er að í staðinn hyggist
Reagan tilnefna John Galvin hershöfðingja,
sem hingað til hefur verið yfir herstjórnar-
stöðvum Bandaríkjanna við Panamaskurð,
en þær taka yfir Mið- og Suður-Ameríku.
Ekki bætir úr skák, ef af þessari tilnefningu
verður, sá svipur að Bandaríkjastjórn telji nú
hlýða að setja mann með reynslu frá banana-
lýðveldum í viðkvæmustu stöðuna í sam-
skiptum við evrópska bandamenn.
Kvartanir stjórna og hermanna Evrópu-
ríkja eftir Reykjavíkurfundinn, yfir algerum
skorti á samráði um málatilbúnað þar og af-
spyrnu lélegri undirbúningsvinnu Banda-
ríkjastjórnar einnar og út af fyrir sig, fá sí-
vaxandi stuðning frá bandarískum aðilum.
Les Aspin, formaður landvarnanefndar Full-
trúadeildar þingsins í Washington, lét nýlega
frá sér fara það álit sitt og ellefu annarra í
þrettán manna Landvarnastefnupallborði,
að Reykjavíkurfundurinn væri að hálfu
Bandaríkjastjórnar „kennslubókardæmi um
hvernig ekki á að standa að samningaumleit-
unum milli risavelda."
Heildarniðurstaða Aspins og félaga hans
er þessi: „Öll gögn, frá því ákvörðun var tek-
in um að þiggja sovéska boðið um fund
æðstu manna í snatri, þangað til í lokin að
reynt var að koma hagstæðum „snúningi" á
niðurstöðuna, bera vott um að í Hvíta húsinu
ríkti ringl og ringulreið."
Fyrir fundinn í Reykjavík talaði Banda-
ríkjastjórn um „undirbúningsfund undir
fund æðstu manna“, tíu dagar voru til stefnu
„og aldrei var borið við að sinna undirbún-
ingi undir efnislegar viðræður“, segir Aspin.
„En þegar til Reykjavíkur kom, var það
einmitt uppástunga frá Reagan, sem breytti
fundinum úr tilraun til að leggja línur fyrir
síðari fund æðstu manna í fund þar sem
reynt yrði að ná saman um raunveruleg
ágreiningsefni."
Niðurstaða Aspins fær stuðning af frásögn
Dons Oberdorfers í Washington Post, en
hann hefur beint frá þátttakendum, hvernig
tillögurnar, sem Reagan bar fram við Gorbat-
sjoff, voru krotaðar á rissblöð á borðshorn-
um í Höfða meðan undirbúningsviðræður
aðstoðarmanna stóðu milli formlegra funda
leiðtoganna.
MATKRAKAN
Á föstu
Hafið til marks að þegar bjart er
orðið mili kl. 9 á morgnana og
fram til 7 á kvöldin er óhætt að fara
að umpotta blómunum. Um svip-
að leyti er við hæfi að létta matar-
æði sitt, hreinsa líkamann af alls
kyns úrgangsefnum og dauðum
frumum sem hafa hlaðist upp í
honum yfir veturinn til að geta
stokkið verulega hýr og léttur inn
í vorið. Það skiptir auðvitað meira
máli að búa líkamann undir árs-
tíðaskiptin með slíku aðhaldi og
aðhlynningu en að skipta yfir á
sumardekk. Sjálfkrafa losar líkam-
inn sig ekki við framangreindan
úrgang fremur en bíllinn við vetr-
jarhjólbarðana. Það þarf heldur
enginn að segja mér, að langafasta
kistinna manna hafi verið niður-
negld á þessum árstíma eingöngu
í samúðarskyni við niðurneglingu
frelsarans, og í víðfeðmu trúarlegu
sjálfstyftunarskyni. Endurnýjun-
argangvirki líkamans er einfald-
lega hollt að fasta á einhvern máta
a.m.k. einu sinni á ári, ekki síst
þegar vorið nálgast. Þá er hollt og
gott að hvíla líkamann á áti einn
dag í viku eins og nafn föstudags-
ins ber með sér.
