Helgarpósturinn - 30.04.1987, Blaðsíða 7

er talið að þessi ákvörðun gæti orð-
ið meðal allra fyrstu embættisverka
hans. Það gæti valdið enn meiri
pólitískum þrýstingi en ella þar í
íandi.
Talsmaður grænfriðunga sagði í
samtali við HP, að ef yfirvöld reyndu
að komast undan lögum og alþjóð-
legum samþykktum, og leyfðu Is-
lendingum að sækja kjötið, þá yrðu
mikil læti í Hamborg og málinu yrði
hleypt upp.
KLÚÐUR STJÓRNVALDA
Eins og áður sagði fóru þýsk yfir-
vöid fram á pappíra sem segðu
meira til um innihald farmsins en
áður hafði komið fram. Viðskipta-
ráðuneytið sem úthlutaði útflutn-
ingsleyfi til að byrja með hafði ekki
fengið neina bón um ítarefni, sam-
kvæmt upplýsingum Þórhalls Ás-
geirssonar ráðuneytisstjóra, en
Hannes Hafstein ráðuneytisstjóri í
utanríkisráðuneytinu sagði að ráðu-
neytið hefði verið að vinna að mál-
inu og m.a. sent pappíra.
Frá Þýskalandi fengust hins vegar
þær upplýsingar að skjölum utan-
ríkisráðuneytisins frá 21. apríl sl.
hefði einnig verið vísað frá vegna
ónógra upplýsinga. Heimildarmenn
HP meðal hvalverndunarmanna á
Islandi kváðust ekkert skilja í þessu
klúðri og kváðu allar þessar fáu
fréttir kalla á spurningar: Var verið
að reyna að smygla hvalkjöti? Tóku
íslensk ráðuneyti þátt í blekkingar-
leik fyrir Hval hf.? Vissu íslensk yfir-
völd ekki um lög og alþjóðlegar
samþykktir?
VEIK STAÐA ÍSLANDS
Sumir heimildarmenn telja að
staða íslendinga sé mjög veik í mál-
inu og eigi eftir að koma sér mjög
illa fyrir útflytjendur vöru frá Islandi
bæði í Bandaríkjunum og í Evrópu.
íslendingar hafi haft frumkvæði að
hafréttarsáttmálanum og hugsanleg
brot þeirra á alþjóðlegri samþykkt
eins og þeirri áðurnefndu, muni
VGNARHJÚPI
„UTANRÍKISPÓLITÍSKT
HNEYKSLI"
I grein eftir dr. Erlend Haraldsson
í Morgunblaðinu 14. apríl er ýjað að
því að ástæða sé til að ætla að
skjalafals eða villandi upplýsingar í
skjölum um innihald gámanna hafi
verið með vitund íslenskra yfir-
valda, því þau veittu útflutningsleyf-
ið.
Um stefnuna sem fram kemur í
málinu segir dr. Erlendur: ,,1 reynd
er þessi stefna utanríkispólitískt
glappaskot og hneyksli hvað sem
allri hvalavernd líður."
Samkvæmt heimildum HP munu
þýsk yfirvöld hafa leitað fregna hjá
japönskum yfirvöldum um það
hvort von væri á hvalkjöti frá ís-
landi. Japanir hafi skýrt svo frá, að
því er okkar heimildir herma, að
þeim væri ekki kunnugt um að von
væri á hvalkjöti frá íslandi, því eng-
inn innflytjandi hefði sótt um leyfi
um þetta leyti.
Enn aðrar heimildir HP herma, að
beðið hefði verið um viðbótarpapp-
íra einungis til að vinna tíma, til að
geta leyst málið án þess að færi í
hart. Þjóðverjum sé mjög í mun að
varðveita góðan frið við íslendinga
og vilji seilast mjög langt til að koma
í veg fyrir meiri háttar leiðindi, sem
annars gætu verið í uppsiglingu.
Mörgum þykir einnig óskiljanlegt
að íslendingar skuli hafa farið þessa
leið , vegna þess að hérlendum yfir-
völdum (ráðuneytunum) hafi verið
fullkunnugt um samþykktina áður-
nefndu sem stundum er kennd við
Washington.
Viðskipti blandast að sjálfsögðu
inn í þetta mál. Þjóðverjum er mjög
í mun að vernda samkeppnisað-
stöðu fríverslunarsvæðisins í Ham-
borg, og vilja því leggja mikið á sig
til að koma í veg fyrir að viðskipta-
vinir fælist frá fríhöfninni.
