Helgarpósturinn - 30.04.1987, Qupperneq 16

ÍSLEIMSK SEÐLAVESKJAFRAMLEIÐSLA AÐ DRAGAST SAMAN
BANKARNIR BR.GÐAST
Leöuriöjan hefur framleitt Atson seölaveski í hálfaöld,
þar af hafa bankarnir keypt þau í tvo áratugi fyrir viö-
skiptavini sína. Nú eru þeir farnir aö kaupa innflutta
framleiöslu í staöinn — 14 leöuriönaöarmenn missa
vinnuna fyrir bragöiö. Lítil en táknrœn saga úr íslenskum
iönaöi.
Sedlaveski er hlutur sem mönn-
um þykir afskaplega gott ad fá í
gjafir, enda alltafnot fyrir slíkt und-
ir „alla seðlana". Sjálfsagt hugsa
ekki margir um gœði slíkra veskja
fyrr en þau fara að gliðna í sundur
afelli — eða vegna lélegs frágangs.
Þá fara menn að huga að gerð
veskja, en raunar geta gœöin líka
orðið til þess að maður fer aö at-
huga hverjir fram leiða þessi veski—
einkum og sér í lagi ef maður hefur
fengiö leið á litnum og óskar þess
helst aföllu að leðrið sé svo lélegt að
maður neyðist til að fá sér nýtt, í
aðeins fallegri lit.
Það er ekki mikið um að seðla-
veski séu framleidd hér á landi, en
þó eru nokkrir aðilar sem eiga allt
sitt undir því að Islendingar kunni
að meta íslenska framleiðslu. Eina
verksmiðjan sem hefur séð um
framleiðslu á seðlaveskjum hérlend-
is er Leðuriðjan, en veski frá henni
hafa verið á markaðnum í yfir fimm-
tíu ár og bera nafnið Atson. Stofn-
andi Leðuriðjunnar var Atli Ólafs-
son sem setti fyrirtækið í stofn árið
1936 og rak það til dauðadags árið
1985. Þá tóku þrjár dætur hans við
fyrirtækinu og er það nú rekið af
Nönnu Mjöll Atladóttur og móður
hennar Margréti Sigrúnu Bjarna-
dóttur, en hinar systurnar tvær,
Gyða Björk og Edda Hrönn eru í
námi erlendis.
Eftir fimmtfu ára starfsemi sér Leðuriðjan
ekki fram á bjartar stundir. Erlendir fram-
leiðendur eru að eyðileggja markaðinn
og bankarnir urðu fyrstir til að bregðast
íslenskum iðnaði. Nanna Mjöll Atladóttir
framkvæmdastjóri Leðuriðjunnar ásamt
starfsstúlkum sínum.
VESKIN SELD SEM
AUGLÝSING
Margir kynnu að halda að fram-
leiðsla hér á landi væri einfalt verk
en svo er þó ekki ef betur er að gáð.
Einkum og sér í lagi eru það bank-
arnir á íslandi sem brugðust í við-
skiptum sínum við Leðuriðjuna en
frá árinu 1960 hafa bankar keypt
seðlaveski þaðan sem síðan eru
ágyllt nafni viðkomandi banka og
seld viðskiptavinum sem auglýsing.
Þessi viðskipti bankanna við Leður-
iðjuna höfðu varað í yfir tuttugu ár
þegar forsvarsmenn verksmiðjunn-
ar urðu þess varir á árinu 1981 að
saian fór minnkandi.
„Það kom í ljós að Guðjón Böðv-
arsson heildsali hafði sent veski frá
okkur til útlanda þar sem hann lét
framleiða alveg eins veski og flytur
þau inn frá Þýskalandi þar sem
hann segir að þau séu framleidd.
Þar er um að ræða EFTA land og þvi
toilfrjáls innflutningur, en við höf-
um sterkan grun um að þessi veski
séu framleidd einhvers staðar í
þriðja heiminum þar sem vinnuafl
er ódýrt og þau siðan flutt hingað til
lands í gegnum Þýskaiand," sagði
Nanna Mjöli Atladóttir í samtali við
Helgarpóstinn. Hún segir grun
þeirra hafa vaknað þegar bankarnir
fóru að draga úr seðlaveskjakaup-
um og fengin staðfesting á því að
þeir væru farnir að kaupa ódýr, er-
lend veski: „Með því háttalagi
minnkaði starfsemin hjá okkur gíf-
urlega og við urðum að fækka
starfsfólki úr tuttugu manns niður í
sex,“ sagði Nanna Mjöll. „Það er
auðvitað einkennilegt að bankarnir
skuli fyrstir allra verða til þess að
eyðileggja fyrir íslenskri fram-
leiðslu. Með því að kaupa innflutta
vöru er verið að eyða dýrmætum
gjaldeyri, valda því að fjöldi manns
verður atvinnulaus og grafa undan
íslenskum iðnaði.“
GÆÐIN AFAR MISJÖFN
Nanna Mjöll segir að hjá Leðuriðj-
unni sé eingöngu notað ekta leður í
seðlaveskin, „fínasta geitaskinn,
kálfa- og lambaskinn. Við höfum
fiutt mest inn frá Bretlandi en upp á
síðkastið einnig frá Bandaríkjunum,
einkum vegna þess hve gengi doll-
arans hefur verið lágt og verð því
lækkað. Skinnin fáum við líka frá
Italíu og Þýskalandi. í innfluttu
veskjunum eru gæðin afar mismun-
andi, bæði góð skinn en einnig mjög
léleg. Það er þó fyllsta ástæða til að
vara við innfluttum veskjum sem
eru hér á markaðinum og eru fram-
leidd í Tyrkiandi. Þau veski fór
Tyrki, búsettur hér á landi, að flytja
inn í vetur, og við höfum fylgst með
þeim og séð hversu ilia þau endast."