Nú hefst langafasta einmitt í
næstu viku, þar sem hún miðast
við sjö vikur fyrir páska. Áður fyrr
hófst þó föstuhald almennt ekki
fyrr en á miðvikudeginum (ösku-
degi); næstu dagar á undan nefnd-
ust föstuinngangur og voru yfir-
leitt ætlaðir til skemmtunar, sbr.
bolludag, sprengidag (fátæklegar
leifar kjötkveðjuhátíðar) og ösku-
dag. Fastan hefur svo verið með
ýmsu móti; takmörkun á neyslu
tiltekinnar matvöru er kunn í ýms-1
um myndum víða um heim og á
sér yfirleitt einhverjar hagrænar
eða heilsusamlegar frumorsakir.
T.d. er afar óhagkvæmt að slátra
lambfullum ám og af þeim sökum
er bann við kjötáti upprunalega
sprottið upp meðal hirðingjaþjóða
á borð við Hebrea. Páskarnir voru
svo upphaflega hátíð til að fagna
fæðingu fyrstu lambanna og þá
átu menn eðlilega páskalambið.
En það var ekki fyrr en á 4. öld
sem 40 daga fastan fyrir páska er
lögð fyrir allan hinn kristna heim.
Um þetta segir Árni Björnsson
þjóðháttafræðingur: „Helst er svo
að sjá sem yfirvöld hafi þá tekið að
beita þessu trúarlega matarbanni
sem einhvers konar hagstjórnar-
tæki. Með því var unnt að tak-
marka neyslu almúgans á kjöti og
öðrum matartegundum eftir því
hvaða afurðum kirkja og aðall
þurftu mest á að halda handa sér
og sínum. í annan stað hlutu menn
því fremur að freistast til að brjóta
bannið sem fastan var strangari.
En við því lágu einatt misháar
sektir, sem runnu beint eða óbeint
til kirkjunnar." (Saga daganna,
bls. 26).
Þá rekur Árni að fastan hafi ver-
ið mismunandi ströng á ólíkum
tímum í ýmsum ríkjum. Stundum
var látið nægja að banna kjöt og
þá gjarnan um leið og smjör og
egg. Það hét að fasta uid fisk. Væri
fiskur líka forboðinn en grænmeti
leyft hét það fasta viö þurrt. Að
fasta uid huítan mat var það kallað
ef mönnum voru meinaðir jarðar-
ávextir en máttu láta ofan í sig að
vild mjólkurafurðir aðrar en
smjör. Ströngust var vatnsfasta
þegar aðeins mátti neyta vatns og
brauðs með salti. Misjafnt var eftir
dögum og föstutímum hvort eta
mátti einmælt eða tvímælt á dag.
Af sjálfu leiddi að húslestrar
voru iðkaðir af miklum móð á
langaföstu til að undirstrika að
maðurinn lifir ekki á kjöti einu
saman. Víða var lesið bæði kvölds
og morgna og í því skyni voru m.a.
prentaðar „Tvennar sjö sinnum sjö
hugleiðingar."
Nokkurn veginn heilbrigðu og
vel öldu 20. aldar fólki er óhætt að
fasta við fisk, hvítmeti eöa þurrt í
allt upp undir 40 daga ef því er að
skipta. En það hefur áreiðanlega
gengið nærri mörgum vannærð-
um fátæklingum á tímum rétttrún-
aðarins sem strangt til tekið
dæmdi hvers kyns nautnir og
skemmtan synd, m.a.s. annan
söng en þann sem framinn var
drottni tildýrðar, hvað þá óþarfa
vambkýlingar og vínsull.