En það eru fleiri hagsmunir sem
eru í húfi hjá v-þýskum yfirvöldum.
Margs konar umhverfisverndar-
samtök eru þar félagslega mjög
sterk og viðhorf almennings til
slíkra mála er gjörólíkt því sem við
íslendingar þekkjum. Ef til vill er
mjög erfitt fyrir íslendinga að setja
sig í spor Þjóðverja að þessu leyti,
m.a. vegna þess að umhverfi þeirra
og líf er undir stöðugri ógnun af
verksmiðjurekstri og mengun hvers
konar. Tsjernóbíl-geislunin ýtti mjög
undir alvöruþrungin viðbrögð
stjórnvalda þegar eitthvað kemur
upp á er varðar umhverfismál; líf
dýra og manna.
í hvalamálinu er ekki einungis um
að ræða Greenpeace-samtökin,
heldur fjölmörg önnur hliðstæð
samtök, stjórnmálahreyfingu Græn-
ingja, og öfluga hreyfingu umhverf-
isverndarfólks í öllum stjórnmála-
flokkum þar í landi. Þar sem græn-
friðungar komu upp um hvalkjötið í
gámunum er ljóst, að litið verður á
úrslit málsins sem prófmál af hálfu
grænfriðunga og þeir segjast munu
fylgja því vel eftir, að því er talsmað-
ur þeirra í Hamborg sagði í samtali
við HP í gær.
V-Þýskaland er sambandslýð-
veldi, þannig að það er myndað úr
nokkrum tiltölulega sjálfstæðum
ríkjum. Hamborg er forn verslunar-
staður Hansakaupmanna og er ríki
með aðild að sambandslýðveldinu.
Fríverslunarsvæðið heyrir hins veg-
ar samkvæmt upplýsingum Zube í
vestur-þýska sendiráðinu í Reykja-
vík undir ríkisstjórn sambandslýð-
veldisins alls. Þannig að það mun
ekki verða stjórnin í Hamborg sem
ákveður endanlega hvað gerist í
málinu, heldur stjórnin í Bonn.
Wallman fráfarandi umhverfis-
málaráðherra í Bonn vann kosn-
ingasigur í ríkinu Hessen og er orð-
inn þar forsætisráðherra. Við
embætti hans í Bonn tekur Töpfer
úr röðum kristilegra demókrata, og
leiða til mikillar hneykslunar og tor-
tryggni á landanum.
Þá hlýtur einnig að vera spurt, ef
til dæmis svo fer, að kjötið verði
eyðilagt, hvort Hvalur hf geti gengið
peningalega. Fyrirtækið á að greiða
kostnað af „vísindastörfum" vegna
hvalveiða og þetta sé komið á mörk
þess að geta borið sig. Ef svo færi að
kjötið ytra yrði eyðilagt færu millj-
ónir króna í súginn. Slíkt gæti ekk-
ert fyrirtæki borið bótalaust.
Þá munu fiskútflytjendur einnig
hafa sérstakar áhyggjur ef hvala-
málið heldur áfram að vera slíkt
neikvætt umfjöllunarefni erlendis.
íslendingar og afurðir þeirra hafi
vaxandi neikvæða ímynd, næstu
kosningar í Bandaríkjunum muni
enn styrkja umhverfisverndar-
menn, þar sem demókratar eru enn
harðari en núverandi valdhafar í
Washington og svona er áfram lengi
tahð. TAP
Margir leggja málið þannig út, að
íslendingar tapi því hvernig sem fer.
Ef íslendingar fái að sækja kjötið án
þess að mikið fari fyrir því, muni
það leiða til meiri þáttar mótmæla
og jafnvel aðgerða í V-Þýskalandi,
sem bitni á íslenskri framleiðslu.
Hins vegar, ef kjötið verður eyði-
lagt, mun Hvalur hf. ekki geta staðið
í þessu lengur og milljónir króna af
útílutningsverðmætum tapast.
ímynd þjóðarinnar er hins vegar
erfitt að verðleggja og enn erfiðara
að leggja verðgildismat eingöngu á
hvaldýrin í sjónum við ísland.
Þjóðverjar eiga sem sagt um
tvennt að velja að mati margra
þeirra: í fyrsta lagi að eyðileggja
kjötið og afla sér óvináttu íslenskra
yfirvalda og skaða viðskiptahags-
muni Hamborgarhafnar, í öðru lagi
að leyfa Hval að sækja kjötið og afla
þýskum yfirvöldum þar með óvin-
sælda sem eru dýrkeyptar í um-
hverfisverndarmálum í V-Þýska-
landi.