Nanna Mjöll segir að auðvelt sé að
sjá hvort um er að ræða íslenska
framleiðsiu eða erlenda enda séu öll
þeirra veski merkt Atson. Á síðasta
ári framleiddi Leðuriðjan 17.000
veski meðan 86.000 seðlaveski voru
innflutt. „Þau virðast alltaf eiga upp
á pallborðið þessi íslensku þrátt fyr-
ir allt,“ segir Nanna.
En hvaða banki varð fyrstur til að
svíkjast undan merkjum? „Það var
Búnaðarbankinn," segir Nanna.
„Hann byrjaði fyrstur allra á að
kaupa erlend veski og hefur ekki
keypt íslensk veski síðan. Aðrir
bankar hófu aftur að versla við okk-
ur til dæmis Landsbankinn sem
verslar við okkur og kaupir einnig
innflutt seðlaveski. Við sáum um
framleiðslu á seðlaveskjum fyrir AL-
reikning Iðnaðarbankans í haust en
um leið og við höfðum lokið við að
afgreiða pöntun til þeirra — þá
hættu þeir að versla við okkur."
RÍKISVALDIÐ GERIR
LÍTIÐ
Verðmuninn á innfluttum veskj-
um og þeim íslensku segir Nanna
ekki vera mikinn um þessar mundir:
„Að minnsta kosti ekki á veskjum
þeim sem Guðjón Böðvarsson flytur
inn og okkar veskjum. Aftur á móti
eru tyrknesku veskin hræódýr,
enda gæðin eftir því,“ segir hún.
Hún segir jafnframt að þau hafi
þurft að segja upp fleira starfsfólki
eftir áramótin þegar ljóst var að
bankarnir fóru aftur að kaupa inn-
flutta vöru. En hver er þá framtíð
seðlaveskjaframleiðslu á íslandi að
hennar mati?
„Ja, það er erfitt að segja," svarar
hún. „Mér hefur alltaf fundist und-
arlegt hvað ríkisvaldið gerir lítið fyr-
ir íslenskan iðnað. Hingað eru flutt-
ar inn vörur gjörsamlega tollfrjálsar,
sem eru auðvitað framleiddar í
hundruð þúsunda vís í útlöndum og
það er ekkert gert til að gefa íslensk-
um iðnaði tækifæri til að keppa við
þá aðila. Það segir sig auðvitað sjálft
að stórar verksmiðjur erlendis
hljóta að geta framleitt ódýrara en
við getum fyrir innlendan markað.
Þetta er EFTA samningur en rikis-
valdið gæti minnkað aðstöðugjöld
og öll hin gjöldin sem lögð eru á ís-
lenskan iðnað."
Hún er samt ekki á því að leggja
árar í bát og núna í apríl eignaðist
Leðuriðjan fyrsta húsnæðið sitt að
Hverfisgötu 52. Fram að þeim tíma
hafði fyrirtækið verið rekið víða um
borgina, lengst af í Brautarholti 4
þar sem það var til húsa í 18 ár.
Nanna segist ekki á því að leggja
starfsemina niður enda hart að láta
erlenda aðila sigra íslenskan iðnað.
„Leðuriðjan hefur starfað í yfir
fimmtíu ár og við treysum á að ís-
lendingar haldi áfram að styðja við
bakið á íslenskum iðnaði," sagði
hún að lokum.
INNFLYTJAISIDINN:
EKKI FRAMLEITT I
ÞRIÐJA HEIMINUM
Helgarpósturinn innti Guðjón Böðvars-
son heildsala eftir þv( hvort grunur um
aö innflutt seðlaveski frá honum væru
framleidd í þriðja heiminum væri réttur.
Guðjón hafði þetta um máliö að segja:
„Veskin sem ég flyt inn eru ekki fram-
leidd í þriðja heiminum. Þau eru fram-
leidd innan EFTA og innflutningurinn
því alveg löglegur. Ef sá sem kemur
með svona fullyröingu — eða grun —
þekkti leðurvöru sæi hin sama/hinn
sami að svo gæti ekki verið. Það er for-
vinnan á leðrinu sjálfu sem skiptir máli
og I þriöja heiminum hafa þeir einfald-
lega ekki tækni til að vinna skinnin á
þann hátt. Leður sem unnið er í þriðja
heiminum ber alltaf keim af þvl."
16 HELGARPÓSTURINN
eftir Önnu Kristine Magnúsdóttur mynd Jim Smart