Það er löngu liðin tíð að yfirvöld
á Vesturlöndum þurfi að beita trú-
arlegu matarbanni sem hagstjórn-
artæki. Bæði er að opinber trúar-
brögð eiga í talsverðri vök að verj-
ast, og í stað skorts á matföngum
verður offramboð æ algengara,
samanber eilífar útsölur á kjötfjöll-
um hérlendis. Það virðist því í
fljótu bragði óklókt hjá Steingrími
að gefa út tilskipun um að fasta uid
þurrt. Og þó er reyndar aldrei að
vita nema íslendingar brygðust
við með óstjórnlegri kjötfíkn; þeir
eru jú einu sinni svo sólgnir í hið
forboðna, samanber það að leggja
mannorð sitt og starfsframa að
veði við að smygla inn til landsins
bjór, hrárri skinku og geitaroasti
(það geri ég, að bjórnum undan-
skildum!) — og að leggja líf sitt í
hættu með því að stunda kynmök
varnarlausir við ýmsar aðstæður.
Hrædd er ég um að Jón Vídalín
og aðrir siðapostular rétttrúnaðar-
ins bylti sér órólegir í gröfinni nú
um stundir, þeir sem boðuðu að
allt kynlíf utan samfarir hjóna í
getnaðarskyni flokkaðist undir
„viðbjóðslegar girndir" og var
refsivert. Allir sem ekki giftust
voru álitnir saurlifnaðarmenn og
skækjur sem með háttalagi sínu
eða illu framferði neyða guð til að
senda alls konar plágur yfir þjóð-
irnar. En ekki hvað?
Að athuguðu máli væri líkast til
snjallt hjá stjórninni að upphugsa
einhver vélræði til að lokka þjóðina
að kjötkötlunum og í hjónabandið.
Það væri t.d. hugsanlega hægt að
múta Jóhönnu Sveinsdóttur með
hrárri skinku og geitarosti til að
skrifa bókina Við bullandi kjöt-
katla hjónabandsins. Bara titillinn
myndi áreiðanlega æra óstöðug-
an. í bókinni yrði að sjálfsögðu
skírlífishvetjandi kafli um hvernig
megi nota hinar alltyfirrignandi
verjur við matvinnslu og mat-
reiðslu, sé skírlífið á hreinu — við
soðningu sláturs, til dæmis.
En í millitíðinni er aðgáts þörf —
tímarnir krefjast úthreinsunar og
einföldunar eins og hér hefur ver-
ið rakið. ! lokin birti ég uppskrift
að léttri föstu, alias úthreinsunar-
kúr, sem gengur eins og eldur í
sinu um bæinn. En þeir sem vilja
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
taka föstuna fastari tökum eða
komast á fast leiti sér (vinsamleg-
ast) ráðgjafar.
Léttur úthreinsunarkúr
1. dagur
Morgunm: 1 jógúrt, 6 sveskjur.
Hádegism: 1 epli, V2 glas súrmjólk.
Kvöldv.: 1 epli, 1 jógúrt.
2. dagur
Morgunm.: 1 jógúrt, 1 epli, 6—8
sveskjur.
Hádegism.: 1 banani, V/2 glas súr-
mjólk.
Kvöldv.: 1 epli, 1 jógúrt, magur
ostur að vild.
3. dagur.
Morgunm.: 1 epli, 1 jógúrt, 10
sveskjur.
Hádegism.: 1 banani, 1 epli, 1
jógúrt.
Kvöldv.: 1 appelsína, 1 harðsoðið
egg-
4. dagur.
Morgunm.: 1 epli, 1 jógúrt, 10—12
sveskjur.
Hádegism.: 1 epli, 1 banani, 1
jógúrt.
Kvöldv.: 1 appelsína, 1 epli, ostur,
200 g magurt kjöt.
5. dagur:
Morgunm.: IV2 glas súrmjólk, 1
epli, 10—12 sveskjur.
Hádegism.: 1 banani, 1 jógúrt, 1
epli.
Kvöldu.: 2 ávextir að eigin vali,
200 g magurt kjöt eða fiskur.
Með þessum kúr á að drekka
mikið af vatni, einnig má drekka
svart kaffi og sykurlausa gos-
drykki í hófi. Jógúrtin á að vera
hrein, þ.e. óblönduð ávöxtum.
34 HELGARPÓSTURINN