Þórhallur Ásgeirsson viðskiptaráðuneytinu:
EKKERT HEYRT MEIRA UM MÁLIÐ
— Nú get ég ekki svarað, ég hef
ekki heyrt neitt um þetta mál í tvær
þrjár vikur, sagði t>órhallur Asgeirs-
son ráðuneytisstjóri í viðskiptaráðu-
neytinu.
Þórhallur kvað viðskiptaráðu-
neytið ekki hafa verið beðið um að
hafa nein samskipti við þýsk yfir-
völd vegna þessa máls. Þórhallur
var spurður um viðbótarskjöl, sem
þýsk yfirvöld hefðu farið fram á,
hvort þau hefðu verið send?
„Það eina sem við könnumst við
er að við veittum útflutningsleyfi
eins og við höfum gert áður, en svo
vitum við ekkert meira en það sem
staðið hefur í fjölmiðlum um Þýska-
landsmálið. Kristján Loftsson virðist
sjálfur vera að vinna að því að leysa
þann vanda."
En hefur viðskiptaráðuneytið eitt-
hvað með málið að gera, ef kemur
til ágreinings milli ríkisstjórna land-
anna?
„Við förum náttúrlega ekki að
taka málið upp sem ákæruatriði,
nema samkvæmt beiðni þess aðilja
sem á hlut að málinu, þ.e. Hvals hf.
í þessu tilfelli. Við erum náttúrlega
aðiljar að utanríkisviðskiptunum í
heild og þess vegna kann að vera að
byggt verði á okkar umsögn ef farið
verður í þetta mál. En við höfum
ekki verið beðnir um að gera neitt í
málinu og þá erum við ekki að
bjóða fram okkar þjónustu."
Wolfgang Fischer hjá Greenpeace í V-Þýskalandi:
ÞÁ VERÐA MIKIL LÆTI
— Það mun vekja gífurlega at-
hygli og leiða til mikilla mótmæla ef
reynt verður að sækja hvalkjötið
héðan með ólöglegum hætti, sagði
Wolfgang Fischer á skrifstofu
Greenpeace í Hamborg er HP leitaði
upplýsinga um hvernig málið stæði
þar. Hann upplýsti að þeir viðbótar-
pappírar sem þýsk yfirvöld hefðu
farið fram á væru komnir til lands-
ins. Þeir væru dagsettir á Islandi
þann 21. apríl. Þýsk yfirvöld hefðu
þegar vísað þessum pappírum frá,
þar sem þeir væru einnig ófullnægj-
andi eins og farmskjölin sem upp-
haflega fylgdu með þessum farmi.
Wolfgang Fischer kvað endan-
lega ákveðið hvað gerðist í málinu í
þýsku ríkisstjórninni. Beðið er eftir
formlegri valdatöku nýs umhverfis-
verndarmálaráðherra í Þýskalandi,
en ráðherrann sem fór með þessi
mál er orðinn forsætisráðherra í
sambandslýðveldinu Hessen.
Fischer kvað fjölmörg virk og fjöl-
menn umhverfisverndarsamtök
fylgjast vel með þessu máli og þess
beðið að hvalafurðirnar yrðu eyði-
lagðar. Það hafi vakið mikla athygli
þegar grænfriðungar afhjúpuðu
innihald gámanna og ef ætti að fela
málið eða láta afurðirnar ganga
áfram, þá yrði mikið uppistand.
Kristján Loftsson: Hval hf.
LEYSIST j NÆSTU VIKU
— Ég hef engar áhyggjur af þessu,
þetta hlýtur að leysast, sagði Kristj-
án Loftsson forstjóri Hvals í samtali
við HP í gær. Hann kvað páskana
hafa tafið málið, „svo eru einhverjar
nýjar reglur og lagaákvæði og
menn eru túlkandi þetta á hundrað
vegu og biðjandi um eitthvað án
þess að vita almennilega hvað þeir
eru að biðja um, þannig að þetta
tekur lengri tíma en eðlilegt er,“
sagði Kristján.
Kristján kvað farminn vera
tryggðan og þannig ekki efnahags-
lega háð úrslitum málsins. Hann
kvað fyrirtækið hafa flutt hval þessa
leið frá 1975, rúm 20 þúsund tonn
og á farmskjölunum hefur alltaf
staðið það sama, „frozen whale
products", þannig að þessar nýju
reglur og viðbrögðin í Þýskalandi
hefðu komið fyrirtækinu mjög á
óvart. Þessar reglur eru túlkunar-
atriði og greinir menn mjög á um
þær, um þær er deilt í Þýskalandi og
milli landa, sagði Kristján. Þá er
einnig deilt um gildi samþykkta og
túlkun laga á fríverslunarsvæði.
Hann kvað ekki alveg ljóst hvað
ætti að standa í þeim pappírum,
sem þeir samt væru að biðja um.
Kristján var ómyrkur í máli gagn-
vart græningjunum:
Hvalurinn er kominn á lista með
kaktusum, krókódílum og hlébörð-
um — ef þeim er svona illa við okk-
ur hvenær kemur þá að því að
þorskurinn lendi á þessum friðar-
lista? Hann kvaðst vonast til að mál-
ið leystist í næstu viku, en sér væri
full vel ljóst að þar ytra væru margir
sem elskuðu hvalinn.
„Þetta kom algerlega flatt upp á
okkur, maður stæði ekkert í því að
senda kjötið þessa leið ef vitað væri
að þetta væri ekki hægt, ísland er
svo lítið land að þú heldur ekkert
svona hlutum leyndum, og færir
ekkert að reyna að smygla þessu
þarna í gegn með því að skrifa eitt-
hvað allt annað á farmbréfin en það
sem er innihald gámanna." En til
hvaða pappíra eru Greenpeace-
menn þá að vitna? „Ætli þeir hafi
ekki búið til þessa pappíra sjálfir,
þeir eru allavega ekki frá okkur
komnir," segir Kristján Loftsson.
En ef hvalkjötið verður eyðilagt í
Hamborg?
„Þá þurfa þeir að hafa mikið af
grilltækjum í Hamborgarhöfn,"
sagði Kristján og hló við.
Lothar Zube, v-þýska sendiráðinu:
ÞAD ÆTTIAÐ EYÐILEGGJA KJÖTIÐ
— Samkvæmt vestur-þýskum lög-
um ætti strangt til tekið að eyði-
leggja kjötið sem nú hvílir í gámun-
um í Hamborgarhöfn, sagði Lothar
Zube í þýska sendiráðinu í Reykja-
vík er HP innti hann fregna af mál-
inu. „En það kann fleira að liggja til
grundvallar."
Zube taldi einnig að „de facto“
bæri yfirvöldum samkvæmt lögun-
um að meina íslendingum að sækja
hvalinn, en engu að síður hefði eng-
in ákvörðun verið tekin þar um og
væri ennþá verið að fjalla um málið.
Það væri engan veginn svo einfalt,
því gæta þyrfti að margs konar
hagsmunum sem felast í málinu.
Zube kvað sendiráðið á íslandi
ekkert hafa með málið að gera,
formlega amk., á þessu stigi. Hann
gat þó upplýst að málið varðaði
hugsanlega tvenns konar lög í
V-Þýskalandi, þ.e. annars vegar væri
hér um að ræða hugsanlegt brot á
samningi sem V-Þjóðverjar eiga að-
ild að ásamt flestum ríkjum í
V-Evrópu og hins vegar brot á
v-þýskum lögum sem nýlega hafa
tekið gildi.
Allt er þetta mál því mjög flókið
og taldi Zube ekki útilokað að loka-
ákvörðun yrði tekin á næstu dögum
af ríkisstjórninni í Bonn. Sú ákvörð-
un gæti orðið meðal fyrstu emb-
ættisverka nýs umhverfisverndar-
málaráðherra í V-Þýskalandi.
Hannes Hafstein utanríkisráðuneytinu:
LÁTUM EKKERT UPPI
— Þetta mál er í athugun hjá okk-
ur, en ég held að ég geti ekki látið
uppi hvað við erum að gera, ég ætla
ekki að láta Þjóðverja lesa í blöðun-
um hvað við ætlum að gera áður en
við tölum við þá, sagði Hannes Haf-
stein ráðuneytisstjóri í utanríkis-
ráðuneytinu þegar HP innti hann
eftir stöðu málsins.
HP spurði einnig hvort ráðuneytið
hefði sent Þjóðverjum umbeðin við-
bótarskjöl. „Þeir eru búnir að fá það
allt saman." Hann kvað siðvenju að
fara varlega með mál eins og þessi
í fjölmiðlum, hér væri um mikil við-
kvæmnismál að ræða. „Við reynum
að koma okkar sjónarmiðum og
kröfum á framfæri við þýsk stjórn-
völd í þeirri von að það leysi málið,
en hvernig það verður nákvæmlega
gert, get ég að sjálfsögðu ekki látið
uppi."
HELGARPÓSTURINN 7